Morgunblaðið - 02.11.2000, Qupperneq 60

60
*—
FIMMTUDAGUR 2. NOVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Grunnur þekk-
ingarstj órnunar
FYRIRTÆKI gera
sér í auknum mæli
grein fyrir þörfinni á
að leggja mat á þekk-
ingu sem skapar verð-
mæti. I flestum fyrir-
tækjum hefur hugtakið
„eign“ fengið aðra
merkingu undanfarin
"ar. Samkeppnishæfni
fyrirtækja var venju-
lega metin út frá þátt-
um eins og nýrri tækni,
landfræðilegri stað-
setningu eða markaðs-
hæfni. Fyrirtæki í far-
arbroddi byggja hins
vegar samkeppnis-
hæfni í vaxandi mæli á
skilgreiningu og stjórnun óáþreifa-
nlegra eigna. I Bandaríkjunum og
Evrópu hafa fjárfestingarbankar í
fremstu röð gert sér grein fyrir
verðmætunum sem felast í óáþreif-
anlegum eignum. Fyrirtækjum er
nauðsynlegt að leiða hugann að því í
hverju skráning og mæling þekking-
^ir felst. Það er flókið og stórt verk-
efni að mæla þekkingarverðmæti og
bókfæra þau til eignar. Pricewater-
houseCoopers stýrir hér á landi
samnorrænu verkefni, Nordika, sem
hefur það að markmiði að þróa að-
ferðir við mat á þekkingarverðmæt-
um og gefa út leiðbeiningar um
hvernig eigi að mæla og bókfæra
þau.
Skilgreining
Fræðimenn hafa skilgreint mun-
inn á áþreifanlegum verðmætum og
~óáþreifanlegum verðmætum. Sam-
kvæmt þeirra skilgreiningu eru
áþreifanleg verðmæti sú þekking
sem einstakhngurinn er fær um að
tjá sig auðveldlega um í töluðu máii
eða með öðrum samskiptahætti.
Óáþreifanleg verðmæti eru sú þekk-
ing sem einstaklingurinn er ófær um
að tjá sig um og þar með umbreyta í
þekkingu. Óáþreifanleg verðmæti
hafa verið skilgreind sem þekking-
arverðmæti, þ.e. summan af öllu
sem fyrirtækið veit. Meginreglan
er: „Ef þú getur séð það getur þú
mælt það og ef hægt er
að mæla eitthvað þá er
hægt að stjórna því.“
Þekkingarverðmæti
fyrirtækja eru að
verða þáttur sem hefur
áhrif á samkeppnis-
hæfni fyrirtækja í dag.
Mannauður og
markaðsverðmæti
Þekkingarverðmæti
eru þessar óáþreifan-
legu eignir fyrirtækis-
ins sem hefðbundið
bókhald getur ekki
Anna Marfa fært til eigna. Þekking-
Pétursdóttir arverðmæti aðgreina
sig frá hinum áþreifan-
legu eignum fyrirtækisins, þ.e. vél-
um og tækjum, og samanstanda af
þremur þáttum: Verðmæti manna-
uðs, verðmæti grunngerðar og
markaðsverðmæti.
• Verðmæti mannauðs eru m.a.
þekldng, færni, hæfni, menntun
og reynsla starfsfólks fyrirtækis-
ins.
• Verðmæti grunngerðar ei-u
hvernig fyrirtækið skipuleggur
starfsemi sína, svo sem stjómun-
arhættir vinnuferla, kerfi og
vinnuaðferðir.
• Markaðsverðmæti eru þau tengsl
sem fyrirtækið hefur byggt upp
gagnvart viðskiptavinum, birgj-
um og öðrum samstarfsaðilum.
Með því að auka tengingu þessara
þriggja þátta og stefnu fyrirtækis-
ins er hægt að auka framleiðni þess.
