Morgunblaðið - 27.09.2000, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 2000 33
fNttjpniMfifeifr
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BJÖRK
Síðasta kvikmynd Lars von
Triers, Myrkradansarinn,
hefur vakið mikla og raun-
ar verðskuldaða athygli þó að
sitt sýnist hverjum, eins og oft
vill verða um nýstárleg lista-
verk. Þessi nýja mynd hefði ekki
kallað á sérstaka athygli hér
heima nema fyrir þær sakir að
Björk leikur aðalhlutverkið, og
heldur raunar myndinni uppi, ef
svo mætti segja. Hún er samt
ekki þeirrar skoðunar að ástæða
sé til fyrir hana að hætta óvenju-
legum og glæstum tónlistarferli
og taka upp þráðinn á nýjum
vettvangi, þ.e. kvikmyndaleik.
Hún sagði í samtali við Morgun-
blaðið að hún hefði heillazt af
persónu ungu konunnar í mynd-
inni, Selmu, og af þeim sökum
hefði hún gert þá undantekningu
að taka að sér hlutverk hennar.
Hún hefði gert sér grein fyrir
því þegar hún fékk aðalhlutverk-
ið í íslenzku sjónvarpsmyndinni
Glerbrot að kvikmyndaleikur
hentaði henni ekki, en mörgum
er leikur hennar þar þó í fersku
minni og má raunar segja að hún
hafi haldið áfram í Myrkradans-
aranum þar sem frá var horfið,
tvíefld að þroska, áræði og
reynslu. En hvort sem Björk
verður sannspá um framtíð sína
eða ekki, hvort sem hún heldur
eitthvað áfram á leiklistarbraut-
inni og í kvikmyndagerð er aug-
Ijóst, að með leik sínum í
Myrkradansaranum hefur hún
markað spor í leiklistarsöguna,
ekki einungis hér heima heldur á
alþjóðavettvangi. Leikur hennar
hefur verið til umfjöllunar bæði
austan hafs og vestan og hafa
flestir hallazt að því að Björk
hafi sett svo sterkan svip á
myndina að framlag hennar ráði
úrslitum og geri hana óvenju-
lega. Björk leikur persónu sína
af miklum tilfinningahita og
barnslegri innlifun, en konan er
þó ekkert barn, heldur einstæð
móðir, sem er staðráðin í því að
tryggja syni sínum eins bjarta
framtíð og hægt er. Björk skilar
þessu móðurhlutverki með af-
brigðum vel, leikur sitt hlutverk
í myndinni af hógværu öryggi og
sterkri innlifun, en þó fyrst og
síðast af óvenjulegum tilfinn-
ingakrafti sem endist til loka.
Þegar hún er einhvers staðar á
næstu grösum er myndinni
borgið. Það er að sjálfsögðu
mikið afrek og hlýtur að kalla á
mikið uppgjör eða sálarstríð, áð-
ur en Björk tekur þá endanlegu
ákvörðun að gera undantekning-
una að aðalreglunni; þ.e. að leika
ekki oftar í kvikmynd. En líf
hennar er nú þegar orðið svo
ævintýralegt, hæfileikar hennar
hafa komizt svo rækilega til
skila og frægð hennar svo mikil
úti í hinum stóra heimi, að eng-
inn vegur er til þess að fólk
staldri endanlega við fullyrðingu
hennar um undantekninguna.
Það þarf ekki mikinn spámann
til að láta sér detta í hug að hér
geti orðið upphaf að nýjum ferli.
Raunar má fullyrða að Björk
hefur með kvikmyndaleik sínum
leyst eitthvað úr læðingi í þess-
ari vinsælustu listgrein samtíð-
arinnar, kvikmyndagerð. Hún er
ótvírætt brautryðjandi í nýrri
tjáningu, nýrri upplifun á hvíta
tjaldinu. Líklegast er að það
verði viðurkennt með tíð og
tíma. I þessari sérstæðu tíma-
mótamynd er tónlistin gríðar-
lega mikilvægur þáttur og í þeim
efnum fer ekki milli mála, hver
höfundurinn er. Tónlist Bjarkar
í kvikmyndinni er bæði viðfelld-
in og eftirminnileg. Enginn vafi
leikur á því að hún á eftir að ná
til mun eldra fólks en þeirrar
ungu kynslóðar sem Björk hefur
einkum átt erindi við hingað til.
