Morgunblaðið - 03.01.2000, Blaðsíða 100

100 MÁNUDAGUR 3. JANÚAR 2000
1913 2000
„Af þakinu á musteri Davíðs konungs er
mikið víðsýni. Þaðan sést vel umhverfi Jer-
úsalem, og á einum stað, um skarð, sem er
í fjallgarðinn í austurátt, sér ofan á dálítinn
blett af Dauðahafinu.
fara um það völundarhús. í einni af
grafhvelfingum þessum er gröf Da-
víðs konungs, og er stór og veglegur
bautasteinn yfír gröfinni. Gamall síð-
skeggur, sem gætti grafarinnar,
svipti tjaldi frá framhlið bautasteins-
ins, sem er með upphleyptri áletrun
högginni í steininn. Skýrði öldungur-
inn viðstöddum svo frá - en þarna
voru að þessu sinni miklu fleiri á ferð
en við - að auk Davíðs konungs
hvíldu undir minnismerki þessu 13
aðrir konungar, og kunni hann skil á
nöfnum þeirra allra saman, svo að
þeir eru 14 alls konungamir, sem
þama hafa verið bomir til hinztu
hvílu. Var auðséð á úthti þessa virðu-
lega, síðklædda öldurmennis, að
hann var sér þess fullkomlega með-
vitandi, að hér væri hann að flytja
okkur mikinn boðskap.
Ellefu silfurbikarar
I hinu foma musteri Davíðs, sem
stendur háreist, ofan á grafhvelf-
ingunum, em meðal annars minja-
söfn. Hafði verið komið þar fyrir á
einum stað ýmsum munum og öðm,
sem minnti á hin hræðilegu örlög,
sem Gyðingum vom búin í fanga-
búðum í Þýzkalandi, er Hitler réð
þar ríkjum.
Ofan á bautastein þann, sem er á
gröf Davíðs og áður er lýst, er raðað
ellefu silfurbikuram mismunandi
stómm. Em bikarar þessir jafn-
margir og árin, sem liðin era frá
valdatöku Gyðinga í Israel. Er þetta
gjöf frá Gyðingum, sem dvelja í
ýmsum þjóðlöndum. - Er komin á
sú venja að gefa heimalandinu einn
bikar á ári, og á tala þessara dýra
gripa, sem þama skreyta gröf Da-
víðs konungs, vafalaust eftir að vaxa
mikið. I musterinu og grafhvelfing-
um þessum sáust leifar þess, að
mikið hafði verið þar hvarvetna um
kertaljós að undanfómu. En þá var
nýafstaðin Hanukkahátíð sú, sem
ég hef getið um annars staðar, en
það er mikil ljósins hátíð hjá Gyð-
ingum.
Af þakinu á musteri Davíðs kon-
ungs er mikið víðsýni. Þaðan sést
vel umhverfi Jerúsalem, og á einum
stað, um skarð, sem er í fjallgarðinn
í austurátt, sér ofan á dálítinn blett
af Dauðahafinu. - Við hlið musteris
Davíðs stendur hin aldagamla
Dormissonskirkja, mikið hús og
veglegt. Er Jiún reist á gröf Maríu
meyjar.
Hof Heródesar
Af hofi Heródesar konungs, sem
reist er 30 áram eftir Krist, eru
miklar sagnir. Það er mest neðan-
jarðar, og þar er hin mikla gröf
hans. Sagnir herma að Heródes
hafi viljað fara með fjölmenni
miklu „yfir landamærin". Lagði
hann svo fyrir, að að sér látnum,
skyldi taka af lífi þá tölu manna, er
hann taldi sig við þurfa í þessa för.
Auk þess ákvað hann að gull sitt og
gersemar skyldu látnar í gröf með
sér. Hefur Heródes í engu viljað
vera varbúinn umskiptunum. Fyrir
150 áram fundu Tyrkir gröf þessa
og vitnaðist brátt um hinar miklu
gersemar, er hér voru fólgnar.
Streymdu nú að gröfinni hópar
ránsmanna, er létu greipar sópa,
svo að nú er þar ekkert eftir nema
«
hofið og leifar af umbúnaði legstað-
arins.
Flestar hinna helztu minja í Jer-
úsalem era á yfirráðasvæði Ara-
banna. Það hefur viljað svona til við
skiptin, þótt eigi hafi þeir yfir að
ráða nema 1/6 hluta borgarinnar.
Það sést aðeins hilla undir Bet-
lehem af hæð nokkurri utanvert við
borgina. Nær kemst maður ekki úr
þessari átt fæðingarstað frelsarans.
