Morgunblaðið - 03.01.2000, Qupperneq 82

'v.82 MÁNUDAGUR 3. JANÚAR 2000
1913 2000

Morgunblaðiö/Sverrir
Morgunblaöiö/Golli
Björk
Björk Guömundsdóttir er frægasti tónlist-
armaöur íslendinga. Hún varö fyrst þekkt
á erlendri grundu með Sykurmolunum og
sló svo í gegn í heimi alþjóðlegrar dægur-
tónlistar sem lagasmiður og söngkona. Á
mlnni myndinni syngur hún í Laugardals-
höll á Listahátíð 1996 en sú stærri er frá
tónleikum Sykurmolanna í Duus-húsi í
Reykjavík 29. ágúst 1990, sem haldnir
voru fyrir Jacque Lang, menningarmála-
ráðherra Frakka, að hans ósk en ráðherr-
ann var í föruneyti Francois Mitterand,
forseta Frakklands, sem hér var í opin-
berri heimsókn. Öllum á óvart komu Mitt-
erand og frú Vigdís Finnbogadóttir, forseti
íslands, einnig á tónleikana. Á sviðinu eru
Einar Örn Benediktsson og Björk, en í
fremstu röð áhorfenda eru, frá vinstri:
Guðrún Ágústsdóttir, Svavar Gestsson
menntamálaráðherra, Jacques Lang, Mitt-
erand og Vigdís.
Stækkun landhelginnar og gæzla
hennar eitt veigamesta mál okkar
eftir PÉTUR
SIGURÐSSON
-----
I dag fyrir réttum 10 árum, hinn 1. september
1958 gekk í gildi ný reglugerð er færði út fisk-
veiðitakmörk okkar frá 4 sjómílum í 12. Var
hér um að ræða annan áfanga af útfærslu
fiskveiðtakmarkanna er hófst árið 1952, með
breytingunni frá 3 í 4 sjómílur og lokun fjarða
og flóa, - en lauk með grunnlínubreytingun-
um með samkomulaginu við Breta árið 1961.
Fyrst þessara breytinga (frá 3 í 4 sjómíl-
ur), jók fiskveiðilandhelgina um tæp 75% frá
því sem áður var, önnur (frá 4 í 12) jók hana
um rúm 6214% frá því sem þá var orðið og sú
síðasta um 7,3%. Samtals hafa þessar út-
færslur takmarkanna þannig aukið sjálfa
fiskveiðilandhelgina um 50.344 km2, þ.e.a.s.
rúmlega þrefalda hana frá því sem hún var
1952.
Sem kunnugt er orsakaði útfærsla fiskveiði-
takmarkanna frá 4 í 12 sjómílur árið 1958 mikl-
ar deilur, - og þá fyrst og fremst við Breta, er
vefengdu réttmæti þessara ráðstafana og
sendu hingað meðal annars herskip til þess að
vemda togara sína, en sú saga er alþjóð svo vel
kunn, að óþarfi er að rekja hana hér.
A meðan á þessum deilum stóð hafði Land-
helgisgæzlan mjög alvarlegu og erfiðu hlut-
verki að gegna, en ég held að óhætt sé að full-
yrða að starfsmenn hennar, háir sem lágir,
hafi haldið þannig á málum, að landi okkar og
þjóð varð ekki aðeins gagn, heldur líka sæmd
af, enda urðu t.d. skipherramir Eiríkur Krist-
ófersson og Þórarinn Björnsson, þjóðkunnir
menn fyrir störf sín þá.
Á þessum tímamótum fer vel að minnast
þess, að Alþingi hefur fyrr og síðar markað
ótvíræða stefnu Islendinga í landhelgismálinu.
Þannig er raunverulegt upphaf fyrmefndra út-
færslna fiskiveiðilandhelginnar byggt á lögum
um vísindalega vemdun fiskimiða landgmnns-
ins, sem samþykkt vom á Alþingi 1948, 5. maí
1959 samþykkti Alþingi ályktun um rétt ís-
lendinga til 12 sjómílna fiskveiðiiandhelgi, og
að afla beri viðurkenningar á rétti Islands til
landgmnnsins alls. Þessi atriði vom síðan
áréttuð og staðfest í samningum við Breta með
ályktun Alþingis 9. marz 1961.
Þess er einnig rétt að minnast, að árið 1949
höfðu íslendingar fengið því áorkað á þingi
Sameinuðu þjóðanna, gegn andstöðu Breta, að
meðal fyrstu mála, sem alþjóðalaganefndin
skyldi rannsaka, væm réttameglumai- um
landhelgina. Af þessu leiddi síðan tii hinnar
svonefndu Genfamáðstefnu 1958 og 1960 um
réttarmeglur á hafinu, þar sem 12 sjómílna
fiskveiðilandhelgi hlaut að vísu ekki formlega
viðurkenningu, en þó þann efnislega stuðn-
Style, Akureyri
Töff, Keflavík
Nína, Akranesi
Sentrum, Egilsstööum
Baron, Selfossi
Flamingo, Vestmannaeyjum

I----------------------------1
W
Ur Kjarvals-
stemmu
eftir THOR
VILHJÁLMSSON
19 7 9
0g þríhyrningsfjöll líkt og með umboð
fyrir egipzkar launhelgar
Búlandstindur
sinduráseytlum
sólglit á veisum
heisigemlingsins hjarta stár
hafið uppá gátt
Brátt munu dísir björtum augum líta
bráðgeran öldung í barnshjarta nýta
í lengd að blessa land og þjóð
í saknaðarglöðu umboði máttarkrafta
aftur og aftur og aftur.
Og kindur í hlíðum stappa niður fæti
í kæti sinni grunar lambið ekki
að burt þvær heimsins synd
þess mynd
spegluð í himinblámalind.
Fnæsir kind
um sundin undin segl
uglur snævar ævi sína enda
ekki i bráð
afhiminprýðistandi
yfir þessu landi.
Þjóð hefur sáð
í akra alltof fáa
og smáa.
I þráa þraukar enn
með konur böm og menn
í senn.
Glennir sig um gamansvið
að gömlum sið
ætlar að vekja aldanið
opna tímans hlið.
Sefur þjóð í blóði dunar
blunda eiðar í vitund hans
stundar helgrar telgir mynd
lundar málminn fálmi fjarri
fellir karl í mót
þjóðarauðnum dauða sviptir
lyftir nauðugt blauðri drótt
ótt af hauðri himna til
égþaðvitnavil
áður en við óðinn skil.
Sauðir jarma harmar peð
treður breiðan stíg
en veður stríð á einsmannsgötu
styrma láta um stóran
stikar hann með guðavild
öld til aldar
unz um kvöld
kyndil ber við himinioftið bláa
yfir háum tind
sem áður ekki mannleg mynd
nokkur náði að klífa.
Ofar aðeins ari einn
var að breiða vængi
lengi og stjarna stök
þarna sem var mannsins kyndilljós
ásamegnis galdur heiðinn
gefinn saman við kristna rós.
Sindur mynda safna skraf
setbekks svamla kringum þing
blindur kundur bætir ráð
bráðlega ekki af því skortir náð
að búa svo vel að eiga dáð
í bráð.
Hlóðarsteinar meina vil
reyksins réttu myndum halda
varla...
■