Morgunblaðið - 16.12.1999, Side 50

v 50 FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1999
Verjumst póp-
úlismanum!
Fulltrúalýðrœðið og flokkakerfið eru
nauðsynleg vernd og fyrirstaða gegn
ágangi sérhagsmunaafla ogsíbreytilegs
almenningsálits sem fjölmiðlarnir
magna.
Kenneth Clarke, fyrr-
verandi fjármála-
ráðherra Bretlands,
segir á einum stað
frá samtali sem
hann átti við aldinn bandarískan
stjómskörung. Bandaríkjamaður-
inn sagði að ungir stjómmála-
menn leituðu oft ráða hjá sér. „En
þeir spyrja mig ekki lengur hvað
ég haldi þeir eigi að gera,“ bætti
hann við: „Það eina sem þeir virð-
ast hafa áhuga á er hvað þeir eigi
að segja.“ Ymsum þykja ummæli
sem þessi lýsandi fyrir þróun
stjómmála víða í hinum vestræna
heimi; innihald skipti orðið minna
máli en umbúðirnar. Auglýsinga-
menn ráði ferðinni í kosninga-
baráttu og búi til „ímyndir" af
stjómmálamönnum og flokkum
sem þeir halda að gangi í kjósend-
ur. í þrjú ár gerði breski Verka-
mannaflokkurinn umfangsmikiar
skoðanakannanir hjá tilteknum
markhópum sem líklegir vom til
að ráða úrslitum þingkosninga og
tók framsetningin á stefnu flokks-
ins fyrir kosningamar 1995 mjög
mið af niður-
VIÐHORF stöðum þess-
_____ ara athugana.
Eftir Jakob F. Ogalkunnaer
Ásgeirsson hversu sumir
Bandaríkja-
forsetar í seinni tíð hafa verið upp-
teknir af skoðanakönnunum.
Þessi þróun er að ýmsu leyti
óæskileg. Abyrgð á stjómar-
athöfnum verður t.d. óljós ef
stefna stjómmálamanna tekur um
of mið af skoðanakönnunum á
hverjum tíma. Auk þess verður
landsstjómin ómarkviss ef stjóm-
málamenn fá ekki svigrúm til að
láta reyna á stefnu sína og tíma til
að láta óvinsælar ráðstafanir bera
ávöxt. Stjómmálamenn fá því ekki
lengur tækifæri til að leiða þjóðir
sínar, heldur verða að verkfærum
síbreytilegs almenningsálits.
Ekki má samt gera of mikið úr
þessari þróun sem stundum er
kennd við pópúlisma. Við sjáum
merki hans alloft, en ennþá er það
svo að menn gefa sig almennt ekki
að stjómmálum á Vesturlöndum
nema þeir búi yfir djúpstæðri
stjórnmálasannfæringu. Hins veg-
ar er ágangur sérhagsmunaafla og
síbreytilegs almenningsálits á
þessari fjölmiðlaöld geysimikill.
Fulltrúakerfið gefur stjómmála-
mönnum þó mikilvægt svigrúm og
flokksaginn veitir þeim vissa
vemd. Fjögur til fimm ár era víð-
ast hvar milli kosninga í þingræð-
isríkjum og stjómmálamenn geta
því leyft sér að taka ákvarðanir
sem þeir trúa að séu í þjóðarhag
þegar til lengri tíma er litið þótt
þær séu óvinsælar í svipinn. Þar
sem stjómmálaflokkar era öflugir
fá stjómmálamenn auk þess nokk-
urt skjól fyrir ágangi ofstækis-
manna og sérhagsmunahópa sem
margir hveijir era fjársterkir og
svífast einskis til að hafa sitt fram.
Það er íslenskum stjórnmála-
mönnum mjög til lofs að þeir hafa
lítt beitt aðferðum markaðsfræða
til að ganga í augun á kjósendum.
