Morgunblaðið - 02.11.2000, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ

FRÉTTIR
Umhverfísráðherra kvað f gær upp úrskurð um kísilgúrvinnslu í Mývatni
Morgunblaðið/Rúnar Þór
Kísilgiírverksmiðjan við Mývatn.
Fallist á efnistöku
úr hluta Syðri-Flóa
Kísilvinnsla við Mývatn
í ^ Reynihlíð
Syðriflói
Skútustaðir
Kísiliðian
) é: Reykjahlið
Ytrí- /Jr:-...................
flói ríSl) - Svæði það í
i( Ytrifloa sem
•^Vjj námaleyfi
II Kísiliðjunnar
■jyogar náðiáðurtil
Voga-
fíól) II
MYVATN p
Háev ' •> i! -
SVÆÐI 2
Fallist
hefur verið
á efnistöku
Upptok^. } 1 Álfta-
Laxár \i J
T 'x\
2km
Umhverfísráðherra hefur í úrskurði sínum fallist á
efnistöku kísilgúrs úr svokölluðu námusvæði 2, sem er
hluti S-Flóa Mývatns, að uppfylltum ákveðnum skil-
yrðum og að vinnsludýpt verði takmörkuð við 6,5
metra. Þá var felldur úr gildi úrskurður skipulags-
stjóra um kísilgúrvinnslu á námusvæði 1 í Syðri-Flóa.
STV Friðleifsdóttir umhverfis-
ráðherra felldi í gær úr-
skurð um kísilgúrvinnslu úr
Mývatni. í úrskurðinum
staðfestir umhverfisráðherra úr-
skurð skipulagsstjóra ríkisins frá 7.
júlí sl. um heimild til vinnslu á svo-
kölluðu námusvæði 2 í Syðri-Flóa
Mývatns að uppfylltum skilyrðum,
m.a. um að vinnsludýpt verði tak-
mörkuð við 6,5 metra meðaldýpt.
Jafnframt felldi umhverfísráðherra
úr gildi úrskurð skipulagsstjóra varð-
andi kísilgúrvinnslu á námusvæði 1 í
Syðri-Flóa vegna skorts á gögnum.
Forsvarsmenn Kísilgúrverksmiðj-
unnar telja að hráefni í Ytri-Flóa
Mývatns, sem núgildandi námuleyfi
Kísiliðjunnar nær tál, gangi til þurrð-
ar árið 2002. Hefur verksmiðjan sóst
eftir að hefja kisilgúmám á tveimur
svæðum (námusvæði 1 og 2) í svo-
nefndum Bolum á Syðri-Flóa vatns-
ins.
Skipulagsstjóri féllst í úrskurði
sínum í júlí sl. á efnistöku á námu-
svæði 2 í Syðri-Flóa með ýmsum skil-
yrðum sem sett voru fram í ellefu lið-
um. Skipulagsstjóri féllst hins vegar
ekki á vinnslu á svæði 1 og gerði
kröfu um frekari upplýsingar varð-
andi efnistöku á því námusvæði.
Ráðuneytinu bárust tíu kærur
Umhverfisráðuneytinu bárust tíu
kærur vegna úrskurðar skipulags-
stjóra, þ.á m. frá Kísiliðjunni, sem fór
fram á heimild til efnistöku á námu-
svæði 1.
I úrskurði umhverfisráðherra í
gær segir að ráðuneytið leggist gegn
efnistöku á námusvæði 1 eins og
henni sé lýst i framlagðri matskýrslu
framkvæmdaraðila vegna skorts á
gögnum. Þó að ný gögn hafi komið
fram eftir að úrskurður skipulags-
stjóra féll, þurfi þau skv. reglugerð
um mat á umhverfisáhrifum 179/1994
að fá almenna kynningu og umfjöllun.
Ráðuneytið bendir hins vegar á að
Kísiliðjan geti farið að nýju með
framkvæmdina í mat á umhverfis-
áhrifum á grundvelli þessara nýju
gagna, óski hún þess.