Því ber ekki sízt að fagna.
Það sem er einna merkilegast
við þessa nýjustu kvikmynd
Lars von Triers er, fyrir utan
leik Bjarkar, hvernig höfundur-
inn tvinnar veruleikann í um-
hverfi ungu konunnar inn í
drauma hennar með söngvum og
dönsum. Það er í senn sannfær-
andi, eðlilegt og áhrifamikið,
hvað sem öðru efni myndarinnar
líður, en án þessara atriða væri
það ekki jafn áhrifamikið og
raun ber vitni.
Mörgum mun áreiðanlega
þykja höfundur myndarinnar
djarfari undir lokin en nauðsyn
krefur. Það er eins og hann sé
með sítrónu í hendinni, kreisti
hana til hins ýtrasta unz ekkert
er eftir nema börkurinn einn.
Um þessi lok má deila, en þau
gleymast ekki. Og í sumum þess-
ara atriða undir lokin rís leikur
Bjarkar hæst. Og þar er kvik-
myndin átakanlegust.
A blaðamannafundi sem hald-
inn var í New York til kynningar
á Myrkradansaranum var Björk
m.a. spurð um ísland og áhrif
þess á hana sem listamann. Hún
benti á að menningararfurinn
hefði mikil áhrif á okkur sem
þjóð og einstaklinga og hún hélt
áfram - og er það ekki sízt mik-
ils um vert: Mikil áherzla væri
lögð á að veita góða menntun og
viðhalda tungumálinu. Eins væri
listalífið í miklum blóma og mik-
ið af hæfileikaríku fólki byggi á
Islandi. Eða - eins og Björk orð-
aði það: „Ég fyllist heimþrá þeg-
ar ég tala um landið mitt.“ Það
er þessi heimþrá sem hefur ver-
ið mörgum íslenzkum listamönn-
um bezta veganestið á frama-
braut þeirra úti í hinum stóra
heimi.
Ríkið krefur Landsvirkjun um greiðslu vegna vatnsréttinda á almenningum og afréttarlöndum Blöndu
Samningar um byggingu og rekstur Blönduvirkjunar voru undirritaðir 11. ágúst 1982. Landsvirkjun og iðnaðarráðherra deila nú fyrir dómi um ákvæði samningsins sem kveður m.a.
á um greiðslur vegna vatnsréttinda í almenningum og afréttarlöndum.
Tekist á um gjald fyrir vatns-
réttindi í almenningseign
Iðnaðarráðherra fyrir hönd ríkisins og
Landsvirkjun takast nú á um það fyrir
dómi hvort fyrirtækinu beri að greiða rík-
issjóði fyrir vatnsréttindi á almenningum
og afréttarlöndum heiðanna á vatnasvæði
Blöndu. Landsvirkjun heldur því fram að
ríkið hafí ekki sýnt fram á eignarrétt sinn
á heiðunum og fyrirtækinu sé heimilt að
nýta vatnsréttindin endurgjaldslaust.
Lögmaður ráðherra heldur því fram að
ríkið fari með umráð svæðanna í allsherj-
arréttarlegu tilliti og geti á þeirri forsendu
ráðstafað vatnsréttindunum gegn gjaldi.
Ómar Friðriksson kynnti sér málavexti.
VALGERÐUR Sverris-
dóttir, iðnaðarráðherra,
stefndi í vetur Lands-
virkjun fyrir hönd ríkis-
ins þar sem þess er krafist að viður-
kenndur verði réttur ríkisins til að
krefja Landsvirkjun um endurgjald
vegna vatnsréttinda á Eyvindai’-
staða- og Auðkúluheiði. Aðalmeð-
ferð málsins fór fram í héraðsdómi
Reykjavíkur 11. september sl.
I dómsmálinu er tekist á um það
hvort Landsvirkjun beri að greiða
ríkissjóði fyrir vatnsréttindi á al-
menningum og afréttarlöndum
heiðanna, sem eru á vatnasvæði
Blöndu. Tekið er fram í stefnunni að
ekki felist formleg krafa í kröfugerð
ríkisins um eignarréttarlegt tilkall
til almenninga og afréttarlanda á
vatnasvæði Blöndu, heldur sú krafa
að ríkið fari með umráð svæðanna í
allsherjarréttarlegu tilliti og geti á
þeirri forsendu ráðstafað vatnsrétt-
indum þess gegn gjaldi.