Að vísu var R-listinn bókstaflega
stofnaður til að hrepppa völd og
fólk úr fjóram flokkum sló af skoð-
unum sínum til að standa betur að
vígi í baráttunni um völdin. Sam-
fylkingin hefur líka haft í frammi
ýmsa slíka tilburði, enda ofbauð
gömlum alþýðubandalagsmönnum
sá feluleikur með skoðanir sem til
stóð og þeir gengu á braut; grand-
vallarskoðanir í stjórnmálum vega
þyngra í landsmálapólitíkinni en á
sveitarstjómarstiginu. Vissulega
styðjast íslenskir stjómmálaflokk-
ar við vitneskju auglýsingamanna
og tækni í sölumennsku til að
koma boðskap sínum á framfæri í
kosningabaráttu, en boðskapurinn
mótast í minna mæli af skoðana-
könnunum en víða í öðram löndum
og stjómmálamennimir sjálftr
sýnast tiltölulega óspjallaðir af
auglýsingamennskunni.
Hér á landi virðist flokkakerfið
auk þess standa föstum rótum
þrátt fyrir spádóma ýmissa spek-
inga undanfarin ár um að það væri
í dauðateygjunum. En í seinni tíð
hefur borið nokkuð á áróðri fyrir
svokölluðu „beinu lýðræði" - sem
auðvitað er ávísun á pópúlisma.
Beint lýðræði felst í því að taka
ákvarðanir úr höndum þjóðkjör-
inna fulltrúa og skjóta þeim undir
þjóðaratkvæði. Undanfamarvik-
ur höfum við haft fyrir augum og
eyram hvemig stjómmálaumræð-
an væri ef beint lýðræði væri auk-
ið. Þá væri í rauninni eins og um
stanslausa kosningabaráttu væri
að ræða - en án þess aðhalds sem
stjómmálaflokkarnir veita.
I Eyjabakka-málinu hafa fjár-
sterkir aðiljar efnt til mikillar und-
irskriftarherferðar og auglýst í
sjónvarpi. Forsætisráðherra upp-
lýsti á Skjá 1 sl. sunnudag að
íþróttafélögum hefði verið borgað
fyrir að safna undirskriftum! Sig-
uijón M. Egilsson, blaðamaður,
sagði frá reynslu sinni af að-
gangshörðum undirskriftasafnara
í pistli sínum á Bylgjunni í síðustu
viku. Frásögn Sigurjóns vekur
eðlilega grunsemdir um að fjöl-
margir hafa verið beittir óeðlileg-
um þrýstingi til að skrifa undir.
Staðið hefur verið fyrir skipulögð-
um blaðaskrifum skemmtikrafta
og listamanna til að móta al-
menningsálitið - og sumir fjölmið-
lar hafa hamast eins og naut í
flagi.
Það er því ekki að undra að
helstu talsmenn „beins lýðræðis"
skuli vera - auk stjómleysingja
(sem tortryggja allar valdastofn-
anir) - sérhagsmunagæslumenn
og ofstækismenn (sem eiga sér
ekki aðra hugsjón en að þeirra
sérhagsmunir/sérskoðanir ríki),
vonsviknir áhugamenn um stjóm-
mál (sem sjá ekki fram á að kom-
ast til áhrifa eftir hefðbundnum
leiðum) og ritstjórar dagblaða
(sem yrðu hinir sönnu valdakóng-
ar þegar stjórnmálamennimir
væra orðnir berskjaldaðir fyrir
duttlungum almenningsálitsins).
A heimasíðu sinni víkur Bjöm
Bjamason, menntamálaráðherra,
réttilega að nauðsyn þess að auka
vitneskju almennings á sögu og
eðli þess fulltrúalýðræðis sem hef-
ur reynst okkur svo vel. í því sam-
hengi er ástæða til að vekja at-
hygli á bókum og ritgerðum
stjórnmálafræðinganna Gunnars
Helga Kristinssonar og Ólafs Þ.
Harðarsonar. Þótt menn kunni að
deila um eitt og annað í ályktunum
þeirra, hafa þeir jafnan fjallað af
yfirvegun og skynsemi um íslensk
stjómmál og íslenska stjómkerfið.
Hvorugur þeirra stundar pólitískt
trúboð og í skrifum þeirra gætir í
engu hinnar hvimleiðu lítilsvirð-
ingar á stjórnmálamönnum og
starfi þeirra sem stundum tröllríð-
ur fjölmiðlaumræðunni.