Hátt til lofts og
vítt til veggja
Jerúsalem er reist á hæðóttu
landssvæði og era göturnar nokkuð
brattar sums staðar. -Mikið hefur
síðustu árin verið reist af stórbygg-
ingum í borginni. Háskóli sá, sem
þar var áður, féll í hlut Arabanna.
Nú hafa Israelsmenn reist þar mjög
veglegan háskóla á fallegum stað.
Er háskólasvæðið mjög víðáttumik-
ið og sýnilega skipulagt af mikilli
hagkvæmni og smekkvísi. A því era
reist 10 stórhýsi, hvert öðra fal-
legra. Þá er nýlokið byggingu, sem
er mjög stór í sniðum og sérkenni-
leg, Vadian Gyðinga. Þar búa æðstu
presta gyðingakirkjunnar. - Mikið
er af gistihúsum í Jerúsalem, enda
er gestakoma ærin í borginni og fer
vaxandi.Tvær hótelbyggingar era
þar, og bera langt af öllum hinum,
Hótel Davíðs konungs og Konunga-
hótelið. Við komum inn í anddyri
hótels Davíðs konungs, og er þar
furðulega hátt til lofts og vítt til
veggja. - Eitt með stærri húsum í
borginni er samkomuhús Kristilegs
félags ungra manna. - Geysistór
tum rís upp við framhlið þessarar
veglegu byggingar. Stærsta fram-
lagið til byggingar hússins er sagt
hafa verið minningargjöf amerísks
manns, en víða annars staðar að
bárast gjafir frá áhugamönnum.
Þessi starfsemi vinnur í öllum lönd-
um og álfum, að því að gróðursetja í
hugum fólks mannúð og bróðurþel.
Hefur hún hér sem annars staðar
miklu hlutverki að gegna.
Þinghúsið í Jerúsalem er mikil
bygging. Fýsti mig mjög að fá tæki-
færi til þess að skoða það. En þess
var ekki kostur, af því að okkur
hafði láðst að gera ráðstafanir til að
leita leyfis til þess með nægum fyr-
irvara. Þá hefði leyfið verið auðsótt.
Þingfundur stóð yfir, þegar við vor-
um þarna á ferðinni.
Gimsteinn allra helgidóma
Jerúsalem er að taka miklum
stakkaskiptum. Svipmóts nýtízku
stórborgar gætir þar í æ vaxandi
mæli. En hin foma Jerúsalem miss-
ir einskis við það. Ekkert getur
raskað þeirri helgi, sem þar hvílir
yfir fortíðinni, og þeim minjum þar,
sem henni heyra til. Þar verður um
allar aldir þungamiðja þessa helgi-
staðar.
Vonandi er, að þeim ömurlegu
örlögum sem Jerúsalem, þessum
gimstein allra helgidóma, er nú bú-
in með því að hluta borgina í tvennt
með gaddavírsgirðingu og þéttsett-
um stöðvum eldspúandi morðtóla,
verði sem fyrst aflétt. Þetta ástand
formyrkvar í öllum löndum og álf-
um himin hins kristna heims.
NEMENDUR MÍNIR OG AÐRIR SEM TIL MÍN
HAFA LEITAÐ Á 10 ÁRA FERLI MÍNUM
ÉG ÞAKKA HJARTANLEGA FYRIR SÝNDAN
STUÐNING OG TRAUST.
GÖNGUM ÖLLÁ VEGUM LJÓSSINS OG
KÆRLEIKANS INN í NÝJA ÖLD.
Guðrún Óladóttir reikimeistari
Víetnamstríðið
! 19 7 5 9 Löngu stríði í Víetnam lauk í lok apríl, eftir ad rúmlega
! tvær milljónlr heimamanna og 58.000 bandarískir hermenn höfðu
; látið lífið, en Bandaríkjamenn börðust þar með Suður-Víetnömum
1 gegn kommúnistastjórninni í Norður-Víetnam. Hér má sjá tvær af
! frægustu fréttamyndunum frá Víetnamstríðínu, sem báðar fengu
; Pulitzer verðlaun. Sú efri er frá 1972; logandi hrædd börn I Suður-
! Víetnam á flótta eftir að bandarísk flugvél, sem hugðist varpa napalm |
! sprengju á meintan felustað andstæðinganna, Viet Cong skæruliða,
; varpaði henni fyrir mlstök á óbreytta borgara og suður-víetnamíska
; hermenn. Hin er frá 1968; Viet Cong skæruliði sem náðist var færður |
1 fyrir lögreglustjóra Suður-Víetnam, sem skaut hann til bana á
; staðnum, með einu skoti í höfuðið.