Ríkisvaldið styður dómkröfur
sínar fyrst og fremst með því að
með samningi frá 1982 hafí Lands-
virkjun samþykkt að greiða ríkis-
sjóði fyrir vatnsréttindi á heiðunum
af landi sem væru undir umráðum
ríkisins, hvort sem væri á eignar-
löndum ríkisins eða á almenningum
og afréttarlöndum.
Málsvöm Landsvirkjunar í þessu
máli felst einkum í því að ríkið hafí
ekki sýnt fram á eignarrétt sinn á
heiðunum og hefur fyrirtækið því
neitað að greiða ríkinu fyrir vatns-
réttindin. Landsvirkjun fellst ekki á
að í samningnum frá 1982 hafi fyrir-
tækið fallist á að greiða fyrir vatns-
réttindi á svæðum þar sem ekki hafí
verið sýnt fram á óskoraðan eignar-
rétt ríkisins. Ekkert bendi til þess
að Landsvirkjun hafi samþykkt að
greiða ríkinu meira en öðrum aðil-
um hefði borið í svipaðri aðstöðu.
Deilt um ákvæði
virkjunarsamnings frá 1982
Ríkið og Landsvirkjun gerðu með
sér samning um virkjunarmál, yfir-
töku byggðalína o.fl. 11. ágúst 1982.
Tók Landsvirkjun þá að sér að reisa
og reka virkjun í Blöndu og tók við
réttindum og skyldum virkjunarað-
ila skv. samningi við heimamenn frá
ogmeð 1. okt. 1982.
í dómsmálinu er aðallega deilt
um túlkun á fyrstu og annarri máls-
grein þriðju greinar þessa sam-
komulags sem eru svohljóðandi:
„Aður en rekstur hverrar virkjunar
hefst skal gert samkomulag um
greiðslur Landsvirkjunar til ríkis-
sjóðs vegna þeirra vatnsréttinda
sem eru í umráðum ríkisins, hvort
sem er vegna lögbýla í eigu ríkisins,
annarra eignarlanda eða vegna
vatnsréttinda í almenningum og af-
réttarlöndum.
Landsvirkjun greiðir ríkissjóði
fyrír slík virkjunarréttindi endur-
gjald sambærílegt því sem aImennt
ergreitt vegna slíkra réttinda. End-
urgjaldið má vera sem eingreiðsla
eða í formi áríegs afgjalds.“
Blönduvirkjun
Þar segir ennfremur að nái aðilar
ekki samkomulagi um endurgjald
fyrir virkjunarréttindi skuldbindi
þeir sig til að hlíta mati óvilhallra
matsmanna.
Segir eignarrétt ríkis á
svæðinu ósannaðan
Skaiphéðinn Þórisson hri. fer
með málið fyrir hönd stefnanda og
Hreinn Loftsson hrl. flytur málið
fyrir hönd stefnda.
í greinargerð með stefnu ríkisins
segir að Landsvirkjun muni hafa
greitt rétthöfum fyrh- vatnsréttindi
á gi’undvelli fyiirliggjandi samn-
inga, þ.e. öllum öðrum en stefnanda,
þ.e. ríkinu.
„Stefndi hefur neitað að inna af
hendi greiðslur fyrir vatnsréttindi
vegna almennings og afréttarlanda
vatnasvæðis Blöndu og borið því við
að eignarréttur stefnanda á svæð-
inu væri ósannaður. Þar við stendur
og þess vegna er mál þetta nú höfð-
að og krefst stefnandi þess að viður-
kenndur verði réttur hans til að
krefja stefnda um endurgjald vegna
vatnsréttinda fyrir almenning og af-
réttarlönd á vatnasvæði Blöndu en
það eru þau svæði sem talin eru til-
heyra Auðkúluheiði og Eyvindar-
staðaheiði,“ segir í dómstefnunni.
