Morgunblaðið - 16.12.1999, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ______________________________________________________________FÍMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1999 35
LISTIR
Hið skjálf-
henta
samhengi
BÆKUR
Ljoft
LJÓÐAÚRVAL 1986-1996
eftir Braga Ólafsson, Bjartur, 1999.
SUM skáld hafa aðra sýn á veru-
leikann en annað fólk. Flest smátt
getur orðið þeim að yrkisefni af því
að heimurinn er í augum þetrra for-
vitnilegur. Þeim er það ekkert stór-
mál að tengja saman ól-
íkindalegustu hluti og
fyrir bragðið hættir
mönnum til að líta á þau
sem ólíkindatól þannig
að allar skilgreiningar á
skáldskap þeirra verða
dálítið út í hött. Þegar
svo við bætist að skáldið
er bæði heimsmaður
sem yrkir um framandi
veröld meðvitandi um
bókmenntalegt eðli texta
síns aðra stundina og
hina bundinn við stað og
stund. Það er ekkert
skrýtið þótt menn velti
fyrir sér hvort hér sé
kominn fram á sjónar-
sviðið síðrómantískur
snillingur, nýrómantískt „dandy“
eða súrrealisti af bestu gerð. Það er
m.ö.o. ekkert áhlaupsverk að skil-
greina framandlegan kveðskap
Braga Ólafssonar. Kannski vegna
þess að hann yrkir alltaf öðruvísi en
hann sjálfur. Manni dettur einna
helst í hug sum expressíonísk ljóð
Halldórs Laxness til samanburðar.
Fyrstu ljóðabækur Braga eru
vafalaust flestar illfáanlegar og því
er kærkomin útgáfa á ljóðaúrvali eft-
ir hann frá ái-unum 1986-1996. Ég
hygg að skilgreining Eiríks Guð-
mundssonar í ágætum inngangi
ljóðasafnsins á kveðskap Braga sé
nokkuð nálægt lagi. En hann bendir
á það séu ekki viðfangsefnin sjálf
sem heilli í síðari bókum Braga held-
ur „hinn háttvísi stfll, hinn póstmó-
derníski kansellístíll - hæverska
þess sem pantar sér drykk á veit-
ingahúsi og á allt undir því komið að
pöntunin komist óbreytt til skila“.
Kannski er þó ein af meginhugs-
unum Braga og viðfangsefni stýring
hugverunnar í öllu sem við gerum og
upplifum eins og sjá má í kvæðinu
Fortíðin:
Forstofan: inngangur að sögu
greinamerkjalausri og nokkum veginn
óhæfritíllestrar
Gestasalernið vekur manni óhug
þvíhvaðerþaraðfinna?
Erþaðnothæft
sem hreinlætisaðstaða?
Innri herbergi hýsa mán-
uði, ár
og önnur verðmæti. Stof-
an meðal annars
viðtalsbókviðTómas.
Hérhafaófáirlærtað
komaöðrumáóvart
og svona h'tur fortíðin út;
alltaf jafn gaman að koma
og hreyfa ekki við neinu;
leyfa sígarettunum í silf-
urskrinunaað þorna;
hinu skjálfhenta sam-
hengi
aðgeraportrettafsér.
Hið skjálfhenta samhengi sem
gerir portrett af sjáfu sér á ekki bara
við um fortíðina heldur einnig skáld-
skapinn. En kímni Braga er ávallt
einhvers staðar nærri eins og í kvæð-
inu til Vitezslavs: „er það furða / þótt
mér hafi brugðið úti á Seltjarnarnesi
þegar / allt í einu blasti við mér búð-
arskiltið Nesval."
Þeir sem hafa yndi af dálítið ólík-
indalegum skáldskap fullum með
undurfurðulegi-i kímni í pósmódern-
ískum kansellístíl hljóta að fagna út-
komu þessarar bókar. Bragi er eitt
af okkar bestu ljóðskáldum.
Skafti Þ. Halldórsson
Bragi
Óiafsson
I töfraheimi
BÆKUR
Æ vintýri
INDÍÁNINN SNÝR AFTUR
Höfundur: Lynne Reid Banks
Myndir: William Coldart
Þýðing: Kristín R. Thorlacius
Prentvinnsla: Singapore
Utgefandi: Muninn bókaútgáfa
Islendingasagnaútgágan 1999
- 153 síður -.
MYRK væri sú veröld, þar sem
skáld hættu að leika á „hörpu-
strengi" hjartna, og börn hættu að
gefa sig á vald draumsins.