I_______________________________________________________________________I
royog *
trigger
eftir ÞÓRARIN
ELDJÁRN
1972
rakleiðis framleiðis þráleiðis þreytti roy
hlaupið
þéttur og saddur og lögreglan borgaði
kaupið
hálfvegis vakandi hálfvegis einsog í draumi
hóstaði trigger svo lipur og þýður í taumi
„trigger minn reiðskjóti í rúmið mitt vildi
ég hátta
reyndu nú vinur að koma mér heim fyrir
átta
hertu þig vinur ég veit að þú skilur mig kæri
vigdís mín bíður með kartöflur grænmeti
oglæri
hugsaðu trigger um hlutskipti dýra og
manna
hugleiddu gátuna um líf mitt og þitt innan
tanna*)
fmnst þér ei trigger sem tilgang og
stefnumiðvanti
og taflið sé leikið til skiptis á sitthvorum
kanti?“
en trigger hann fnæsti og ferðina jók uppí
hundrað
hann fann hvemig roy hafði persónuleika
hans sundrað
hann fann að hann sjálfúr var skýrari og
skarpari en knapinn
og skynjaði loks: hann var blekktur og
svikinn og glapinn
og roy þú ert heimskur og reyndu ekki að
dekra við trigger
reyndu ekki að láta einsog skepnan sé trú
þérogdyggþér
því brátt munu flykkjast öll reiðdýr til
sjávar og sveita
og sameinast gegn þér og hvellsprengja
belginn þinn feita.
■ *) innan tanna; færeyska: I hljóði
Ameríkubrj ef
eftir frá HALLDÓR KIUAN
LAXNESS
1928
San Francisco, 3. apr. 1928.
Þú biður mig að skrifa þjer alt sem
ítarlegast af áhrifum mínum af
kynningu við íslenska þjóðarbrotið í
Kanada. Nú veistu að jeg er manna
óhæfastur brjefskrifari um önnur
efni en nauðsynlegustu erindagerðir
og útrjettingar, og ber það einkum
til þess, að jeg hefi gert mjer að
reglu að senda eigi frá mjer í skrif-
uðu máli annað en það, sem birta
megi fýrir almenningi og verður
þannig lítill tími afgangs til venju-
legra kunningjabrjefa. Um Kanada
er því að svara, að nú er bráðum
misseri síðan jeg fór þaðan úr landi
og tekur endurminningar oft skemri
tíma en misseri að fyrnast, einkum í
viðburðarríku lifi. Jeg hefði í fyrstu
ætlað mjer að skrifa eitthvað til ís-
lenskra blaða frá Kanada-íslending-
um, en í glaumi Bandaríkjanna hafa
ótal ný umhugsunarefni knúið á, og
áður en jeg fengi ráðrúm til að setja
saman fyrirhugaða pistla um
Kanada, var jeg alt í einu á kafi í
samningu tveggja nýrra verka, sem
leggja hald á allan starfstíma minn.
Þó bið jeg þig að taka þetta eigi
svo, sem hafi Kanada látið mig svo al-
gerlega ósnortinn, að jeg minnist ekki
neins, sem vert sje að skrifa þaðan.
Síður en svo. Jeg reikaði um mýr-
lendi Nýja-íslands og kjarrskóga eins
og heilaga jörð, því þessi mállausu
Indíánahjerað hafa nú einu sinni orð-
ið hin hinsta Jerúsalem svo margra
íslenskra hamingjupílagríma. Og
þessi blái himinn, sem hvelfist yfir hin
ósnortnu víðemi Nýja-íslands geym-
ir sjálfsagt einhvern líknsaman guð
eins og aðrir himnar.
Jeg stóð einn heitan sólskinsdag í
sumar leið á gömlu brúnni yfir ís-
lendingafljót hjá Riverton. Og jeg
rifjaði upp fyrir mjer ýmsar táragar
sögur, sem jeg hafði heyrt um menn,
er höfðu slitið sig með rótum upp úr
þúsund ára gamalli menningu til þess
að skifta á gamalli sultarbaráttu fyrir
nýja sultarbaráttu. Þá fjekk smásag-
an Nýja-ísland fast form í huga mjer,
og jeg skrifaði fyrstu blaðsíðuna nið-
ur í vasabók mína, meðan jeg stóð
þarna á brúnni. Hún byrjaði þannig:
„Leiðin liggur frá Gamla Islandi til
Nýja íslands. Það er leið mannsins
frá hinu gamla til hins nýa í þeirri
von, að hið nýa taki fram hinu gamla.“
- Þessi saga er í rauninni ekki eftir
mig, - jeg hef hana eftir áttræðum
landnema, sem jeg talaði við í fjóra
klukkutíma eitt kvöld í tunglsljósi úti
á svölunum hjá lækninum í Arborg.
