Morgunblaðið - 02.11.2000, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 2000 11
FRÉTTIR
Stjórnarandstaðan gagnrýndi ríkisstjórnina harðlega í utandagskrárumræðum
Segja framhalds-
skólakennara huns-
aða af yfirvöldum
Snarpar umræður um kjaradeilu kennara
voru á Alþingi í gær og gagnrýndi stjórnar-
andstaðan ríkisstjórnina fyrir aðgerða-_
leysi. Fjármálaráðherra sagði að staðan í
deilunni væri óvenju flókin.
Morgunblaðið/Kristinn
Eirfkur Jónsson, formaður Kennarasambands íslands, og Elna Katrín
Jónsdóttir, formaður Félags framhaldsskólakennara, fylgjast með um-
ræðum um kjaradeilu kennara af þingpöllum.
STJÓRNARANDSTAÐAN gagn-
rýndi ríkisstjórnina harðlega fyrir
aðgerðaleysi í kjaradeilu framhalds-
skólakennara í utandagskrárum-
ræðum á Alþingi í gær en kennarar
hafa boðað til verkfalls á þriðjudag-
inn ef ekki hefur samist. Tveir þing-
menn Framsóknarflokks tóku að
nokkru leyti undir gagnrýni stjóm-
arandstöðunnar.
Einar Már Sigurðsson, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, var málshefj-
andi og sagði hann að fjármála-
ráðherra og menntamálaráðherra
hefðu verið í felum gagnvart deil-
unni og að kominn væri tími til að
þeir bæru sína pólitísku ábyrgð í
málinu.
„Framhaldsskólakennarar hafa
upplifað kjaradeiluna á þann hátt
að þeir séu hunsaðir af yfirvöldum,"
sagði Einar Már. „Vanda þessarar
kjaradeilu má relg'a allt til ársins
1997 en þá fóru framhaldsskóla-
kennarar aðra leið við gerð kjara-
samninga en aðrir háskólamenntað-
ir starfsmenn ríkisins.
Þetta hefur m.a. leitt til verulegs
munar á þróun launa framhalds-
skólakennara í samanburði við
þessa sömu hópa.
Einar Már sagði að í september á
síðasta ári hefðu kennarar boðað til
fundar þar sem óskað hefði verið
eftir því að yfii'völd skoðuðu hvern-
ig lagfæra mætti mismunandi
launaþróun framhaldsskólakennara
og sambærilegra hópa innan BHM.
Hann sagði að þessu hefði verið
hafnað og að afleiðingamar væru
nú að koma í ljós.
„Alvara málsins sést meðal ann-
ars á þátttöku og úrslitum í kosn-
ingu um verkfallsboðun en hún var
samþykkt með miklum meirihluta.
Um 82% samþykktu boðunina og
þátttaka var um 91% sem er miklu
meiri þátttaka en áður hefur sést
hjá þessum hópi.“
Einar Már benti á að dagvinnu-
laun kennara væru 32,4% lægri en
meðaltal annarra starfsmanna í
BHM hjá ríkinu og að heildarlaunin
væru 10,7% lægri.
„Er það virkilega stefna stjórn-
valda að framhaldsskólakennarar
eigi að hafa mun lægri laun en aðrir
háskólamenntaðir starfsmenn ríkis-
ins. Hvað er að gerast, framhalds-
skólinn er að lokast í miðju góðæri
stjórnvalda. Er ekki tími góðæris-
ins hinn rétti tími til að efla mennt-
un og horfa til framtíðar."
Einar Már sagði að ráðherrar
hefðu vísað deilunni frá sér og ekki
tekið á málinu af þeirri pólitísku
ábyrgð sem nauðsynlegt væri.
Hann sagði að það skorti pólitíska
stefnu um lausn málsins því ef
tryggja ættti framgang mennta-
stefnu ríkisstjórnarinnar þyrfti að
gera heildarsamning við kennara
um breyttan og betri skóla.