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
+ Margrét Á. Sig-
urðadóttir Blön-
dal fæddist í Reykja-
vík 18. september
1919. Hún lést á St.
Jósepsspítala í Hafn-
arfirði 10 desember
si'ðastliðinn. Foreldr-
ar hennar voru hjón-
in Gróa Þórðardóttir
Péturssonar útvegs-
bónda í Oddgeirsbæ,
f. 18. desember 1885,
d. 13. mars 1953, og
Sigurður Þorsteins-
son, skipstjóri og út-
gerðarmaður á
Steinum á Bráðræðisholti, f. 24.
febrúar 1882, d. 13. nóvember
1940. Systkini hennar voru Einar,
f. 2. ágúst 1906, látinn; Guðmund-
ur Þórður, f. 28. september 1908,
látinn; Sigurlaug, f. 2. september
1910, látin; Soffía, f. 28. nóvember
1912, látin; Jón, f. 12. mars 1915,
látinn; Guðrún, f. 10. september
1917, látin; Enuna, f. 26. október
1921, búsett í Bandaríkjunum; Að-
albjörg, f. 9. maí 1924, búsett í
Reykjavík; Þorsteinn, f. 3. desem-
ber 1926, látinn; Gunnar, f. 2. apr-
íl 1929, búsettur í Reykjavík.
Margrét giftist eftirlifandi eig-
inmanni sínum Tryggva Gunnari
Blöndal, f. 3. júlí 1914, skipstjóra
hinn 1. júlí 1939. Foreldrar hans
voru hjónin Guðný Björnsdóttir
og Magnús Benedikt Blöndal.
Börn þeirra eru: 1) Benedikt
Föstudaginn 10. desember sl.
kvaddi þetta jarðlíf tengdamóðir
mín, Margrét S. Blöndal, eftir erfiða
sjúkdómslegu. Þrátt fyrir að maður
hafi vitað að hverju stefndi kemur
dauðinn eins og þungt högg og
minningar liðinna ára hellast yfir,
bæði góðar og slæmar.
Margrét tengdamóðir mín var
sjöunda í röðinni af ellefu börnum
hjónanna Gróu Þórðardóttur og Sig-
urðar Þorsteinssonar á Steinum á
Bráðræðisholti. Foreldrar hennar
vora mikið dugnaðarfólk, Sigurður
var útgerðarmaður og skipstjóri en
Gróa sá um heimilið eins og títt var
um konur á þessum tíma auk þess
sem hún vann við saltfiskverkun en
elstu börnin hjálpuð oft og tíðum
móður sinni við þá vinnu. Æsku-
heimilið var því bæði stórt og mann-
margt þó að húsakynnin þættu ekki
merkileg í nútíma þjóðfélagi. Mar-
grét ólst upp við gott atlæti og ást-
ríki foreldra sinna og minntist
þeirra æ af mikilli hlýju og væntum-
þykju.
Margrét fór ung að heiman, fór
þá austur að Laugarási í Biskups-
tungum þar sem hún dvaldi í nokkur
ár í vist hjá þeim Sigurlaugu og Ól-
afi Einarssyni héraðslækni sem þar
bjuggu og nam þar m.a. hannyrðir
sem hún stundaði af miklu listfengi.
Eftir hana liggja ótal listaverk á því
sviði því tengdamóðir mín var með
afbrigðum vandvirk og nákvæm við
allt sem hún tók sér fyrir hendur.
Árið 1937 var Margrét komin til
Reykjavíkur þar sem hún vann í
Hanskagerðinni. Hún ákvað síðsum-
ars að fara í skemmtiferð með Súð-
inni til Akraness ásamt nokkram
vinkonum sínum, sem reyndist held-
ur betur örlagaríkt. í þessari sömu
ferð var einnig ungur námsmaður
úr Stýrimannaskólanum í Reykjavík
Tryggvi Gunnar Blöndal að nafni,
sem einnig var háseti á Súðinni,
hann bauð henni upp í dans og þar
með vora örlög þeirra beggja ráðin.
Þau giftu sig 1. júlí 1939 og fyrsta
heimili þeirra var á Vesturgötu 55.
Tryggvi lauk námi í Stýrimanna-
skólanum þetta sama ár og var oft-
ast langdvölum í burtu frá heimilinu
sökum starfa sinna á sjónum. Þau
höfðu þá þegar eignast sitt fyrsta
barn og Margrét vandist því að vera
ein með heimilið og börnin sem síð-
ar fæddust, langtímum saman eins
og sjómannskonum er gjaman títt.