I stefnu iðnaðarráðherra ei’u
dómkröfur ennfremur rökstuddar
með eftirfarandi hætti:
„Við nánari afmörkun
sakarefnis í máli þessu
telur stefnandi rétt að
vekja athygli á því að í
kröfugerð hans felst ekki
formleg krafa um eignar-
réttarlegt tilkall til al-
menninga og afréttarlanda á vatna-
svæði Blöndu. I kröfugerðinni felst
hins vegar sú krafa, að íslenska rík-
ið fari með umráð svæðanna í al-
sherjarréttarlegu tilliti og geti á
þeirri forsendu ráðstafað vatnsrétt-
indum þess gegn gjaldi. Jafnframt
er vakin athygli réttarins á því að
samkvæmt Hrd. 1997:1162 og 1183
[dómar Hæstaréttar, innsk. Mbl.]
er staðfest að ósannaður er fullkom-
inn eignarréttur einstaklinga og
kirkjunnar á landsvæðum þessum.
Svæði þessi teljast því þjóðlendur í
skilningi laga nr. 58/1998 um þjóð-
lendur o.fl. og samkvæmt 2. gr.
þeirra laga er íslenska ríkið eigandi
þeirra landa sem ekki eru háð
einkaeignarrétti."
Vitnað í fundargerðir
og Hæstaréttardóma
I greinargerð lögmanns Lands-
virkjunar er forsaga þessa máls og
samningsgerðarinnar frá 1982 rak-
in í ítarlegu máli. Er m.a. vitnað til
bréfaskipta og fundargerða vegna
undirbúnings að samningsgerðinni
1982 um Blönduvirkjun o.fl. Þar
kemur fram að mikil umræða fór
fram um vatnsréttindi í almenn-
ingseign og endurgjald íyrir þau, og
ennfremur að skiptar skoðanir voru
um hvernig orða bæri umrætt
ákvæði samningsins um vatnsrétt;
indi og endurgjald fyrh’ þau. í
greinargerð stefnda er því m.a.
haldið fram að samanburður á end-
anlegu orðalagi samningsákvæðis-
ins og fyrri tillögum um orðlag leiði í
Ijós að horfið hafi verið frá upphaf-
legri hugmynd um að Landsvirkjun
greiddi íyrir vatnsrétt-
indi í almenningseign á
sama hátt og fyrir þau
vatnsréttindi sem væru
eign ríkisins.
Einnig er fjallað um
samkomulag Lands-
virkjunar við landeig-
endur við Blöndu um yfirtöku rétt-
inda vegna Blönduvirkjunar og
eignardómsmál þau sem fram fóru
þegar nokkrir hreppar austan og
vestan Blöndu kröfuðst viðurkenn-
ingar fyrir dómi á rétti til fébóta frá
Landsvirkjun vegna vatnsréttinda
á Auðkúlu- og Eyvindarstaðaheiði.
Gjaldtöku-
krafa byggð á
umráðarétti
ríkisins
Vísar stefndi sérstaklega til dóma
Hæstaréttar sem féllu árið 1997, en
þar var Landsvirkjun sýknuð af
kröfum hreppanna. Þannig hafi
Hæstiréttur komist að eftirfarandi
niðurstöðu í dómi vegna Auðkúlu-
heiðar: „...ekki verður talið að sönn-
ur hafi verið leiddar að því, að heiðin
hafi nokkum tíma verið undirorpin
fullkomnum eignarrétti einstakl-
inga, kirkjunnar eða ríkisins, hvorki
fyrir nám, með löggerningum eða
öðmm hætti.“
í greinargerð stefnda þar sem
fjallað er um hið umdeilda ákvæði
samningsins frá 1982 segir enn-
fremur: „Með engu móti er unnt að
fallast á það með stefnanda, að í til-
vitnuðu ákvæði samningsins frá 11.