„Vandinn í framhaldsskólunum er
búinn að vera of lengi. Ljóst er að
Sjálfstæðisflokknum hefur mistek-
ist á tíu ára valdaferli í fjármála- og
menntamálaráðuneyti að skapa þá
aðstöðu í framhaldsskólum landsins
að koma megi í framkvæmd þeirri
mikilvægu endurskipulagningu sem
þörf er á vegna breyttra þjóðfélags-
hátta. Fjárlög til menntamála sem
hlutfall af landsframleiðslu er mun
minna en hjá nálægum þjóðum,
þetta skapar vanda.“
Óvenju flókin deila
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
sagði að staðan í kjaradeilu fram-
haldsskólakennara væri óvenju
flókin.
„Framhaldsskólakennarar gera
ki'öfu um 34% hækkun dagvinnu-
launa við undirskrift samnings og
síðan 15% á ári næstu tvö árin,“
sagði Geir. „Þessar kröfur er nærri
því tífalt það sem um hefur samist í
almennum kjarasamningum á þessu
ári og fimmfalt það sem félagar í al-
mennum verkalýðsfélögum hafa
samið um fyrir næstu tvö ár.“
Að sögn Geirs voru heildarlaun
framhaldsskólakennara rúm 220
þúsund á fyrstu níu mánuðum árs-
ins og þar af var dagvinnuhlutinn
um 135 þúsund.
„Launakröfur kennara eru rök-
studdar með tilvísun til launaþróun-
ar annarra háskólamenntaðra ríkis-
starfsmanna á síðasta samnings-
tímabili - árið 1997, sagði Geir. „í
þeim samanburði er þó einungis
tekið tillit til þróunar dagvinnu-
launa en ekki heildarlauna þar sem
allt önnur niðurstaða fæst.
I þeim samningum sem aðrir há-
skólamenn gerðu árið 1997 voru í
flestum tilfellum gerðar miklar
breytingar á uppbyggingu kjara-
samninga sem fólu m.a. í sér aukinn
hlut dagvinnu á kostnað annarra
gi'eiðslna sem aftur hafði í för með
sér stóraukin lífeyrisréttindi starfs-
manna. Það er óumdeilt að margir
hópar ríkisstarfsmanna höfðu veru-
legan hag af þessari kerfisbreyt-
ingu. Breyting af þessu tagi stóð
framhaldsskólakennurum einnig til
boða árið 1997 en þeir höfðu þá
ekki hug á slíkum breytingum og
höfnuðu henni en slík breyting
stendur enn kennurum til boða í yf-
irstandandi samningum."
Geir sagði að einn helsti vandinn
í kjaradeilu kennara væri sá að
uppbygging kjarasamninga þeirra
væri ekki lengur í takt við tímann
og dagvinnuhluti launanna lágur
miðað við yfirvinnuna.
„Astæðan er ekki síst sú að verk-
þættir eru fastbundnir mati á
vinnutíma og ekki sambærilegt
svigrúm til skipulagningar og
vinnuhagi-æðingar og víða í öðrum
kjarasamningum. Þess vegna er
greitt fyrir drjúgan hluta af vinnu-
framlagi kennara sem yfirvinnu
þótt vinnan sé unnin á hefðbundn-
um dagvinnutíma."
Geir sagði að um þetta kerfi hefði
löngum ríkt ágæt sátt en að nú
væri tímabært að gera grundvallar-
breytingar á því og að tillögur
samninganefndar ríkisinssnei'u að
því.
„Eg tel að með slíkum kerfis-
breytingum sé unnt að færa kenn-
urum umtalsverðan ávinning á
næstu árum og jafnframt hækka
hlutfall dagvinnulauna í heildar-
launum þeirra. Ég tel líka að það sé
rétt og nauðsynlegt fyrir skólastarf-
ið í landinu að framhaldsskólakenn-
arar fái slíkan ávinning. En það
hljóta allir að sjá að krafa um 34%
upphafshækkun launa er ekki raun-
hæf eða líkleg til að stuðla að far-
sælli lausn deilunnar. Slík krafa er
fremur líkleg til að stefna málinu í
hnút.“
Engin alvöru tilboð
Geir sagði að ef deilan ætti að
leysast þyrftu báðir aðilar að leggja
nokkuð á sig. Hann furðaði sig á því
hversu fljótt kennarar boðuðu til
verkfalls.
