Morgunblaðið - 18.03.2000, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 18. MARS 2000 27
LISTIR
Dræm
aflabrögð
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Siguijón Jóhannsson leysir hið flókna verkefni að koma heilum togara fyrir á sviði, segir í dómnum.
LEIKLIST
Þjóðlcikhúsið
LANDKRABBINN
Höfundur: Ragnar Arnalds. Leik-
stjóri: Brynja Benediktsdóttir.
Leikarar: Erla Rut Harðardóttir,
Guðrún Þ. Stephensen, Gunnar
Hansson, Jóhann Sigurðarson,
Kjartan Guðjónsson, Olafur Darri
Ólafsson, Pálmi Gestsson, Randver
Þorláksson, Sigurður Skúlason,
Stefán Jónsson og Þórunn Lárus-
dóttir. Leikmynd og búningar: Sig-
urjón Jóhannsson. Lýsing: Björn
Bergsteinn Guðmundsson. Tónlist:
Atli Heimir Sveinsson. Föstudagur
17. mars
VARLA er hægt að segja að
verðlaunaverk Ragnars Arnalds,
Landkrabbinn, brjóti blað í ís-
lenskri leikritun. Hér er um að
ræða verk sem sver sig í ætt ís-
lenskra raunsæisverka, fléttan er
kunnugleg, atburðarás kemur ekki
á óvart og verkið er hefðbundið að
allri byggingu ef undanskilin er sú
staðreynd að leikurinn gerist að
mestu leyti út á reginhafi - um
borð í íslenskum skuttogara. Verkið
staðfestir einnig nokkrar kunnug-
legar mýtur eða klisjur eins og þá
að sjómenn séu harðjaxlar en
menntamenn ekki og að þeir hinir
síðarnefndu hafí gott af því að
„komast á togara til að læra eitt-
hvað um lífið og tilveruna, mannast
og sjóast“ (sem er eiginlega það
sama).
Nú, oft eru svo sem fólgin sann-
leikskom í mýtum og klisjum og
vafalaust geta margir haft bæði
gagn og gaman af því að kynnast
lífínu á sjónum. En ljóst er að aðal-
persóna þessa verks, landkrabbinn
og málfræðingurinn Pétur, hefur
lítið gaman af vemnni um borð og
spurning er hversu mikið gagn
hann hefur af sjóferðinni. Kannski
helst það sem hann segir við móður
sína í síma að kynnast málfari ís-
lenskra sjómanna svo hann geti
skrifað um það bók! Því þótt hann
„sjóist" í þeirri merkingu að hann
yfirvinnur sjóveikina, þá á ég bágt
með að koma auga á varanleg gildi
í því sem hann kynnist um borð.
Þótt landkrabbinn sé í miðju
þeirrar atburðarásar sem fram fer í
verkinu eru að sjálfsögðu margar
fleiri sögur fléttaðar saman við
sögu hans, sögur af ástum, sorgum
og örlögum hinna ýmsu skipverja.
Ragnar Arnalds er orðinn allreynd-
ur höfundur og fléttar haganlega
saman mörgum sögum.
Kjartan Guðjónsson fór með titil-
hlutverkið, hlutverk landkrabbans
Péturs og hélt hann mjög vel utan
um persónuna frá upphafi til enda.
Hann var landkrabbinn uppmálað-
ur lengst framan af, fullur sjálfs-
vorkunnar eftir stríðni og illkvittni
félaganna um borð, en öðlaðist
smám saman meiri trú á sjálfan sig.
Jóhann Sigurðarson var ábúðar-
mikill í hlutverki Barða skipstjóra
og Pálmi Gestsson lék bróður hans,
Tryggva stýrimann, af öryggi. Báð-
ir voru þeir frábærir ofurölvi í byrj-
un sýningar. Erla Rut Harðardóttir
leikur stærsta kvenhlutverkið, Lóu
háseta, sem einnig er sambýliskona
Barða. Hlutverkið er, ásamt hlut-
verki landkrabbans Péturs, það
blæbrigðaríkasta í verkinu og sýndi
Erla Rut góð tök á öllum blæbrigð-
um þess. Þórunn Lárusdóttir leikur
hér sitt fyrsta hlutverk á fjölum
Þjóðleikhússins en hún er í hlut-
verki Viktoríu söngkonu sem slæð-
ist um borð, sofnar og rankar við
sér út í ballarhafi. Hlutverkið býð-
ur ekki upp á mikið en Þórunn fór
vel með það og fékk einnig að njóta
sín í söng og lúðrablæstri. Söngur
hennar var öruggur og lífgaði upp á
sýninguna, en lúðrablásturinn var
meira utangátta, að mínu mati.