Dæmi um þekkingarverðmæti eru:
Hæft starfsfólk, orðspor og tengsl
við viðskiptavini, hæfni til rann-
sókna og þróunar, upplýsingakerfi,
áætlunar- og stjórnkerfi, uppbygg-
ing og skipulag vinnustaða. Það er
erfitt að skilgreina þekkingarverð-
mæti í fyrirtækjum en skilgreining á
þekkingarverðmætum er að verða
veigamikill þáttur hjá hverju fyrh'-
tæki eins og mikilsmetnir fræði-
menn svo sem Peter Drucker og
Nujiro Nonaka benda á. í þekking-
arþjóðfélaginu er grundvöllur að
efnahagslegum vexti þekking. Því er
Þekking
Þekkingarverðmæti
fyrirtækja, segir
Anna María Péturs-
dóttir, eru að verða
þáttur sem hefur áhrif
á samkeppnishæfni.
ekki auðsvarað hvað þekking er,
hvernig hún vinnur eða hvernig
henni er stjórnað. Enn sem komið er
hefur engin ein aðferð við að skil-
greina og meta þekkingu verið við-
urkennd sem eina rétta aðferðin.
Verðmætasta auðlindin
Þekking er verðmætasta auðlind
Islendinga - aðeins hágæðafram-
leiðsluvörur og þjónusta getur
tryggt íslendingum samkeppnis-
stöðu á alþjóðamörkuðum. Því verða
fyrirtæki að meta hjá sér hvað þau
hafa, því aðeins þá geta þau stjórnað
þekkingarverðmætum sem er einn
af stærstu áhrifaþáttum velgengni
fyrirtækja í nýja efnahagskerfinu.
Það er ílókið og stórt verkefni að
mæla þekkingarverðmæti og hvað
þá að bókfæra þau til eigna. I dag er
ekki til nein ein viðurkennd aðferð á
reikningsskil um meginreglur bók-
haldsaðgerða sem fyrirtæki geta
stuðst við.
Við erum á hraðri leið inn í nýja
efnahagskerfið þar sem aðrar reglur
gilda en í iðnaðarsamfélaginu sem
við þekkjum svo vel. Samkeppnin á
alheimsmörkuðum er að verða meiri
og tæknin leiðir sífellt til nýrra
markaðstækifæra og hefur áhrif á
samskiptareglui'. I efnahagsum-
hverfi þar sem þekking, sköpun og
nýbreytni hefur í auknum mæli
áhrif á árangur fyrirtækja verða
fyrirtæki að leggja mat á þekkingar-
verðmæti. Nordika er liður í samn-
orrænu verkefni um mælingar á
þekkingarverðmætum sem Norræni
iðnaðarsjóðurinn hleypti af stokkun-
um vorið 1999. Markmið hins sam-
norræna verkefnis er að þróa að-
ferðir við mat á þekkingarverð-
mætum og útbúa og gefa út leið-
beiningar hvernig eigi að mæla og
bókfæra þekkingarfjármagn. A
Norðurlöndum eru ýmis verkefni á
þessu sviði og á einnig á alþjóðavett-
vangi. Norðurlöndin hafa látið mjög
að sér kveða á þessu sviði og eru
mörg fyrirtæki farin að gefa út
þekkingarbókhald annað árið í röð.
Meginhugmynd Nordika er að
Norðurlöndin efli samstarf á þess-
um vettvangi þannig að þau geti
skipst á hugmyndum, reynslu og
þekkingu á þessu sviði.
Hér á landi hefur Nordika-verk-
efninu verið hrundið af stað og er
verkefnisstjórn í höndum Pricewat-
erhouseCoopers. Islensk fyrirtæki
sem taka þátt í Nordika-verkefninu
um mat á þekkingarverðmætum fá
leiðsögn um hvernig þau geta mælt
þekkingarverðmæti sem skipta
mestu máli við verðmætasköpun.