ágúst 1982 felist skuldbinding af
hálfu stefnda um greiðslu fýrir
virkjunar- eða vatnsréttindi á eig-
endalausum svæðum. Shkt hefði
þurft að taka fram sérstaklega í
samningnum þar sem um svo
íþyngjandi og óvenjulegt ákvæði
væri að ræða. Mun fremur verður
að leggja þann skilning í orðalag
ákvæðisins um „greiðslur Lands-
virkjunar til ríkissjóðs vegna þeirra
vatnsréttinda sem eru í umráðum
ríkisins...“, að stefndi greiði stefn-
anda fyrir réttindi á landsvæðum
þar sem hann fer með eigandaum-
ráð eða forræði. Ríkissjóður skuli í
því tilliti jafnsettur gagnvart virkj-
unaraðilanum og aðrir landeigend-
ur þar sem um beinan og óskoraðan
eignarrétt ríkisins væri að ræða.“
Lögmaður Landsvirkjunar vitn-
ar jafnframt til svonefnds „Land-
mannaafréttarmáls hins síðara" en
dómur féll í Hæstarétti í því máh
1981 (Hrd. 1981:1584). Komst
Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu í
því máli að réttur yfir landareign
gæti verið takmarkaður án þess að
ríkið ætti það, sem umfram væri,
þannig að aðild ríkisins væri ekki
fólgin í eignarrétti, heldur yfirráða-
rétti eða umráðarétti.
Segir þjóðlendulög ekki raska
réttindum Landsvirlgunar
Þá hafnar stefndi algerlega því að
gildistaka laga nr. 58 frá 1998 um
þjóðlendur geti raskað þeim rétt-
indum sem Landsvirkjun hafi öðlast
og eignast fyrir lögtöku þeirra laga.
Er því vísað á bug að stefnandi geti
byggt samningsheimildir sínar skv.
samningnum frá 1982 á þeirri for-
sendu að skv. ákvæðum þjóðlendu-
laga teljist ríkið eigandi lands og
hvers konar landsréttinda og hlunn-
inda á þjóðlendum, sem ekki eru
háð einkaeignarrétti.
Þjóðaratkvæðaffreiðslan 1 Danmörku
Kosið um ESB,
ekkievru
Því fer fjarri að það kveði við nýjan tón á
lokaspretti dönsku kosningabaráttunnar
vegna aðildar að evrópska myntbanda-
laginu, skrifar Urður Gunnarsdóttir í
Kaupmannahöfn. Þótt spennan sé mikil
og dregið hafi saman milli andstæðinga
og fylgismanna evrunnar í Danmörku,
virðist það samdóma álit margra að enn á
ný gangi Danir til kosninga um sjálft
Evrópusambandið og spurninguna hvort
þeir vilji í raun vera hluti þess.
Kosningabaráttan í Dan-
mörku snýst ekki ein-
göngu um aðild að
evrópska myntbanda-
laginu og áhrif hennar á danskt
efnahagslíf. í margra augum
snýst hún ekki síður um afstöðu
Dana til Evrópusambandsins í
heild sinni, enda þriðja atkvæða-
greiðslan sem efnt er til á innan
við áratug um einstök atriði er
varða samstarfið innan sam-
bandsins. „Hvers vegna á Dan-
mörk að vera í ESB? Þeirri
spurningu hafa Danir ekki svarað
enn,“ segir virtur þýskur sér-
fræðingur í alþjóðastjórnmálum,
Christoph Bertram, í samtali við
Berlingske Tidende. Spurningin
segir líklega allt sem segja þarf
um skoðun margra Evrópubúa til
blendinnar afstöðu Dana til
E vrópusambandsins.
Leiðarahöfundur Politiken er á
sama máli, kemst að þeirri niður-
stöðu að því miður hafi ekki tek-
ist að koma í veg fyrir að kosn-
ingabaráttan nú snúist um sömu
spurningu og fyrr: Hvort aðild að
ESB sé æskileg.
Hvað fínnst Evrópu?
Þjóðarvitundin leikur stórt
hlutverk í kosningabaráttunni,
andstæðingar myntbandalagsins
leggja áherslu á sjálfstæði lands-
ins, réttinn til að taka eigin
ákvarðanir, ábyrgð á eigin gerð-
um, á lýðræði. „Eg tel að danskt
nei muni hafa afar jákvæð áhrif á
lýðræðisþróun í Evrópu,“ segir
ungur kvikmyndaleikstjóri,
Thomas Vinterberg í auglýsingu
andstæðinganna. I orðum hans
speglast sú skoðun Dana að nið-
urstaða þjóðaratkvæðisins muni
hafa áhrif í öðrum Evrópuríkjum.
