Morgunblaðið - 16.12.1999, Qupperneq 70

70 FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNMENNTAVETTVANGUR
nauðsyn krefur. Menn eru nefnilega
komnir til að kynnast hinu sérstaka
andrúmi ki'ingum þetta fólk en ekki
tímalegum smekk eftirkomenda
þess. Glæpur minn virðist vera að
ég hef upplifað Asmund persónu-
lega, en hann og Hallsteinn bróðir
hans og aðstoðarmaður voru sem
klipptir úr fornsögunum, að auk al-
þýðlegir neftóbakskarlar, og jarð-
tengdir dugnaðarforkar til verka.
Ásmundar minnist ég fyrst frá dvöl
minni sjö ára gamals að Laugar-
vatni sumarið 1938, þar sem hann
var að rannsaka leirinn á svæðinu,
hafði hann gaman af að taka mig og
leikfélaga minn og jafnaldra tali, út-
skýra hvað hann væri að gera.
Þá er sú staðhæfing að mér hafi
um langa hríð verið mjög uppsigað
við þá sem hafa kosið að mennta sig
á sviði menningarmála og síðan val-
ið að gera það að ævistarfi sínu
ákaflega hæpin. Hér er verið að
læða því að lesendum að einhverju
sé ábótavant á þeim sviðum hjá mér
og ég því minni máttar og haturs-
maður menntunar. Neyðist til að
upplýsa hér að fyrir utan 2 ár í
Handíða- og myndlistarskólanum
var ég 6 ár í listaháskólum og síðast
hjá einum mesta rökfræðingi í nú-
listum eftirstríðsáranna Jean Jacq-
ues Deyrolle. Sá var sjálfmenntað-
ur á myndlistarsviði, ég hins vegar
er sjálfmenntaður um almenna
menntun frá 14-15 ára aldri og tel
mig ekki hafa ástæðu til að skamm-
ast mín tiltakanlega í þeim efnum.
Undarleg náttúra ef ekki ónáttúra
að bera á slíka að þeir séu á móti
menntun.
Þá hef ég kosið að mennta mig
augliti til auglitis við hlutina svo
sem margur veit, en ekki á þægind-
um í skóla. Hins vegar viðurkenni
ég fúslega að eftir því sem ég
gaumgæfi hlutina betur finnst mér
ég vita minna, heimurinn alltaf að
stækka. Allt annað mál er að ég hef
lengi efast um að yngri kynslóðir
fræðinga, menntaðar í list útlan-
dsins og hafa jafnvel ekki komið ná-
lægt íslenzkri list, hafi á því sviði
fullgilda menntun. Það er nefnilega
fjarri því að listsögufræðingar séu
sérfróðir á alla myndlist og síst af
öllu í rekstri listasafna sem er sém-
ám, museumlogi. En hérlendis gefa
menn sig fyrir að vita og geta allt
undir heitinu listfræðingur sem er
að mínu mati villandi rangnefni. Þá
hafa þeir gert þá einu listasögu sem
út hefur komið á Islandi að biblíu
sinni, er verk eins manns og
þverskurður persónulegra skoðana
hans. Fáar heimildir aðrar hand-
bærar, en eftir að bókinni sleppir
eru það Septembermenn, Súm-hóp-
urinn og loks nýlistakynslóðin, flest
annað mætir afgangi, ekki til.
Þá upplýsti ég nýlega samkvæmt
áreiðanlegum heimildum, að mikill
hörgull er ytra á fræðingum eldri
tímaskeiða svo sem barrokks, end-
urreisnar, miðalda og fornaldar
vegna þess hve námið er þungt og
umfangsmikið. Örfáir umsækjendur
eru um hvert laust embætti á söfn-
um, en hins vegar múgur og marg-
menni um hverja stöðu í núlistum.
Þetta segir okkur að ungir leita í
auðveldasta námsefnið í listasögu,
sem er samtími þeirra, en eru þá
margir hverjir ónæmir íyrir fortíð-
inni, hún óæðri og ekki inni í mynd-
inni. Söfn erlendis ráða hins vegar
síður slíka í eldri deildir, menntun
eðlilega ekki talin fullnægjandi,
skilgreina það svo að það sé örstutt
stökk frá barrokk og yfir í núlistir
en mjög langt frá núlistum yfir í
barrokk. Þá hafa menn tekið eftir
því, að listsögufræðingar eldri tíma-
skeiða eru mun umburðarlyndari og
varast frekar að alhæfa hlutina,
sem hinum hættir mjög til, auk þess
sem oflæti og menntunarhroki er til
muna meiri og gagnrýni á störf sín
og óskeikulleika þola þeir alls ekki.
Slíkir valta gjarnan þvert yfir eldri
gildi sem þeir hafa minnstu þekk-
ingu á og er mörgum mjög í nöp við
sígild og akademísk vinnubrögð. Er
nær aldarfjórðungur frá því ég vís-
aði til þessa og einangrast þannig
engan veginn við Kjarvalsstaði og
Asmundarsafn. A norrænni graf-
íksýningu í Malmö, var þátttöku
nafnkunnra grafík listamanna til að
mynda að hluta takmarkað til hags
fyrir skólavinnu ungra og ómót-
Opið í Smáranum á sunnudag frá
kl. 12 til 18. Simi: 550 1720
1
*spron I
FYRIR nokkru birtist ritsmíð í
umræðudálki blaðsins undir
yfirskriftinni, Fleipur og
fyrirgangur, og var eftir Erík Þor-
láksson listsögufræðing og for-
stöðumann Kjarvalsstaða og Ás-
mundarsafns. I ljósi fjmra upp-
hlaups þessa manns, hafði ég ekki
mikinn hug til andsvara, því ég
treysti fyllilega dómgreind lesenda
blaðsins, þá hafa fleiri en ég grun
um að hér sé bakmaður eða bak-
’ menn í spilinu sem æsi Eirík upp í
grand. Skrifin bera einfaldlega ekki
Svip af öðrum athöfnum Eiríks Þor-
lákssonar né þeim vandaða sóma-
dreng sem hann ber með sér að
vera. Áður en ég tek að svara grein
Eiríks, lið fyrir lið, vil ég í fram-
hjáhlaupi einnig bera af mér ásak-
anir Tryggva Amasonar um meint-
ar ofsóknir á hendur Listhúsinu á
Engjateig, sem fyrir allnokkru
mátti lesa í heilsíðu viðtali í menn-
ingarkálfi blaðsins. Viðtalið gaf þó
ekki tilefni til skjótra viðbragða því
fram kom augljós vanþekking á
rekstri slíkra staða, umfram allt
eðli þeirra, og það er ég endurtekið
búinn að afgreiða í skrifum mínum.
