Morgunblaðið - 02.11.2000, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Myndavélarnar ná
ekki uppí himininn
SKÝ fyrir ský heitir heildarsafn
ljóða Isaks Harðarsonar frá ár-
unum 1982 til 1995 og inniheldur
sjö ljóðabækur. Bókin er hátt í fimm
hundruð síður.
Hún hefst á inngangi sem ritaður
er af Andra Snæ Magnasyni. Þaðan
er auðvelt að rata inn í skáldskap Is-
aks.
„Ég held að umferðarljósin hati
mig“ yrkir Isak á ein-
um stað.
Ef marka má mikinn
áhuga manna á ljóða-
upplestrum er bók sem
þessi hvalreki í jóla-
bókaflóðinu. ísak er
spurður að því hvernig
hann hafi byrjað að
yrkja ljóð?
„Allt sem mann lang-
aði til að segja rúmaðist
ekki í venjulegum við-
tölum við vini og kunn-
ingja. Þá lá beinast við
að tjáþessar hugsanir á
pappír sem vihli taka
við öllu. Veruleikinn er
frekar ferkantaður og
það er ekki gert ráð
fyrir að maður tali um hvað sem er,
ekki einu sinni við vini og kunn-
ingja. En pappírinn og tölvan eru
þolinmóð. Þegar maður fer svo að
sinna þessari þörf betur fer maður
að hafa ánægju af því og þá er varla
aftur snúið.
Þegar ég svo var að byrja að
skrifa fann ég fyrir þögn í íslensk-
um skáldskap um marga hluti sem
mig langaði til að skrifa um. Þögn
um guð og þögn um
ástina. Kærleikann
sem grunntón tilver-
unnar. Ég er ekki að
tala um hina kynferð-
islegu ást, um hana
ríkti ekki þessi þögn
sem mig langaði til að
rjúfa.
Og ástin og guð
finnst. mér vera rauði
þráðurinn í öllum
þessum bókum í safn-
inu. Frá elstu bók til
þeirrar yngstu. Fyrir
mér mynda þær sam-
þjappaða heild og
þess vegna er ég líka
ánægður að sjá þær
allar í einu safni. Þær
eiga saman."
Hver er staða ljóðskálda í dag?
„Ljóðskáldin hafa aldrei verið
mikilvægari en í dag. Þau eru ekki
mikils metin í þjóðfélaginu en þau
eru heldur ekki í minni metum nú
en hér áður fyrr. Ljóðskáld búa til
mótvægi gegn myndmiðlunum sem
eru svo sterkir allt í kringum okkur.
Þau Ijá allt öðruvísi sýn. Myndmiðl-
ar birta okkur heiminn í ákveðnum
ramma, oft mjög formúlukenndum,
þarsem orð skipta minna máli. En
ljóðskáldin smjúga í gegnum vef til-
verunnar, niður í undirvitundina og
upp í himininn þangað sem mynda-
vélarnar ná ekki. Þær vilja gjarnan
elta ljóðskáldin þangað, en því mið-
ur fyrir myndavélarnar þá ná þær
þangað aldrei.“
Hver ljóðabók þfn er ákveðin
hcild, næstum bálkur. Vinnurðu
þær sem heildir?
„Það virðist vera að hver og ein
hafi mótast sem heild. Utlfnurnar
koma fyrst í hausinn á mér, svo birt-
ast ljóðin hvert á eftir öðru. Beina-
grindin kemur alltaf fyrst.“
I hvernig skapi yrkirðu ljóð?