Megin kæruefni annarra kærenda
snerust um að felldur yrði úr gildi
úrskurður skipulagsstjóra ríkisins
um heimild til efhistöku á svæði 2. Er
kröíúm og málsástæðum kærenda
lýst í úrskurði umhverfisráðherra. í
kæru Náttúrurannsóknarstöðvarinn-
ar við Mývatn segir m.a. að í úrskurði
skipulagsstjóra sé ekki tekið tillit til
þeirra umhverfisáhrifa sem mest hafi
verið rannsökuð og varði flutning
fæðu- og næringarefna lífríkisins af
ódældum svæðum í vatninu yfir til
námusvæðanna. Urskurðurinn hvað
þetta varðar byggist í veigamiklum
atriðum á gallaðri umsögn dönsku
vatnafræðistofnunarinnar, DHI.
Náttúruvemd ríkisins heldur því
fram í sinni kæru að úrskurður skipu-
lagsstjóra sé í andstöðu við markmið
laga um vemdun Mývatns og Laxár, í
andstöðu við vemdun Mývatns og
Laxár sem Ramsarsvæðis og í and-
stöðu við stefnu íslenskra stjómvalda
og markmið alþjóðlegra samninga er
varða sjálfbæra þróun, vemdun líf-
fræðilegrar fjölbreytni og notkun
varúðarreglunnar. I kæm Fugla-
vemdunarfélags íslands er því m.a.
haldið fram að á dældum svæðum í
Mývatni sé búið að eyðileggja lífríki
vatnsbotnsins með því að dæla því
burt ásamt setlögum og því hafí fugl-
ar eftir litlu að slægjast þar. Þá halda
Náttúmvemdarsamtök íslands því
fram í sinni kæm að úrskurður
skipulagsstjóra stríði gegn sam-
komulagi Náttúmvemdarráðs, um-
hverfisráðuneytis og iðnaðarráðu-
neytis frá apríl 1993 um framtíð
kísilgúmáms við Mývatn.
í umsögn Líffræðistofnunar Há-
skóla íslands segir m.a. að ísland hafi
tekið á sig almennar alþjóðlegar
skyldur um vemdun líffræðilegrar
fjölbreytni og sérstakar skyldur um
vemdun lífríkis Mývatns. Námu-
gröftur úr vatninu hljóti að vera
ósambærilegur þeim markmiðum
sem felist í vemdun þess. „Það er mat
Náttúrufræðistofnunar að hætta á
röskun lífríkis Mývatns felist aðal-
lega í rofi lífræns næringarríks yfir-
borðslags utan námusvæðanna. Slíkt
gæti haft mjög víðtæk áhrif á vist-
kerfi Mývatns og afkomu stofna fiska
og fugla sem byggja afkomu sína á
botndýrum," segir m.a. í umsögn
N áttúrufræðistofnunar.
Leitað ráðgjafar sérfræðinga
Við athugun og yfirferð á kærum
og umsögnum leitaði ráðuneytið ráð-
gjafar hjá Gunnari Steini Jónssyni,
líffræðingi og Gunnari Guðna Tóm-
assyni verkfræðingi, um þá þætti sem
vörðuðu setflutninga og lífríkið. í áliti
Gunnars Steins kemur m.a. fram að
það sé að hans mati engin leið, út frá
fyrirliggjandi gögnum, að meta hvaða
áhrif aukin næringarefnalosun hefur
haft í Mývatni. í áliti sínu vísar Gunn-
ar Steinn einnig til skýrslu alþjóðlegs
matshóps sem skipaður var af iðnað-
arráðuneytinu, þar sem kemur fram
að þó enn skorti á fullan skilning á
fæðubrautum vatnsins telji matshóp-
urinn að ekki sé unnt að tengja sveifl-
ur kísilgúmáminu á ótvíræðan hátt.