Gefur auga leið að atvinnulista-
menn forðast þennan stað frekar en
að fjölmenna þangað sem væri til
muna eðlilegra ef hann stæði undir
nafni. Frá upphafi var Tryggva
mjög uppsigað við skrif mín og ber
að víkja að þyngdarpunkti þeirrar
gremju, sem var að ég taldi að-
alsalinn að óbreyttu óhæfan til sýn-
ingarhalds vegna hinna stóru
óvörðu glugga í suður. Sendi hann
mér langt skrif 1993 þar sem hann
mótmælti mér og taldi mig augljós-
lega vera að vinna gegn rekstri list-
hússins sem ég bar til baka í svar-
bréfi. Viðurkenndi þó í persónulegu
spjalli á staðnum að það þyrfti sér-
útbúnað til að dempa beint ljós,
einkum flæði sólargeisla inn í salinn
og talaði um einn sérstakan er
koma myndi, en sá er enn ekki sjá-
anlegur, hins vegar hefur sýningar-
starfsemi lagst niður, en einhverjir
angar hennar fluttir niður í kjallara
sem þó hefur fleiri orsakir.
Mál að upplýsa að á sama hátt og
kirkjustefni snúa í vestur fyrir alda-
langa hefð og skikkan, vilja mynd-
listarmenn er vinna við dagsljós
helst hafa glugga er vita í norður,
þá er ljósið skiljanlega mun hreinna
og jafnara. Draumur margra er þó
helst ofanljós, sem gefur ótvírætt
réttast birtuflæði á myndverk, jafn-
vel glugga í norður og angi af ofan-
ljósi eins og tilfellið er um aðalsal
Ásmundarhúss við Freyjugötu og
Mímisveg en þar er hrein dýrðar-
birta.
Þá ber einnig að upplýsa að ljós-
þol lita er mjög misjafnt en allir
hafa það sameiginlegt að dofna við
sterka birtu, einkum beint skin sól-
ar og því fyrr sem þolið er minna.
Hér eru t.d. vatnslitir einna við-
kvæmastir en olíulitir seigastir en
dofna þó við stöðugt sólarljós,
teikningar eru viðkvæmar einkum
þær sem ekki hafa verið fixeraðar
og flestar tegundir bleks verða
brúnleitar með aldrinum og því fyrr
sem þær hafa verið í sterkara ljósi.
Þetta hef ég raunar áður bent á og
eitt af því sem ég kenndi nemend-
um mínum í litafræði er að ljósið
inni er öðruvísi en ljósið úti og get-
ur hver og einn sannreynt það með
því að reka höndina út um glugga
James Ensor (1860-1949); Lehmann hershöfðingi og James Ensor
rökræða um listir, olía á léreft, 1890.
heima hjá sér. Þessum lögmálum
fæ ég ekki breytt fyrir einn listhús-
eiganda í Reykjavík frekar en gangi
himintungla. Um sýningar á staðn-
um skrifaði ég á nákvæmlega sama
hátt og sýningar í öðrum listhúsum
og ég met vægi myndverka ekki
eftir því hvar þau eru sett upp held-
ur innihaldi þeirra.
Þetta eru í hnotskurn staðreynd-
irnar um allar meintar ofsóknir á
hendur Listhúsinu á Engjateig og
óþarft að hafa fleiri orð um...
- Þá er að snúa sér að skrifum
Eiríks sem segir mig fara illa yfir
strikið og finnur í rýni minni um-
legt fleipur sem gangi nærri æru
Ásmundar Sveinssonar, ásamt
rakalausum ásökunum á eftirkom-
endur listamannsins sem hann telur
ekki sæmandi Morgunblaðinu að
hafa birt. Þetta er ekki svo lítil
ádrepa og stór orð að standa við!
Hvað æru listamannsins snertir
munu lesendur vita hug minn til Ás-
mundar, sem ég hef margoft vikið
að í skrifum mínum lífs og liðnum,
þarf hér ekkert að verja eða rétt-
læta. Vil að fram komi að ég hef
ekki síður lagt áherslu á að skoða
einkasöfn ytra en hin viðameiri,
einkum í Parísarborg, þá ég dvaldi í
tvígang á Kjarvalsstofu. Ekki ein-
ungis myndlistarmanna heldur
einnig skálda og jafnvel stjórnmála-
manna og ætti því að vera nokkuð
dómbær í þeim efnum. Meginreglan
virðist einmitt vera að halda sem
mestu af anda viðkomandi í húsum
þeirra og hrófla ekki við fleiru en
Veltukort SPRON léttir þér jólahaldið
og nýja áríð á einfaldan hátt.
Þú ræður ferðinni. Hver mánaðarmót
ber þér aðeins að greiða 5% af
úttektarstöðu.
Málsvörn listrýnis