Blöndal, f. 20. apríl
1939, kvæntur
Rögnu Hallvarðs-
dóttur Blöndal,
þeirra börn eru Mar-
grét Blöndal, maður
hennar er Morten
Westfelt, eiga þau
tvö börn. Hallfríður
Guðrún Blöndal,
maður hennar er
Sigurður K. Sigurðs-
son, eiga þau þijú
börn og Katrín
Blöndal, maður
hennar er Þorgeir
Magnússon, eiga þau
tvo syni. 2) Stúlka, f. 9 maí 1941,
dó í fæðingu. 3) Sigurður Garðar,
f. 29. aprfl 1944, kvæntur Irmu
Blöndal, synir þeirra eru Tryggvi
Hannes Blöndal hann á einn son
og Kristján Blöndal. 4) Margrét
Þóra Blöndal, f. 31. október 1949,
gift Sigurjóni Finnssyni, börn
þeirra eru Helga Hermína, maður
hennar er Gunnlaugur Jónsson,
eiga þau tvö börn. Finnur
Tryggvi, unnusta hans er Þóra
Björk Bjarnadóttir og Ása Mar-
grét.
Margrét var mestalla ævi sína
heimavinnandi húsmóðir, hún tók
m.a. virkan þátt í Kvennfélaginu
Hrönn þar sem hún var heiðursfé-
Iagi
Útför Margrétar verður gerð
frá Víðistaðakirkju í Hafnarfirði í
dag og hefst athöfnin klukkan 15.
Margrét varð fyrir þeirri miklu
sorg að missa næstelsta bam þeirra
Tryggva, sem var stúlka, við fæð-
ingu, hún komst aldrei alveg yfir
þann missi og þá sára lífsreynslu
sem hún gekk í gegn um á þeim
tíma. Þegar ég undirritaður kynnt-
ist Margréti var hún enn á best aldri
rétt tæplega fimmtug, ég hafði þá
verið í nokkurn tíma að sniglast í
kringum yngsta barn hennar og
einkadóttur, Margréti Þóra. Frú
Margrét tók mér varlega í fyrstu og
sennilega hefur hún haldið að þetta
væri einhver bóla sem hjaðnaði og
þessi drengstauli hyrfi á braut einn
góðan veðurdag jafn skyndilega og
hann birtist, en það var nú aldeilis
ekki.
Kynni okkar hafa nú varað í yfir
32 ár og þótt tengdamóðir mín hafi
bæði verið skapmikil og stjórnsöm
urðum við góðir vinir og virtum
hvort annað. Hún hafði stundum á
orði þegar mikið lá við: „Þú ert nú
eini tengdasonur minn“ og ég svar-
aði: ,,Já, og þú færð engan annan.“
Við Olfusvatn í Grafningi átti hún
sér sælureit, þar byggðu þau
Tryggvi sér lítinn sumarbústað árið
1962 og hófu ræktun. í dag er þetta
svæði skógi vaxið land og ber þeim
hjónum fargurt vitni. Það má með
sanni segja að margt var það sem
lék í höndum tengdamóður minnar,
hvort sem það var garðrækt, út-
saumur eða matseld, hún gekk að
þessu öllu með mikilli samviskusemi
og vandvirkni. Gestrisni hennar
verður lengi í hávegum höfð, fyrir
austan í sumarbústaðnum fór hún
létt með að halda stórar veislur fyrir
fjölmarga gesti, ég minnist sérstak-
lega gullbrúðkaups þeirra hjóna fyr-
ir 10 áram þegar öll fjölskyldan
sameinaðist á þessum fallega stað
og átti saman dýrðar daga. Þá naut
hún sín svo sannarlega að fá að vera
með alla hjörðina sína hjá sér,
stjórna pínulítið liðinu og gefa öllum
skaranum nóg af mat og drykk.