Einnig fá þau góða yfirlitsmynd um
þau þekkingarverðmæti sem eru
fyrir hendi í fyrirtækinu og aðstoð
við að bókfæra þekkingarverðmæti.
PwC hefur viðað að sér mikilli þekk-
ingu og reynslu á þessu sviði og mun
stýra fyrirtækjum í gegnum ferlið
við að mæla og bókfæra hjá sér
þekkingarfj ármagn.
Höfundur er ráðgjafi Pricewater-
houseCoopers og verkefnisstjóri
Nordika Island.
REVNIR HBIDE
t l'RSM J DUH
ji
GLÆSILEG SKARTGRIPA- OG GJAFAVÖRUVERSLUN
Á GARÐATORGl 7, VIÐ „KLUKKUTURNINN"
ÚR & PJÁSN • GARBATORG 7 • GARBARÆR • SÍMI 565 $>955 • PAX 565 9977
Hugleiðingar um
einkaframkvæmdir
BÆJARSTJÓRN
Hafnarfjarðar hefur
farið út á þá braut að
semja um einkafram-
kvæmdir, bæði varð-
andi byggingu skóla og
dagheimilis. Þessi
nýbreytni í fram-
kvæmdaáformum
sveitarfélaga vekur
upp hugleiðingar um
kosti og galla einka-
framkvæmda til lengri
tíma litið.
Einkaframkvæmd
Einkaframkvæmd
getur verið form sem er
opinberum aðilum hag-
kvæmt í stað þess að afla lánsfjár og
framkvæma á eigin vegum. Til að
tryggja það að fá rekstrarlega hag-
kvæma framkvæmd getur verið
óheppilegt að tengja saman í útboði
hönnun og byggingarkostnað því
óvíst er að það fari saman í tilboði
rekstrarlega hagkvæm hönnun og
hagstætt verð. Þá er hætt við að
MARBERT
kynnir tvo nýja augnháraliti
Breyttu augnsvip þínum í lokkandi augnaráð
....vegna þess að augun þín eru gluggar sálar þinnar
SUPREME MASCARA
VOLUME LASH
Þessi næringarríki augnháralitur brettir upp augnhárin, gerir þau
lengri, eðlilegri og mikið þéttari. Augnhárin styrkjast og verða
mýkri. Fullkomin áferð sem endist allan daginn, gefur augum
þínum djúpan og áhrifamikinn svip. Smitar ekki, þornar fljótt.
SCUBALASH MASCARA
WATERPROOF
Nærandi, vatnsheldur augnháralitur sem gerir augnhárin Iengri,
þéttari og silkimjúk. Augnháralitur sem endist allan daginn og
gefur augum þínum áhrifamikinn og skýran svip.
Ilmefnalausir og ofnæmisprófaðir.
marbert.com
Stór-Reykjavíkursvæði: MARBERT snyrtistofa, Bæjarlind 6, Kópavogi, Libia Mjódd,
Nana Hólagarði, Hagkaup Kringlunni, Hagkaup Smáratorgi, Hagkaup Skeifunni.
landið: Gallery Förðun Keflavík, Árnes Apótek Selfossi, Apótek Vestmannaeyja,
Húsavíkur Apófek, Hagkaup Akureyri.
slakað verði á gæðum
og hagstæða verðið val-
ið.
Spenna á
vinnumarkaði
Þegar spenna, e.t.v.
tímabundin, er á vinnu-
markaði og verðlag er
hátt og ávöxtunarkrafa
óhagkvæm, getur
einkaframkvæmdaleið-
in verið varhugaverð
því þá er háa verðlagið
flutt á allan samnings-
tímann og litlu er hægt
Páll V. að breyta þótt verðlag
Daníelsson falli. I slíku efnahags-
umhverfi getur verið
hagkvæmara að taka lán til fram-
kvæmda því venjulega er hægt að
taka ný lán til að greiða eldri lán og
óhagkvæmari og draga þannig úr
fjármagnskostnaði.