Víst er að áhugi fjölmiðla víðs
vegar um Evrópu er mikill, til
marks um það eru tæplega 500
erlendir blaðamenn sem lagt hafa
leið sína til Danmerkur.
Spurningin er hins vegar hvort
það sama eigi við um almenning í
aðildarríkjunum og hversu miklar
áhyggjur stjórnvöld víðs vegar
um Evrópu og ráðamenn í
Evrópusambandinu hafa af at-
kvæðagreiðslunni. í fyrrgreindu
viðtali dregur Bertram ekki dul á
að Evrópubúum sé
nákvæmlega sama
hvort Danir verði
með í myntbanda-
laginu eða ekki.
„Þess er vænst að
ég segi að það hafi
geysileg áhrif í
Evrópu ef Danir
segi nei. En það skiptir engu
máli, það mun ekki hafa nein
áhrif... Við munum einfaldlega
draga þá ályktun að Danir eigi í
erfiðleikum með að taka ákvarð-
anir er varða ESB, við höfum
reyndar vanist því,“ segir Bertr-
am. Hann dregur reyndar örlítið í
land er hann viðurkennir að lík-
lega muni gengi evrunnar falla,
þó aðeins í nokkra daga, og að
áhrifanna muni hvorki gæta í Sví-
þjóð eða Bretlandi, sem hvorugt
eru aðilar að myntbandalaginu.
Fylgst með handan
Eyrarsunds
Ekki er þó víst að allir taki
undir með Bertram. Svíar fylgj-
ast til dæmis grannt með fram-
gangi mála í Danmörku, munu
enda ganga til atkvæða um aðild
innan fárra ára. Samkvæmt skoð-
anakönnun Demoskop er réttur
helmingur Svía .fylgjandi aðild að
myntbandalaginu ef Danir
ákveða að taka upp evruna í stað
krónunnar. 39% eru andvigir að-
ild en 11% eru óákveðnir. Ekki er
þó ljóst hvenær Svíar munu
ganga að kjörborði um evruna,
Göran Persson forsætisráðherra
hefur látið nægja að lýsa því yfir
að kosið verði um aðild, tímasetn-
ingin hefur enn ekki verið ákveð-
in.
Athygli vekur að samkvæmt
sömu skoðanakönnun telja fjórir
af hverjum fimm Svíum að Sví-
þjóð verði orðin aðili að mynt-
bandalaginu innan fimm ára, hver
svo sem niðurstaða dönsku skoð-
anakönnunarinnar verði.
Vonbrigði með
kosningaumræðuna
Niðurstaða leiðarahöfundar
Politiken er sú að dönskum
stjórnmálamönnum hafi ekki,
frekar en endranær, tekist að
færa umræðuna á hærra plan, að
ræða þá framtíðarsýn sem nið-
urstaða kosninganna muni leiða
til. Fylgismenn myndbandalags-
ins hafi ekki útskýrt að hverju
þeir muni stefna, hefji Danir
þátttöku í því. Andstæðingarnir
hafi lagt áherslu á að skipta
Evrópu upp í svæði sem færi sig
mishratt í átt að fullri aðild að
Evrópusamstarfi á sama tíma og
ESB leggi allt kapp á aðildar-
viðræður við ný aðildarríki í
austri. Evrópuumræðan hafi þó
dregið ýmislegt fram í dagsljósið
um áhrif aðildar á danska velferð-
arkerfið, sem verið hefur mjög til
umræðu í kosningabaráttunni, og
beri að fagna því.
Það er ekki laust
við að vonbrigða
gæti í leiðara blaðs-
ins með hinn kunn-
uglega tón kosn-
ingabaráttunnar en
Nils Jorgen Nehr-
ig, forstöðumaður
dönsku utanríkismálastofnunar-
innar (DUPI), segir að ekki hafi
verið við öðru að búast. Reynslan
sýni að umræða fyrir kosningar
muni ævinlega fjalla um sjálfa að-
ildina að ESB, burtséð frá því
hvað kosið sé um. „Að því leyti
má ef til vill segja að það hafi ver-
ið fullmikil bjartsýni að telja að
hægt yrði að takmarka umræð-
una við efnahagsmál.