Þetta átti nú aldeilis vel við mína
konu! Margar era þær minningarn-
ar sem ég á um hana tengdamóður
mína á okkar löngu göngu saman en
þær ætla ég flestar að geyma hjá
mér, þessi skrif eru aðeins örlítill
þakklætisvottur til hennar fyrir að
hafa verið vinur minn í öll þessi ár
og gefið mér hlutdeild í lífi sínu, sem
hefur verið að mörgu leyti lærdóms-
ríkt. Ég veit að þau verða þung
sporin hans tengdaföður míns í dag,
þegar hann fylgir ástkærri eigin-
konu sinni til hinstu hvílu eftir rúm-
lega 60 ára samveru, en minning-
arnar ylja og ég bið góðan Guð um
að styrkja hann og varðveita svo og
okkur öll í þessari fjölskyldu sem
syrgjum í dag. Tengdamóður minni
bið ég góðrar heimkomu, hvíli hún í
Guðs friði. Hafi hún þökk fyrir allt
og allt.
Sigurjón Finnsson.
Víst er þetta löng og erfíð leið
og lífið stutt og margt sem út af ber.
En tigið gegnum tál og hverskyns neyð
skín takmarkið og bíður eftir þér.
Hve oft þú hrasar, oft þig brestur mátt,
hve undarlega er gott að sitja kyrr.
Samt kemstu á fætur, réttir höfuð hátt,
og hraðar þér af stað sem áður fyrr.
Svo styttist þessi ganga smátt og smátt
og seinast stendurðu einn við luktar dyr.
(Steinn Steinarr.)
Nú er komið að kveðjustund,
elsku amma, þín mun verða sárt
saknað en við vitum að þú ert komin
á betri stað og vonum við innilega að
þar muni þér líða vel. Nú þegar við
systkinin sitjum hér saman og eram
að reyna að koma frá okkur fátæk-
legum orðum á blað hellast yfir okk-
ur minningar um þig og er okkur
sérstaklega minnisstætt hversu
gestrisin þú varst og það má með
sanni segja að enginn hafi farið
svangur frá þínu heimili í áranna
rás.
Einnig er ofarlega í huga okkar
stundirnar sem við áttum með þér í
sumarbústaðnum ykkar afa, en þar
hafið þið afi ræktað tré í tæplega
fjöratíu ár og mun sú vinna halda
minningu þinni á lofti um ókomna
tið. Þar varst þú alltaf í essinu þínu,
því þú elskaðir að vera þar og hugsa
um trén þín og fuglana sem ætíð
vora í kring um þig.
I bústaðnum var alltaf mikill
gestagangur og var oft og tíðum
ótrúlegt hvaða kræsingar þú gast
hrist fram úr erminni með nánast
engum fyrirvara og höfðu margir
það áorði hversu góðan mat þú eld-
aðir. Það vora líka margar veiðiferð-
irnar sem vora farnar niður að vatni
með þér og afa þar sem þú ósjaldan
reyndist vera aflakló dagsins. Það
var ótrúlegt að fylgjast með þér,
hvað þú þekktir vel staðhætti og
vatnið og nýttir þér þá þekkingu
óspart við veiðarnar.
Minningamar sem við eigum um
þig munu ávallt sitja fast í huga
okkar og hjarta, við þökkum fyrir
þær stundir sem við áttum saman.
Við biðjum Guð að gæta elsku afa
okkar sem misst hefur svo mikið.
Nú kveðjum við þig, elsku amma, og
megi allir góðir vættir fylgja þér.
Hvíl í friði.
Helga Hermína, Finnur
Tryggvi og Ása Margrét
Sigurjónsbörn.
Skilafrest-
ur minn-
ingar-
greina
EIGI minningargrein að birt-
ast á útfarardegi (eða í sunnu-
dagsblaði ef útför er á mánu-
degi), er skilafrestur sem hér
segir: I sunnudags- og þriðju-
dagsblað þarf grein að berast
fyrir hádegi á föstudag. I mið-
vikudags-, fimmtudags-, föstu-
dags- og laugardagsblað þarf
greinin að berast fyrir hádegi
tveimur virkum dögum fyrir
birtingardag. Berist grein eftir
að skilafrestur er útranninn
eða eftir að útför hefur farið
fram, er ekki unnt að lofa
ákveðnum birtingardegi. Þar
sem pláss er takmarkað getur
þurft að fresta birtingu greina,
enda þótt þær berist innan hins
tiltekna skilafrests.
MARGRETA.
SIGURÐARDÓTTIR
BLÖNDAL