Aftur á móti getur einkafram-
kvæmd verið hagkvæm fyrir not-
andann ef byggt er á lággengistíma
því þá flyst lággengið yfir allan
samningstímann.
Lóð afsalað
Sé um framkvæmd að ræða sem er
vegna varanlegrar, lögbundinnar
þjónustustarfsemi verður að gæta
þess að binda lok samningstímans
við það að þjónustuaðilinn geti eign-
ast framkvæmdina að loknum samn-
ingstíma á verði sem ekki fari yfir
fymingarvirði í lok tímabilsins, t.d.
byggingar. Sé það ekki stendur þjón-
ustuaðilinn uppi vamarlítill þar sem
hann á ekki viðkomandi fasteign,
hvorki lóð né hús, og gæti þá þurft að
sæta afarkostum. Þetta yrði einkum
hættulegt í sambandi við starfsemi
þar sem bygging þarf að vera stað-
sett í ákveðnu hverfi og með tilliti til
umferðar. Það er e.t.v. eini möguleik-
inn til lausnar að semja að nýju við
eiganda einkaframkvæmdarinnar
sem á bæði lóð og hús og það getur
verið erfið og kostnaðarsöm samn-
ingsaðstaða.
Þróun starfseminnar
Þegar byggt er til langs tíma fyrir
ákveðna starfsemi er oft erfitt að
gera sér grein fyrir því hvernig hún
muni þróast. Breyti tíminn og tækn-
in þeim forsendum sem á var byggt
og að aðlaga þurfi húsnæði slíkum
breytingum geta komið upp veruleg
vandamál ef samið hefur verið við
einkaframkvæmdaaðila á þann hátt
áð fjármögnun og rekstur tengist
Hafnarfjörður
Hugmyndin um einka-
framkvæmdir er ný af
nálinni, segir Páll V.
Damelsson, og engin
reynsla á hana komin.
saman. Það gæti leitt til aukakostn-
aðar fyrir þjónustuaðilann eða að
búa yrði við óhentug vinnuskilyrði og
samningurinn stæði þannig í vegi
fyrir eðlilegum framförum.
Einn húsbóndi
Þá er mannlegi þátturinn í þessu
öllu saman. Þótt vel takist að semja
hvernig verður þá samstarf tveggja
húsbænda, þess sem á eignina og sér
um viðhaldið og þess sem rekur
starfsemina? Hvernig er hægt að
tryggja árekstralaust samstarf? Sé
samningstíminn langur geta margir
aðilar komið að stjóm á báða bóga.
Það þarf að vera vel samið ef engir
erfiðleikar eiga að koma upp. Slík
vandamál geta haft slæm áhrif á alla
starfsemina.
■ Hvernig eiga
samningar að vera?
Þá kemur að því hvernig samning-
ar eigi að vera. Trúlega er best til
þess að komast hjá árekstmm að
slíkir samningar séu eingöngu fjár-
mögnunarsamningar, t.d. á kaup-
leigugmndvelli. Notandi einkafram-
kvæmdarinnar sæi þá um allan
rekstur, þar með talið viðhald.
Reksturinn væri þá allur á einni
hendi og hægt að aðlaga húsnæðið
eftir þörfum hvers tíma enda yrðu
forsendur fyrir kaupum að loknum
samingstíma fyrir fram ákveðnar
eins og áður er getið.
Ný af nálinni
Hugmyndin um einkafram-
kvæmdir er ný af nálinni og engin
reynsla á hana komin. Það er því
nauðsynlegt að fara með gát og taka
lítil skref og þá fyrst og fremst á fjár-
mögnunarsviðinu. Nauðsynlegt er að
gæta sín á því að klúðra ekki málum
með því að rugla of mikið saman
stjómunarþáttum því togstreita og
óeining getur orðið til þess að lama
þá starfsemi sem fram á að fara.
Höfundur er viðskiptafrœðingur.