Tónlist Atla Heimis vai’ fjörleg, tók
mið af sjómannavölsum og féll vel
að sýningunni.
Auk þeirra sem þegar hafa verið
nefndir fara sex leikarar með
smærri hlutverk í sýningunni.
Gunnar Hansson var sannfærandi í
hlutverki skipstjórasonarins (enda
búinn að leika skapmikinn ungling í
allan vetur); Ólafur Darri, Sigurður
Skúlason og Stefán Jónsson áttu
allir fina takta í hásetahlutverkun-
um; Randver Þorláksson náði fin-
um tökum á hinum drykkfellda,
sorgmædda kokki og Guðrún Þ.
Stephensen skapaði skemmtilega
og fjörmikla týpu úr Guðfinnu,
móður skipstjórans og stýrimanns-
ins.
Eins og ljóst má vera af þessari
upptalningu er hér um frekar
mannmargt leikrit að ræða og hóp-
senur eru margar og gengur oft
mikið á. Slíkar hópsenur virtust
vera veikasti hlekkur sýningarinn-
ar, en hvort þar er um að kenna
samleiksvanda eða frumsýningar-
skrekki er álitamál.
Brynja Benediktsdóttir leikstýrir
nú í Þjóðleikhúsinu eftir langt hlé
og er það vel. Það hlýtur að hafa
verið áskorun fyrir leikstjórann að
sviðsetja verk sem gerist um borð í
togara og lýsir heimi sem fáar kon-
ur þekkja af eigin raun. En Brynja
virðist hafa unnið af öryggi úr þeim
efniviði sem henni var fenginn og
margar snjallar lausnir blasa við á
sviðinu. Þar kemur einnig til frá-
bær vinna Sigurjóns Jóhannssonar
leikmyndahönnuðar sem leysir hið
flókna verkefni, að koma heilum
togara fyrir á sviði Þjóðleikhússins,
með stakri prýði. Leikmyndin er
hönnuð af útsjónarsemi og án efa
áralangri þekkingu á því hvað er
hægt að endurskapa og hvað ekki á
leiksviði. Margir hefðu eflaust kosið
að fara mun stílfærðari leið að úr-
lausn þessa verkefnis, en Sigurjón
er trúr raunsæisanda verksins og á
sviðinu rísa hinar ýmsu vistarverur
togarans, allt frá káetu háseta og
matsal skipverja til stýrishúss og
þilfars skipsins. Sigurjón hannar
einnig búninga og heldur sig þar
líka við eftirlikingu raunveruleik-
ans.
Eg gæti vel trúað að margir geti
haft gaman af þessari leiksýningu.
Leikrit um sjómannslífið eru ekki á
hverju strái og áhugavert í sjálfu
sér að sjá hvernig til tekst að koma
því til skila á leiksviði. Þá höfða
raunsæisverk af því tagi sem hér
um ræðir oft til breiðs hóps áhorf-
enda á öllum aldri. En í ljósi þess
að hér er um að ræða leikrit sem
hlaut fyrstu verðlaun í samkeppni
Þjóðleikhússins í tilefni af hálfrar
aldar afmæli þess, hefði ég kosið að
sjá verk þar sem tekist væri á ný-
stárlegri hátt á við sjálft listformið
og tungumálið en hér er gert.
Soffía Auður Birgisdóttir
Rúnar Sverrisson vinnur að uppsctningu sýningar sinnar í Straumi.
Málverk í Straumi
Kristnihátíðarnefnd veitir verðlaun fyrir lög við sálm
Aðgengilegt, auðlært og
með alþýðlegu yfírbragði
Morgunblaðið/Arni Sæberg
Oliver Kentish, dr. Sigurbjörn Einarsson og Veigar Margeirsson.