„Þetta eru þrjú stig: Fyrst flýtur
maður eða hangir í lausu lofti og
líkist helst svampi sem dregur í sig
umhverfið. Þá getur maður verið
mjög óöruggur. Svo kemur annað
stigið þar sem eitthvað þjappast
saman, þykknar og einhver kjarni
verður til. Eitthvað áþreifanlegt
sem maður nær utan um og öryggið
eykst. Á þriðja stiginu byijar maður
svo að skrifa. Ef hægt væri að sjá
þessa vinnu mína í sónar liti það ein-
hvern veginn svona út.“
2
Eins langt og ég fæ teygt augað
sé ég himininn yfir mér
gráan eða bláan eftir atvikum
Afi segir mér
að afi sinn hafi sagt sér
frá sínum afa
undir sama himni
löngu áður en borgin reis
Og í eldgulum bókum
segir frá ofsafengnum
Talandi Himni
við jörðina eins og ástmey
um glóhærðar framtíðh-
Að vísu hef ég sjálfur
aldrei heyrt himininn tauta
eitt aukatekið orð
á íslenska tungu
en á kvöldin
ber ég vonir mínai' og ótta
fyrir hann í skál undir
húsvegginn
Og ekki bregst það
að morguninn eftir er hún tóm
af öðru en einni eða tveimur
halastjörnum
sem ég tíni samviskusamur
í koddann minn
(Úr Hvítur ísbjörn frá 1995.)
Álafosskórinn
í Salnum
ÁLAFOSSKÓRINN í Mosfellsbæ á
20 ára afmæli um þessar mundir og
heldur í tilefni af því tónleika í Saln-
um, Kópavogi, á laugardag kl. 17.
Kórinn var stofnaður 5. október
1980 af starfsmönnum ullarverk-
smiðjunnar Álafoss hf. Við Álafoss-
verksmiðjuna unnu á þeim tíma um
300 manns. Kórinn starfaði af krafti
meðan verksmiðjan var í rekstri og
þegar hún var lögð niður gátu söng-
félagar ekki hugsað sér að leggja
kórinn niður.
Þátttaka í Álafosskórnum er ekki
lengur bundin sérstöku fyrirtæki en
kjarni kórsins er ennþá fólk sem
slóst í hópinn á fyi'stu starfsárunum.
Félagar eru nú 43 talsins. Kórinn er
aðili að Tónlistarsambandi alþýðu
(Tónal) og hefur tekið þátt í ýmsum
tónlistarviðburðum á þess vegum,
bæði hérlendis og erlendis.
Efnisskráin nú er valin með það
íýrir augum að leyfa gestum að
heyra brot af því sem kórinn hefur
fengist við síðustu ár. Flutt verða
bæði innlend og erlend lög, þekkt og
óþekkt. Má þar m.a. nefna lög eftir
fyrrverandi söngstjóra, Pál Helga-
son, og núverandi stjórnanda og ljóð
eftir kórfélaga, Viktoi' A. Guðlaugs-
son. Söngstjóri er Helgi R. Einars-
son og raddþjálfari og undirleikari
Hrönn Helgadóttir.
ísak
Harðarson
Þróun barnahjúkrunar
Tölvubiblía
töfrum gædd
BÆKUR
Vpplýsingarit
ÞRÓUN HJÚKRUNAR Á
BARNASPITALA
HRINGSINS 1980-1998
Höfundur: Hertha W. Jónsdóttir.
Útgefandi Landspítali - háskóla-
sjúkrahús, júní 2000.175 bls.
HERTHA W. Jónsdóttir hjúkr-
unarfræðingur varði rannsóknaleyfi
sínu 1998-1999 í að rifja upp þróun
hjúkrunar á Barnaspítala Hringsins
frá 1980. Fram kemur í viðauka 1 að
hún hafi látið sér detta í hug ýmis
önnur viðfangsefni til að skrifa um,
svo sem sögu barnahjúkrunar frá
1957, stöðu veikra barna séð frá
samfélaginu, hlutverk foreldra á
sjúkrahúsi, áhrif sjúkrahúsvistar á
böm, stuðning við einmana/brotnar
fjölskyldur og forvarnir, en fyrir
valinu varð sá tími sem hún hefur
sjálf verið hjúkrunarframkvæmda-
stjóri Barnaspítala Hringsins. Rit
það sem hér er fjallað um, og
Landspítalinn gefur út, er afrakst-
urinn og lítur höfundur um öxl og
reynir að skilgreina hvaða þróun
hafi orðið í hjúkrun, skipulagi og
starfsháttum á bamadeildum Land-
spítalans. Kostir þess eru auðvitað
þeír að Hertha hefur verið beinn
þátttakandi í því sem gerzt hefur á
Bamaspítala Hringsins undanfarin
ár en gallarnir stafa af því sama þar
sem hún er ekki sízt að rýna í og
meta eigin verk og því er frásögnin
ekki hlutlaus. Annar stór ljóður á
ráði ritsins era óeðlilega margar
prent- og málvillur.