„Almennt séð boða verkalýðsfé-
lög ekki til verkfalla fyn- en viðræð-
ur eru komnar í hnút. í þessari
deilu var efnt til atkvæðagreiðslu
um verkfall eftir einn fund hjá
sáttasemjara áður en formleg
kröfugerð var lögð fram. Einhver
myndi segja að þetta ferli ásamt
sjálfri kröfugerðinni bæri meiri vott
um verkfallsvilja en samningsvilja."
Kolbrún Halldórsdóttir, þingmað-
ur Vinstri - grænna, sagði að
stjórnvöld hefðu vitað af sjónarmið-
Kröfur kennara
tífalt hærri en aðrir
hafa samið um
segir fjármála-
ráðherra
um kennara frá því í fyrra haust og
að þrátt fyrir það hefði samninga-
nefnd rikisins ekki komið fram með
nein alvöru tilboð.
„Samninganefnd ríkisins hefur
bara ekkert verið að nota tímann,"
sagði Kolbrún. „Það þarf þess
vegna ekkert að koma neinum á
óvart að málum sé nú svo komið
sem raun ber vitni.“
Kolbrún sagði að þó fjármála-
ráðherra bæri ábyrgð á samninga-
málum ríkisins væri ábyrgðin líka
hjá menntamálaráðherra í þessu
máli.
„Hvar hefur hann verið í þessari
umræðu í þessum málum hingað til.
Er hæstvirtur menntamálaráðherra
í felum?“
Framsóknarmenn taka
undir gagnrýni
Hjálmai' Amason, þingmaður
Framsóknarflokksins, sagði að virð-
ing fyrir störfum kennara færi
dvínandi í þjóðfélaginu.
„Ég kalla það þjóðarskömm
hvernig viðmót til kennara og kjör
hafa verið látin þróast síðustu ára-
tugina,“ sagði Hjálmar. „Kjör og
viðmót sem virðast langt komin
með að brjóta niður sjálfsmynd
stéttarinnar. Við erum hér í raun
ekki að ræða um kennara sem ein-
staklinga heldur spurninguna um
það hvort unnt verði að halda áfram
að hækka menntastig þjóðarinnar í
alþjóðlegri samkeppni."
Jónína Bjartmarz, þingmaður
Framsóknarflokksins, tók að
nokkru leyti undii' orð Hjálmars og
sagði að sífellt fleiri hæfir kennarar
hyrfu til annarra og betur launaðra
starfa.
Ráðherrar sýnt ábyrgðarleysi
Össur Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, sagði að ríkis-
stjórnin hefði ekki lagt neitt af
mörkum í deilunni til að reyna að
leysa þann erfiða hnút sem hefði
myndast.
„Hæstvirtur fjármálaráðherra
hefur sýnt verulegt ábyrgðarleysi,
finnst mér, með framgöngu sinni í
málinu,“ sagði Össur. „Og hæst-
virtur menntamálaráðheiTa, sem fer
með veggjum og lætur sem þetta
mál varði sig ekki, deilir með honum
þessu ábyrgðarleysi."
Össur lýsti undrun sinni á því að
Geir hefði sagt kröfur kennara mikl-
ar.
„Hverjir eru það sem hafa sett
viðmið í þessari deilu. Hverjir eru
það sem hafa samið um ákaflega
drjúgar Iaunahækkanir til opinberra
starfsmanna með svipaða menntun.
Það er hæstvirt rfkisstjórn."
Að sögn Össurar hefur ííkis-
stjórnin með yfirlýsingum sínum um
að hér ríki ómunagóðæri og gríðar-
leg velsæld skapað væntingar á
meðal framhaldsskólakennara.
Lýðskrum
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra sagði að menntamálaráðuneyt-
ið hefði komið meira að þessum við-
ræðum um kjaramál kennara en
nokkru sinni fyrr.