Hér segir skáld frá drengjum
tveim, Ómari og Patreki, sem ganga
inn í töfraheim, þar sem leikföng öðl-
ast líf mennskunnar. Um lendur er
barizt, ýmist með boga og ör, - „nú-
byssu“, jafnvel „nú-sprengjum.“ það
sem var og það sem er, - skilin þar á
milli eru alls ekki glögg, því höfund-
ur leikur sér við að tefla „kóngunum"
báðum á sama reitinn. Lýst er in-
díánum í baráttu við þá sem hnefa-
rétti krupu og krjúpa. Lesanda virð-
ist sviðið aftan úr öldum, en
„nú-vopnin“ teygja það og skæla, svo
persónur sögu og lesandi þjóta um
það saman í leit að skjóli, friði til
þess að lifa.
Við marga persónuna könnumst
við úr bókinni INDÍÁNINN í
SKÁPNUM. Hér er Litli-Boli og
kona hans Tvístirni og margar,
margar persónur fleiri, tvífætlur og
dýr. Framhald en samt sjálfstæð
saga.
Höfundur leikur sér enn með lykil
og skáp, gerir það listavel, en bezt
náði hann til mín, er strákarnir, Óm-
ar og Patrekur, taka að gera tilraun-
ir, reyna að skilja, hvort skápurinn
eða lykillinn séu töfrasprotinn. þeir
komast að því, að það er lykillinn, -
hann gengur að öllum skrám. Æsist
nú leikur, því að drengirnir bjóða
sjálfum sér í undraheima, sem leik-
föngin ein „gistu“ áður. Hér fer höf-
undur á slíkum kostum, að gleði er
að kynnast. Með blóðnös og og svið-
inn koll kemur annar kappinn úr til-
raunaferð sinni. Já, höfundur hleður
frásögnina slíkri spennu, að skilin
milli raunveruleika og ævintýris
verða vart greind. Kannske eru þau
ekki til!
Þýðandi klæðir efnið í spariföt
glæst, sem þeim væri hollt að kynn-
ast, sem halda að buxnaklof skuli
nema við hnésbætur! Kennarar og
foreidrar athugi það.
Myndir góðai-, - falla að efni.
Ilefðu mátt vera fleiri.
Þökk fyrir góða bók.
Sig. Haukur
Viðsjárverður Mozart
TðlVLIST
Hljómdiskar
MOZART: FORLEIKIR OG
ARÍUR
Sigurður Bragason (barxtou). Le
Nozze di Figaro, Cosi fan tutte, Die
Zauberflöte, Don Giovanni.
Baltneska fílharmonían. Stjórn-
andi: Guðmundur Emilsson. Illjóð-
ritað í Studio Riga 1998. Upp-
tökustjórn: Karlis Pinnis og Vilnis
Kaksis. Hljóðvinnsla: Halldór Vík-
ingsson. Þýðing óperutexta: Reynir
Axelsson. títgefandi: Fjólan/Skífan
ehf. FCD003.
HLJÓMDISKURINN byrjar
með stæl og látum eða með öðrum
orðum mjög lifandi og snaggai’aleg-
um flutningi á forleiknum að Bi'úðka-
upi Fígarós, í fínum stfl og með kara-
kter. Ailir forleikirnir að þessum
fjórum frægustu óperum Mozarts,
sem eru frá upphafi til enda einhver
augljósasti vitnisburður um snilli-
gáfu sem um getur - jafnvel líka frá
sjónarmiði leikhússins, eru í flutningi
Baltnesku fílharmoníunnar undir
stjóm Guðmundar Emilssonar alveg
ekta fínir - nema ef vera skyldi sá
„viðsjárverði" að Cosi fan tutte. Satt
að segja hef ég aldrei heyrt hann
nógu vel fluttan, ekki einu sinni hjá
Karajan eða Levine, yfirleitt of hrað-
ir, sem kemur niður á lunkinni kímni
„feluleiksins". - Jú, einu
sinni: Karl Böhm-útgáf-
an með Schwarzkopf &
co. En óperan öll, mús-
íklega séð, er bæði við-
sjárverð og uppfull af
tónlist í hæsta klassa.
Sem og reyndar hinar
þrjár. Það verður að
hrósa Guðmundi Emils-
syni og Baltnesku fíl-
harmoníunni íyrir
þeirra hlut í flutningi
Mozarts á þessum
hijómdiski. Hann er æði
brattur og svipmikill.