Fjórir kaflar era í ritinu og heitir
sá fyrsti einfaldlega Barnaspítali
Hringsins. Þar má finna stutt ágrip
af sögu barnadeilda og einnig er
minnzt á þátt kvenfélagsins Hrings-
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
mun formlega opna nýja skrifstofu
Handverks og hönnunar í Aðal-
stræti 12,2. hæð, í dag, fimmtudag,
kl. 17.30.
Við þetta tækifæri verður opnuð
samsýning 22 handverks- og
listiðnaðarmanna og heimasíða
Handverks og hönnunar formlega
opnuð.
Þeir sem sýna eru: Aðalbjörg
.Erlendsdóttir,. Amdís____Jóhanns-
ins. Mér hefði fundizt við hæfi að
segja við þetta tækifæri frá þeim
konum sem helzt komu við sögu og
nafngreina þær.
Björg Einarsdóttir rithöfundur er
þó nefnd til sögunnar vegna þess að
hún er að rita sögu Hringsins sem
verður áreiðanlega merk heimild
um þá miklu og óeigingjörnu vinnu
sem konur í Reykjavík hafa lagt til
góðgerðarmála. Eins og margh' vita
söfnuðu Hringskonur fjármunum til
þess að af stofnun barnadeildar
mætti verða þótt ekki rættist sá
draumui' fyrr en 1957 en á kvenrétt-
indadaginn 19. júní það ár opnaði
fyrsta barnadeildin, reyndar í
bráðabirgðahúsnæði. Þá var um lok-
aða deild að ræða, sem ekki hleypti
aðstandendum í heimsókn nema í
klukkustund tvisvar í viku, en það
þótti á þeim tíma bezt fyiir veik
börn. Síðan hafa margar ár runnið
til sjávar til allrar hamingju og nú
era barnadeildir á þremur sjúkra-
húsum á landinu. Á bráðamóttöku
Landspítalans koma árlega 4.500 til
5.000 börn, en af þeim eru 2.500 til
3.000 lögð inn á spítala. Hertha get-
ur ekki um afdrif hinna en mér þyk-
ir blasa við að alltof mörg börn, sem
ekki eiga erindi á spítala, komi
þangað að óþörfu, t.d. með kvef,
eyrnabólgu og hita, mögulega smit-
berar fyrir starfsfólk og langveik
böm, en einnig þar með útsett fyrir
fjölónæmum sýklum sem gjarnan
þrífast innan spítalaveggja. Spít-
alinn hefur reyndar ekki sett upp
eðlilegar hindranir í þessu skyni og
væri það verðugt verkefni.
Hertha segir á bls.19 að hlutfall
ungbarnadauða á íslandi sé með því
lægsta í heimi, þökk sé nýrri tækni,
þekkingu og færni starfsfólks. Eg
held, með fullri virðingu fyrir áður-
nefndum þáttum, að lítill ungbarna-
dauði sé fremur að þakka betri
menntun, næringu og aðbúnaði í
dóttir, Arnþrúður Sæmundsdóttir,
Áslaug Jónsdóttir, Ásthildur Thor-
steinsson, Forn-ný járnagallerí /
Randalín - Þuríður Steinþórsdóttir
og Lára Vilbergsdóttir, Gallerí
Hnoss - Bjarni Þór Kristjánsson,
Gallerí 16 - Jóhann Sigurjónsson,
Guðrún Indriðadóttir, Helga Pál-
ína Brynjólfsdóttir, Húfur sem
hlæja, Jóhanna M. Tryggvadóttir,
María Guðmundsdóttir, Nostra -
- Ester Oitósdóttir, og. Gréta Arn-
okkai' allsnægtaþjóðfélagi og að
tækniþekkingin vegi minna en
margir halda.