í úrskurðinum kemur fram það álit
Gunnars Guðna að umsögn dönsku
vatnafræðistofnunarinnar, DHI, hafi
verið háð annmörkum. Tekur um-
hverfisráðuneytið undir það, „og að
þeir hafi farið út fyrir sitt sérsvið í
áliti sínu,“ eins og segir í úrskurði
umhverfisráðherra. „Niðurstaða
Gunnars Guðna er þó skýr varðandi
það að sú niðurstaða matsskýrslu og
úrskurðar skipulagsstjóra að fyrir-
huguð námavinnsla hafi ekki veruleg
áhrif á heildarsetflutninga í vatninu
sé rétt,“ segir í úrskurði umhverfis-
ráðherra.
I lok úrskurðarins fellst umhverfis-
ráðherra á efnistöku á námusvæði 2
niður á 6,5 metra meðaldýpt, með
nýju skilyrði þess efnis að fram-
kvæmdaraðili leggi fram tillögu að
vöktunaráætlun vegna nýmyndaðs
sets. Vöktunaráætluninni er ætlað að
leiða í ljós hlutdeild nýmyndaðs sets í
heildaruppsöfnun sets á námu-
svæðum í Syðri-Flóa.
Önnur sldlyrði i 11 liðum sem fram
koma í úrskurði skipulagsstjóra um
efriistöku á námusvæði 2 standa
óbreytt skv. úrskurði umhverfisráð-
herra. Þar er kveðið á um að Kísil-
iðjan kortleggi námusvæði 2 ásamt
næsta nágrenni áður en til fram-
kvæmda kemur. Þá er framkvæmd-
araðila einnig ætlað að leggja fram
tillögu að vöktunaráætlun vegna
hugsanlegra áhrifa námuvinnslu á
strauma og setflutninga, einnig á
fugla- og dýralíf ásamt tillögum um
athuganir á landnámi hágróðurs og
annarra botnsamfélaga á röskuðum
svæðum. Til viðbótar er gerð sú krafa
til Kísiliðjunnar að lagðar verði fram
útfærðar hugmyndir og áætlanir um
prófanir mögulegra mótvægisað-
gerða gegn áhrifum námuvinnslu á
strauma og setflutninga áður en farið
verður í námuvinnslu á nýju svæði.
Umhverfisráðuneytið hafnar því
kæruatriði að kísilgúmám sé í and-
stöðu við markmið laga nr. 36/1974
um vemd Mývatns og Laxár. í 5. gr.
laganna sé beinlínis gert ráð fyrir
starfsemi Kísiliðjunnai- á svæðinu og
því fellst ráðuneytið ekki á að kísil-
gúmám eitt og sér sé í andstöðu við
markmið laga nr. 36/1974.
Þá telur umhverfisráðuneytið að
vinnsla Msilgúrs á svæði 2 samrýmist
ákvæðum Ramsarsamningsins um
vemd votlendis.
Ekki verið sýnt fram á að kísil-
gúrnám raski lífrfkinu
Ráðuneytið heldur því fram að
ekkert í þeim gögnum sem lögð voru
fram við mat á umhverfisáhrifum Ms-
ilgúrvinnslu við Mývatn bendi til þess
að námuvinnsla hafi veruleg áhrif á
fuglalíf og fæðusMlyrði og viðgang
silungs þegar teMð er tillit til þeirra
mótvægisaðgerða og takmarkana á
áhrifasvæði sem krafa er gerð um í
úrskurði sMpulagsstjóra ríMsins.
„Ráðuneytið telur að ekM hafi ver-
ið sýnt fram á að Msilgúmám í Mý-
vatni rasM lífríM vatnsins. Ennfrem-
ur er í gildandi starfsleyfi fyrir
Kísiliðjima hf. ákvæði þar sem segir
að vinnsla skuli stöðvuð og leyfi aftur-
kallað ef óæsMlegra áhrifa á Mývatn
verði vart. Ráðuneytið er þeirrar
skoðunar að samsvarandi ákvæði
verði að vera áfram ef gefið verður út
nýtt og breytt starfsleyfi fyrir
verksmiðjuna," segir í úrskurðinum.
á Súfistanum
fimmtudagskvöld
2. nóvember kl. 20
kýfyrir ský;
Dagskrá helguð ísaki Harðarsyni í tilefni af útkomu
heildarsafns Ijóða hans. ísak flytur Ijóð sín.