Þá er komið að söngv-
aranum. Ég hef haft
mikið álit á Sigui-ði
Bragasyni, og hef enn, bæði sem
söngvara og fyrir þátttöku hans í
tónlistai-lífi almennt, þ.á m. sem kór-
stjórnanda. Og það hefur í sjálfu sér
ekki minnkað við hlustun á þessum
nýjasta hljómdiski hans. En jafnvel
þó að hann sé góður söngvari og
músíkant er ekki þarmeð sagt að
hann sé „á heimavelli" í Mozart -
fremur en flestir aðrir íslenskir
söngvarar. ítölsk, frönsk og jafnvel
slavnesk ópenitónlist (og söngvar)
virðist henta þeim betur (sbr. Krist-
in). Og vafalaust þýsk, ef Mozart -
sem var nú reyndar Austurríkismað-
ur - er undanskilinn, nema kannski
bassaaríurnar úr Töfraflautunni og
e.t.v. Commendatore í Don Giovanni,
að ógleymdum tenóraríunum fyrir
menn einsog Gunnar
Guðbjömsson. Það er
athyglisvert að flest
aðalkarlhlutverkin og
jafnframt þau
skemmtilegustu og
svipmestu eru fyrir ba-
rítona. Því er auðvitað
freistandi að fást við
þau. Þá er þess að
gæta að Mozart var
ekki „aðeins“ músík-
ant, hann var líka leik-
húsmaður par excel-
lence - og ólíkindatól!
B arítonhlutverkin
þurfa að hafa elegans
og sjarma og virka -
nei, vera spontant. Það
verður að „taka áhættu“! Lifandi
áherslur og fín lína er og verður hér
eitt meginatriði, einsog reyndar í öll-
um músíkflutningi. Hjá Mozart er
þetta ákveðinn „stfll“, sem tekur
mann með trompi! Ég vona að menn
skilji hvert ég er að fara, en mér
fannst nokkuð skorta á í fyrnefndum
atriðum á söng Sigurðar Bragason-
ar. Satt að segja þótti mér hann of
„flatur", of litlaus, ekki nógu lífandi,
ekki nógu mikið „teater".
En þetta er auðvitað flott „prógr-
am“, og upptakan er ágæt. En gott er
bara ekki nógu gott í Mozai-t. Hann
verður að vera glimrandi fínn, sexí og
elegant. Það verður að gneista af
honum!
Oddur Björnsson
Sigurður
Bragason
Tímarit
• TÍMARITMálsogmenningar,4.
hefti 1999, er komið út. Það saman-
stendiu- að þessu sinni af efni um bók-
menntir, sagnfræði og leiklistarsögu.
Þar eru birtar tvær aldarminning-
argreinar, annars vegar um Jóhann-
es úr Kötlum og hins vegar um Mál-
fríði Einarsdóttur. Þijár greinar eru
undir yfirskriftinni Erfðavísindi í al-
dai-lok, greinar eftir Sigríði Þorgeirs-
dóttur heimspeking, Torfa H. Tulin-
ius bókmenntafræðing og Unni
Karlsdóttur sagnfræðing. Svava Ja-
kobsdóttir ritar hugleiðingu um
skáldskap og fræði og Jón Viðar
Jónsson veltir fyrir sér hvers vegna
Strindberg hafi aldrei komist til Is-
lands. Loks má nefna hugleiðingu
Einars Más Jónssonar um sagnfræð-
ixitið Old öfganna sem nýkomið er út
á íslensku.
Frumsaminn og þýddur skáld-
skapur er á sínum stað að vanda, ljóð
eftir Sjón, Keats, Lindu Man'u Magn-
úsdóttur, Valdimar Tómasson, og
James Wright og smásögur eftir
Sindra Freysson og Heiner Múller.
Málverk á kápu er eftir Kristján
Davíðsson.
Tímarít Máls og menningar er 120
bls., unnið í Prentsmiðjunni Oddahf.
Ársáskiift innanlands kostar 3.900
kr. innanlands, en 4.400 kr. til áskríf-
enda eríendis.
„Tímamótauppgötvun“
segir Bernie Siegel M.D., þekktur bandarískur
krabbameinslæknir, og höfundur bókarinnar
Kærleikur, lækning, kraftaverk.
Hún vekur athygli,
áhuga og umtal!
New York Times-metsölubókin
RÉTT MATARÆÐI FYRIR
ÞINN BLÓÐFLOKK
eftir dr. D'Adamo
fæst nú í öllum helstu
bókaverslunum og
heilsuvörubúðum.
Sérhœfi mataræði fyrir hvern blóðflokk þar
sem dkveðin fœða, sem er góðfyrir einn,
getur virkað sem eiturfyrir annan.
svo bn haU- Lm t>0rfum
n
Ur. Petcr J D.Ad
er
ier<ne Whi
anio
<tney
Þessi bók hefur selst í milljónum eintaka,
vakiÖ gífurlega athygli og Kjálpað fjölda fólks.
„Læknisfræðilegt afrek fyrir framtíðina,“ segir Joseph Pizzorno, N.D., rektor
háskólans í Bastyr og höfundur metsölubókarinnar Textbook of Natural Medicine.
Athugið!
Allir þeir sem eru blóðgjafar fá að vita blóðflokk sinn.
Þá er upplagt að slá tvær flugur í einu höggi og drífa sig í
Blóðbankann og gefa blóð og láta gott af sér leiða þegar
fengnar eru upplýsingar um blóðflokkinn.
LEIÐARLJOS