ÁRNI Rúnar Sverrissson opnar
málverkasýningu í dag, laugardag,
kl. 15, f Listamiðstöðinni Straumi
v/ Reylq'anesbraut. Árni hefur unn-
ið á vinnustofu í Straumi sl. fimm
mánuði og ætlar að ljúka veru sinni
þar með málverkasýningu. Hann
hefur haldið fjölda einkasýninga og
tekið þátt í samsýningum. Árni
dvaldi á vinnustofu í Palermo á
Sikiley í fjóra mánuði á siðastliðnu
ári.
Sýningin stendur til 26. mars og
er opin alla daga frá kl. 11-18.
VEIGAR Margeirsson var hlut-
skarpastur í samkeppni um lag við
nýjan sálm eftir dr. Sigurbjörn Ein-
arsson biskup sem kristnihátíðar-
nefnd efndi til. Úrslit samkeppninn-
ar voru kynnt á Kjarvalsstöðum í
gær.
Tvenn verðlaun voru veitt, fyrstu
verðlaun hlaut Veigar, sem sendi
inn lag undir dulnefninu Háfleygur.
I niðurstöðu dómnefndar segir:
„Lagið er aðgengilegt, auðlært og
líklegt til að syngjast vel í almenn-
um söng. Það hefur alþýðlegt yfir-
bragð og er í tóntegund sem á sér
langa hefð í kirkjusöng (dórísk tón-
tegund). Frágangur lagsins er fag-
mannlega unninn.“
Önnur verðlaun fékk tónskáld
með dulnefninu Scriptor MM en
hans rétta nafn er Oliver Kentish.
Um lag hans segir í niðurstöðu
dómnefndar: „Lagið tengist ís-
lenskri tvísöngshefð á formlegan
hátt, útsetningin er fagmannleg og
tilbúin til notkunar í helgihaldi.“
Schola cantorum flutti bæði vinn-
ingslögin undir stjórn Harðar Ás-
kelssonar við athöfnina á Kjarvals-
stöðum.
49 tillögur bárust
Á fundi listanefndar kristnihátíð-
arnefndar í nóvember sl. var sam-
þykkt að efna til samkeppni um lag
við sálm dr. Sigurbjörns Einarsson-
ar, Á mótum tugalda, með undirtitL
inum Hugsað til afmælisárs. I
dómnefnd voru skipaðir þeir Hörður
Áskelsson tónlistarstjóri, sem jafn-
framt var formaður nefndarinnar,
og Jón Stefánsson kórstjóri, báðir
fulltrúar kristnihátíðarnefndar, og
Þorkell Sigurbjörnsson tónskáld,
fulltrúi Tónskáldafélags íslands.
Trúnaðarmaður nefndarinnar var
Júlíus Hafstein, framkvæmdastjóri
kristnihátíðarnefndar. Alls bárust
49 tillögur, sem allar voru gildar.
Við val á verðlaunalögum hafði
dómnefndin m.a. í huga að sálminn á
að flytja við hátíðarmessu á Þing-
völlum í sumar og ætlast er til að
sem flestir geti tekið þátt, að lagið
falli vel að hrynjandi textans, að lag-
ið eigi rætur í íslenskri og/eða al-
þjóðlegri sálmahefð, og að lagið sé
líklegt til að hvetja til notkunar
sálmsins í kirkjusöng á nýrri öld.
„Texti Sigurbjörns er mjög falleg-
ur,“ sagði Veigar í samtali við Morg-
unblaðið í gær. Hann kvaðst hafa
haft þrennt í huga þegar hann samdi
lagið; „að það væri melódískt og
auðlært, í tiltölulega þjóðlegum stíl
og með svolítið kirkjulegum blæ.“
Veigar er trompetleikari, mennt-
aður í útsetningum og tónsmíðum
og starfar nú í Los Angeles, þar sem
hann semur teiknimyndatónlist.
Hann hefur í tvígang hlotið tón-
smíðaverðlaun hjá Down Beat
Magazine, auk þess sem hann hefur
unnið til verðlauna í USA Song
Writing Competition og John Lenn-
on Song Writing Contest. Hann er
að vonum ánægður með að hafa bor-
ið sigur úr býtum í tónverkasam-
keppni kristnihátíðarnefndar.
„Maður þráir alltaf að fá viðurkenn-
ingu að heiman," segir hann.