Annar kafli er um þróun hjúki'un-
ar, sá þriðji um foreldra á sjúkra-
húsum, sá fjórði um barnahjúkrun-
arfræðinginn og loks era lokaorð,
þakkir, heimildalisti og viðaukar.
Allmikið er um endurtekningar þeg-
ar ítrekað er verið að skilgreina og
útlista hjúkrunarferli og lýsa
ábyrgð og starfi hjúkranarfræðinga.
Þeii' hafa vissulega lagt á sig þrot-
laust starf við að skrá niður það sem
í starfinu felst, hvort sem það er
umönnun sjúkra eða verkstjórn, og
hafa tekið sjálfa sig og einkum
stjórnunarþáttinn afar alvarlega. Þó
örlar á togstreitu og stjórnunar-
átökum við lækna og aðrir starfs-
menn, svo sem sjúkraliðar, eru varla
nefndir á nafn. Sjúkraliðar leggja þó
gríðarmikið af mörkum og eru fjöl-
menn stétt. Eg fann orðið sjúkraliði
aðeins á einum stað í ritinu, en það
var á bls. 51.
Það er samt fróðlegt að velta fyrir
sér hve miklar breytingar hafa átt
sér stað í meðferð veikra barna á
ekki lengri tíma og líkast til hefur
maður vanmetið þátt hjúkranar-
fræðinga. Eg kannaðist ekki við að
„verkhæfð“ hjúkran hefði vikið fyrir
„einstaklingshæfðri“ hjúkrun, enda
hugtökin mér ekki töm, en mismun-
urinn er ágætlega skýi'ður út og
breytingin hefur áreiðanlega orðið
til batnaðar. Göngudeildir og dag-
deildir hafa tekið við af legudeildum
og aðstaða veikra barna og foreldra
þeirra hefur gjörbreyzt til hins
betra.
Meiri skilningur er á mannlega
þættinum en áður var og er það vel.
Hjúkrunarfræðingar eiga án efa
mikinn þátt í þeirri þróun þótt þeir
hafi ekki verið einir um hituna.
Katrín Fjeldsted
giimsdóttir, Philippe Ricart,
R3&T9 - Ragnheiður Guðmunds-
dóttir og Þorbjörg Valdimars-
dóttir, Sigurborg Stefánsdóttir,
Smávinir - Lára Gunnarsdóttir og
Þórey S. Jónsdóttir. Sýningarstjóri
er Birna Kristjánsdóttir.
Sýningin stendur frá 2. til 19.
nóvember og er opin þriðjudaga til
laugardaga kl. 12-17.
Vefslóðin er: www.handverkog-
honnun.is
BÆKUR
B a r n a b ó k
Tölvubiblía barnanna
Kvæði eftir Johannes Mollehave.
Böðvar Guðmundsson endurorti á
íslensku. Myndir eftir Lise Ronn-
ebæk. Tölvuspil gert af M-A-G-I-C.
Tónlist eftir Áðalstein Ásberg Sig-
urðsson. Útgefandi Hið íslenska
biblíufélag 2000. Oddi, 288 síður.
TÖLVUBIBLÍA barnanna býr
yfir töframætti. Hver einasta opna
nær að halda bókaorminum hug-
föngnum og læsi er ekkert skil-
yrði. Eins og löngum hefur verið
sannað geta myndskreytingar sagt
meira en þúsund orð. Börnin
gaumgæfa hverja mynd, spyrja og
þreifa fyrir lifandi efni á sléttum
fleti. Jafnólíkur efniviður og pappi,
englahár, spergilkál, járn, pening-
ar og flauel blæs lífi í sannkallaðan
ævintýraheim á síðum bókarinnar.