„Ráðuneytið hefur lýst þeirri
skoðun sinni, sem er alveg skýr, að
við viljum búa við sveigjanlegt og
opið kerfi þai' sem faglegar forsend-
ur stýra þróun og breytingum sem
gerðar eru á skólastarfi," sagði
Björn. „Um leið og kjarasamningum
er ætlað að kveða á um skyldur
starfsmanna og tryggja rétt þeirra
þurfa þeir að bjóða upp á sveigjan-
leika sem gerir skólum kleift að
bregðast við breyttum kröfum til
þeirra.“
Sigríður Anna Þórðardóttir, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, gagn-
rýndi mjög málflutning stjórnarand-
stöðunnar og sagði hann ekki þjóna
neinum öðrum tilgangi en að þyrla
upp pólitísku moldviðri um viðkvæm
kjaramál sem væru í fullri vinnslu
hjá samningsaðilum.
„Hér er um hreint lýðskrum að
ræða af hálfu stjómarandstöðu í há-
alvarlegu máli.“
Brugðust stjórnarandstæðingar
ókvæða við þessum ummælum Sig-
ríðar Önnu í umræðum um störf
þingsins að lokinni utandagskrárum-
ræðu.
Stjórnarliðar sátu hjá
í atkvæðagreiðslu
um skýrslubeiðni
STJÓRNARMEIRIHLUTINN á
Alþingi sat hjá í atkvæðagreiðslu á
þriðjudag um beiðni frá Jóhönnu
Sigurðardóttur, þingmanni Sam-
fylkingarinnar, og fleiri þingmönn-
um stjórnarandstöðunnar, um að
viðskiptaráðherra leggi fram
skýrslu um iðgjaldahækkanir
tryggingafélaganna. Valgerður
Sverrisdóttir viðskiptaráðherra
sagði við atkvæðagreiðsluna að
lögum samkvæmt gæti hún ekki
gefið þær upplýsingar sem óskað
væri eftir í skýrslunni og skýrslan
ætti því eftir að valda vonbrigðum.
Skýrslubeiðnin var samþykkt með
23 atkvæðum stjórnarandstæðinga
en 22 þingmenn greiddu ekki at-
kvæði.
Valgerður sagði um skýrslu-
beiðnina að fjármálaeftirlitið ætti
lögum samkvæmt að hafa eftirlit
með tryggingafélögum og hefði að-
gang að öllu bókhaldi þeirra ef
ástæða þætti til. Sagði Valgerður
að í kjölfar síðustu iðgjalda-
hækkana hefði fjármálaeftirlitið
tekið þær hækkanir til athugunar
til að meta hvort ástæða væri til
athugasemda. Sú athugun hefði
leitt í ljós að félögin gátu sýnt
fram á aukinn tjónakostnað og
óstöðugleika í greininni. Því hefði
fjármálaeftirlitið komist að þeirri
niðurstöðu að ekki væri ástæða til
aðgerða.
Hún sagði að þær upplýsingar,
sem farið er fram á í skýrslubeiðn-
inni, myndu ekki koma fram í
væntanlegri skýrslu og kvaðst því
myndu sitja hjá um skýrslubeiðn-
ina.
Þingmenn stjórnarandstöðunnar
tóku ummæli Valgerðar óstinnt
upp. Jóhanna Sigurðardóttir sagði
að tryggingafélögin hefðu ekki
komið fram með viðunandi skýr-
ingar á iðgjaldahækkuninni. Sagði
Jóhanna að þau rök ráðherrans
gengju ekki að Alþingi gæti ekki
komið að málinu þar sem fjármála-
eftirlitið hefði fjallað um málið.
Það væri eins og að segja að Al-
þingi gæti ekki skoðað mál sem
Ríkisendurskoðun hefði fjallað um.
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar - græns
framboðs, sagði að það sætti furðu
að ráðherra ætlaði að slá skjald-
borg um tryggingafélögin. Össur
Skarphéðinsson, formaður Sam-
fylkingarinnar, talaði um sam-
tryggingu stjórnvalda og trygg-
ingafélaga.