Andri Snær Magnason og Jón Kalmann Stefánsson
tala um skáldið. Sveinbjörn Halldórsson les úr bókinni.
Tónlist Hróðmars Sigurbjörnssonar
við Ijoðaflokk ísaks, M6f menn|n0|
Stokkseyrí kynnt. malogmönnlng.ls I

Laugavegi 18 • Sími 515 2500 • Sfðumúla 7 • Sími 510 2500
Gfsii Már Gíslason
Urskurðurinn
fyrst o g fremst
pólitískur
GÍSLI Már Gíslason, stjómarfor-
maður Náttúrurannsóknastöðvarinn-
ar við Mývatn, segir að úrskurður
umhverfisráðherra sé fyrst og fremst
pólitískur og vísar til þeirra rök-
semda úrskurðarins þar sem segir að
miklar breytingar yrðu á atvinnulifi
og samfélagsháttum í Mývatnssveit
verði Kísiliðjan lögð af.
Ennfremur telur Gísli Már úr-
skurðinn vera í hrópandi mótsögn við
þær rannsóknir og álitsgerðir sem
settar hafi verið fram um áhrif Msil-
gúrvinnslunnar á Mývatn en í þeim
komi fram að námuvinnslan valdi
mhdum og óæsMlegum áhrifum á
vatnið. „Urskurðurinn er einnig í
andstöðu við þá ráðgjafa sem ráð-
herra fékk til að fara yfir úrskurð
sMpulagsstjóra ríkisins, þar sem ann-
ar af þeim umsagnaraðilum gaf úr-
skurði sMpulagsstjóra falleinkunn en
hinn, sem var undirmaður ráðherra,
tók undir þá skoðun sem skandinav-
ísku sérfræðingamir settu fram í
fyrravetur um hugsanleg áhrif Kísil-
iðjunnar og þau vamaðarorð sem
þeir settu fram í sinni álitsgerðinni."
Gísli Már bendir auMnheldur á að
skýrt komi fram í úrskurði umhverf-
isráðherra að Náttúmvemd ríMsins
sé leyfisveitandi, andstætt því sem
fram hafi komið í úrskurði sMpulags-
stjóra ríksins., Að þessu leyti styrkir
ráðherra Náttúmvemd ríMsins mjög
verulega og kveður á um að sMpu-
lagsstjóri ríMsins hafi farið rangt
með í sínum úrskurði að Náttúm-
vernd ríMsins væri ekM leyfisveit-
andi.“ Gísli Már segir að frekari við-
brögð við úrskurðinum hafi ekM verið
rædd í stjóm Náttúrurannsókna-
stöðvarinnar við Mývatn en gerir
fastlega ráð fyrir að leitað verði til
rannsóknastöðvarinnar þegar samið
verði um þau starfsskilyrði sem setja
eigi verksmiðjunni.
Sigbjörn Gunnarsson
Léttir fyrir
sveitarfélagið
SIGBJÖRN Gunnarsson, sveitar-
stjóri Skútustaðahrepps, segir úr-
sMirð umhverfisráðherra um Msil-
gúmám í Mývatni mikinn létti fyrir
sveitarfélagið. „Ég tel að skynsemin
hafi fengið að ráða. Á engan hátt hef-
ur verið sýnt fram á að kísilgúmám
geti valdið skaða. Þijátiu ára reynsla
var metin á þann veg að óhættt væri
að halda áfram Msilgúmámi," sagði
Sigbjöm í samtali við Morgunblaðið í
gær. „Sveitarfélagið verður því til
áfram og getur haldið sínu striM af
sama þrótti og það hefur gert á und-
anfomum árum,“ bætir hann við, en
um 50 til 60 bein störf era við Kísiliðj-
una í Mývatnssveit og að auM fjöldi
afleiddra starfa sem henni tengjast.
„Þetta er hið besta mál því sveitar-
félagið og íbúar þess hefðu lent á von-
arvöl ef breytingar hefðu orðið á.“