Ástæðu þess að sjálf Evrópu-
sambandsaðildin sé hvað eftir
annað hið raunverulega kosn-
ingamál segir Nehrig að megi
rekja til þess tíma er Danir gerð-
ust aðilar að ESB. Þá, eins og nú,
hafi danskir kjósendur verið efins
um hvað Evrópusamstarfið sner-
ist um. Til að róa þá hafi áherslan
verið lögð á hinn efnahagslega
ávinning aðildar en pólitískar af-
leiðingar ekki ræddar sem skyldi.
Fyrstu árin hafi það ekki komið
að sök, en þegar undirbúnings-
viðræður vegna Maastricht-
samningsins hófust hafi tvær
grímur runnið á marga Dani, sem
hafi hreinlega ekki skilið hvað var
uppi á teningnum.
Þetta hefur svo leitt til þess að
hræðsluáróðurinn hefur færst í
aukana í kosningabaráttunni.
Andstæðingar aðildar að mynt-
bandalaginu vara við því að Danfri
muni ekki lengur ráða eigin mál-
um, að velferðarkerfið sé í hættu
og að verið sé að mynda nýtt risa-
ríki í Evrópu. Fylgismenn vara
við efnahagslegum afleiðingum
þess ef aðild verður hafnað. Grip-
ið hefur verið til ýmissa ráða,
fylgismenn aðildar hafa til dæmis
reynt að sýna andstæðinga aðild-
ar sem öfgafólk til hægri og
vinstri og hafa ýjað að því að
þjóðernishyggja ráði ferðinni.
Kosið að nýju ef *
aðstæður breytast
Ríkisstjórnin hefði vart boðað
til kosninga hefði_ hún ekki haft
fulla trú á sigri. í upphafi kosn-
ingabaráttunnar snemma vors
nutu fylgismenn evrunnar enda
töluverðs fylgis. Það hefur hins-
vegar tínst af þeim og andstæð-
ingunum vaxið fiskur um hrygg,
fyrir viku virtust menn sannfærð-
ir um að andstæðingar evrunnar
myndu fara með sigur af hólmi.
Síðustu daga hefur hins vegar
dregið saman með fylkingunum
að nýju. Samkvæmt skoðana-
könnun sem Politiken birti í gær
eru 46% andvíg en 43% fylgjandi
og Gallup-könnun sem Berrí
ingske Tidende birti styður það.
Hver svo sem úrslit atkvæða-
gi’eiðslunnar verða, verður tæp-
lega um endanlega niðurstöðu að
ræða. í Jyllands Posten í gær
lýstu nokkrir helstu leiðtogar
andstæðinga evrunnar því nefni-
lega yfir að þeir væru reiðubúnir
að ganga til atkvæða að nýju um
málið færi svo að Svíar og Bretar
gerðust aðilar að myntbandalag-
inu. Jens-Peter Bonde, talsmaður
Júníhreyfingarinnar, segir Dani
eiga að halda nýja þjóðarat-
kvæðagreiðslu ef aðstæður breyt-
ist. Hann líkir evrunni við Titan-
ic, en segir að þessi tvö lönd gætu
komið í veg fyrir að skipið sykki/
Holger K. Nielsen, formaður Sós-
íalíska þjóðarflokksins, segir að
ef evrusamstarfið þróist á lýð-
ræðislegan hátt geti vel verið að
Danir geti verið með seinna. Þá
hefur Pia Kjærsgaard, formaður
Danska þjóðarflokksins, áður lýst
því yfir að til greina komi að Dan-
ir gangi í myntbandalagið síðar.
Aðeins talsmaður Einingarlistans
stendur fast á því að ekki komi til
greina að Danir taki upp evruna.
Ekki var að spyrja að viðbrögð-
unum hjá fylgismönnum aðildar
að myntbandalaginu, sem sögðu
andstæðingana hafa „skorað
sjálfsmark", svo vitnað sé í Bendt
Bendtsen, leiðtoga danskra
íhaldsmanna. „Mér þvkir þetta
ótrúleg yfirlýsing. Ákvörðunin
verður tekin á fimmtudag og
henni verður ekki hægt að breyta
svo árum skiptir.“
„Hvers vegna á
Danmörk að vera í
ESB? Þeirri spurn-
ingu hafa Danir
ekki svarað enn.“