Hann sagði mjer þar sögur, sem fylt
gátu heilar bækur. En jeg skrifaði
bara þessa og lagði í hana alt, sem jeg
átti. Jeg ráðlegg þjer fastlega að lesa
hana, ef þú vilt skilja Nýja Island.
Yfirleitt var mjer það stórlega
lærdómsríkt að kynnast gamla ís-
lenska alþýðufólkinu úti um sveitir
Manitoba. Margt af því vora ennþá
hreinræktaðri nítjándu-aldar íslend-
ingar en jeg hef áður kynst. Það
stendur á grandvelli íslenskrar al-
þýðumenningar eins og hún var um
það leyti sem það fór úr landi og hef-
ir lifað á því heimafengna altaf síðan.
Nýtt aldarfar hefir látið það ósnortið
og bresk nýlendumenning hefir ekki
unnið á því. Það leggur stund á ætt-
artölur, þjóðlegan fróðleik og bók-
vísi, sem heima-íslendingum er
gleymd eða fallin úr gildi. Kynni af
nútíðarhugsunarhætti íslenskum er
mjög takmörkuð, sem von er.
Ensku hefir það ekki gefið sig við,
nema að litlu leyti, en talar móðurmál
sitt hreinu tungutaki með orðavali frá
nítjándu öld. Vestur-íslensk skáld
yrkja mest í anda ísl. 19. aldarskáld-
anna og koma ljóð þeirra heima-
mönnum því allúrelt fyrir sjónir.
Jeg varð stundum var við kulda all
bitran í garð Islands frá gömlum ísl.
Kanadainnflytjendum. Þennan bitur-
leika hefi jeg hvergi orðið var við hjá
Islendingum, sem dvelja um stund-
arsakir í öðram löndum og hef held-
ur ekki orðið hans var hjá yngri ís-
lenskum innflytjendum, sem jeg hefi
kynst hjer í Bandaríkjunum. Sumir
álíta þenna Islands-kala orsakast við
samanburð fólksins á hinum bágu
kjöram sínum heima og hinum
glæstu kjörum sínum vestra. Jeg
hygg, að það sje rangt á litið og að
biturleik þennan beri fremur að
skýra á sálrænan hátt en hagrænan.
En alkunna er það, hve oft menn tala
biturlega um hluti sem þeir unna,
gekk maðurinn hvatlega til dyra,
skelti hurðum og hefi jeg ekki sjeð
hann fyr nje síðar.
Þú spyr mig um „afkomu“ Vestur-
Islendinga. - En jeg er kanske ekki
rjetti maðurinn til að svara þeirri
spurningu, því skilningur minn á
orðinu er takmarkaður. Mat mitt á
gildi hlutanna er einvörðungu menn-
ingarlegt og er jeg því manna
óheppilegastur til að kveða upp
dóma um afkomu fólks í hlutfalli við
búr eða bankabækur. Jeg rek yfir-
leitt ekki nefið niður í kyrnur hjá
fólki til að sjá, hvað mikið er í þeim.
- Þó held jeg að Vestur-íslendingar
hafi yfirleitt til hnífs og skeiðar eins
og annað fólk, margir eiga vagn,
sumir eiga kanske eitthvað á banka.
Bændur og búalið virtist mjer strita
miklu meira en gerist t.d. á íslandi,
þar sem hver gildur bóndi á frjálsa
og konunglega daga (Yfirleitt er
óttalega hvumleið stritnáttúra í öllu
hjer). Verkamenn í bænum kvarta
eilíflega undan atvinnuleysi og erfið-
um tímum og hafa lítið annað en
stritið og launin fyrir stritið. Kon-
urnar passa börnin og laga matinn
eins og annarstaðar. - Nokkrir menn
íslenskir hafa orðið sæmilega efnaðir
á húsabraski. Þótt ekki sjeu vísitölur
við hendina, hygg ég samt, að efna-
menn sjeu færri meðal Islendinga í
Kanada en íslendinga heima. - Þeir
sem ganga skólaveginn læra yfirleitt
ekki til þess að njóta hinnar göfugu
og unaðslegu lífsfyllingar, sem sönn
mentun veitir.