Falleg myndskreyting Lise
Rpnnebæk kallast á við ómþýtt
ljóðmálið. Böðvar Guðmundsson
hefur endurort texta Johannesar
Mollehave af stakri natni og kímn-
in er aldrei langt undan eins og
þegar Golíat hótar með belgingi að
brytja hvern óvin í bixímat (bls.
93). Orðaforði bókarinnar er fjöl-
breyttur og fellur eflaust í frjóan
jarðveg hjá ungum lesendum og
hlustendum. Engu að síður eru
nokkur dæmi um að gott hefði ver-
ið að geta leitað uppi frekari skýr-
ingar eins og þegar talað er um fil-
istea í áðurnefndri sögu (bls. 93).
Þrátt fyrir að orðið komi við sögu í
hinni helgu bók gaf lausleg könnun
til kynna að fáir fullorðnir geta
með vissu útskýrt um hvaða hóp
fólks er rætt.
Með reglulegu millibili hafa risið
upp deilur um hversu langt eigi að
ganga í trúaruppeldi barna. Hins
vegar hljóta flestir að geta verið
sammála því að í þeim efnum eins
og reyndar ýmsum öðrum hljóti
hinn gullni meðalvegur að vera
ákjósanlegastur. Engum blandast
heldur hugur um hversu móttæki-
leg börn eru fyrir biblíusögunum.
Sögurnar eru einfaldar, hrífandi
og fela í sér augljósan boðskap í
takt við kristilega trúarheimspeki.
Að færa sögurnar í ljóðmál er góð
hugmynd enda er flestum foreldr-
um kunnugt um hvað börn eru
hrifin af hrynjandi í texta. Vísurn-
ar þarf að lesa hvað eftir annað því
textinn er ómfagur og taktfastar
áherslur auðvelda litlum bókaorm-
um að læra sögurnar utanbókar
eftir fáa kvöldlestra. Engu að síð-
ur þarf að gæta að því að lesa ekki
of langa kafla í einu. Kjörið er að
lesa eina til tvær sögur fyrir
yngstu börnin á hverju kvöldi.
Betra er að nýta tímann til að tala
um sögurnar heldur en að fara of
vítt yfir til að byrja með.
Hver kynslóð hlýtur að velja
sína leið til að koma hinum kristi-
lega boðskap til skila til næstu
kynslóðar. Hið íslenska biblíufélag
á hrós skilið fyrir útgáfu Tölvu-
biblíunnar því fyrir utan frábæra
myndskreytingu og texta fylgir
bókinni tölvudiskur með 12 tölvu-
leikjum og tónlist eftir Aðalstein
Ásberg Sigurðsson. Flytjendur
eru Anna Pálína Árnadóttir, Guð-
rún Gunnarsdóttir' og Örn Ai'nar-
son ásamt fleiri tónlistarmönnum
og stúlknakór. Skemmst er frá því
að segja að eins og bókin er
tölvudiskurinn afar vandaður.
Fullorðinn var reyndar dálitla
stund að átta sig á því hvernig
ætti að leysa hvern tölvuleik enda
var hvergi leiðbeiningar að finna.
Hið sama var ekki að segja um
ungan tölvunotanda. Éftir ör-
skamma stund hafði hann áttað sig
á því hvernig ætti að bera sig að
við skjáinn og farinn að keppa við
sjálfan sig á undraverðum hraða.
Tölvur eru samskiptatæki nútím-
ans og tölvuleikirnir í Tölvu-
biblíunni til þess fallnir að þjálfa
rökhugsun og hæfni til einfaldra
tölvuaðgerða fyrir utan að tölvu-
leikirnir vekja athygli á óþrjótandi
möguleikum tölvutækninnar. Tón-
listin á tölvudiskinum er á ljúfu
nótunum og vinnur á við spilun.
Tölvubiblían er óumdeilanlega
kjörin í jólapakka barna á aldrin-
um þriggja til níu ára fyrir næstu
jól. Allur frágangur er til stakrar
prýði. Aftast í bókinni er listi yfir
hvar hægt er að finna sögurnar
fimmtíu í Biblíunni.
Anna G. Ólafsdóttir
Sýning 22 listiðnaðarmanna