Morgunblaðið - 02.11.2000, Síða 64

64 FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 2000
GREINARGERÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SÖGULEG STAÐA OG MENNING-
ARLEG OG EFNAHAGSLEG ÞRÓ-
UN HINS KÍNVERSKA TÍBETS
Sendiráð Kína í Reykjavík hefur óskað
eftir því, að Morgunblaðið birti eftir-
farandi greinargerð, sem er svar skrif-
stofu blaðafulltrúa sendiráðsins við
grein Kristjáns Jónssonar í Morgun-
blaðinu hinn 5. september síðastliðinn.
í MORGUNBLAÐINU þ. 5. sept-
ember sl. birtist grein um Tíbet
eftir Kristján Jónsson. Burtséð frá
innantómum upphrópunum í anda
hinna illræmdu aðskilnaðarsinna
Tíbets kemur Kristján hvergi fram
með nákvæmar sögulegar stað-
reyndir eða tölur máli sínu til
stuðnings. Við álítum það skyldu
okkar að kynna fyrir íslenskum
lesendum helstu staðreyndir varð-
andi fortíð og nútíð hins kínverska
Tíbets og viljum koma á framfæri
eftirfarandi samantekt um sögu-
lega stöðu og efnahagslega sem og
menningarlega þróun Tíbets fyrir
lesendur.
Hvað segir
sagan okkur?
Á fyrri hluta 7. aldar sameinaði
Songtsan Gambo hina ýmsu tíb-
etsku þjóðflokka á Qinghai-Tíbet
hásléttunni og myndaði Tubo kon-
ungdæmið. Konungdæmið hélt
uppi tíðum samskiptum við Tang
keisaraættina (618-907) á miðslétt-
um Kína, og Songtsan Gambo
sjálfur kvæntist prinsessu af Tang
ætt. Tubo konungdæmið leið undir
lok um miðja 9. öld. Þegar Song
keisaraættin (960-1279) tók við
völdum í Kína af Tang ættinni
sóru nokkrir þjóðflokka Tíbets
Song hirðinni hollustu sína. Þegar
keisaradæmi Yuan ættarinnar var
stofnað sóru leiðtogar Tíbeta Yuan
hirðinni hollustu sína. Kublai
Khan, fyrsti keisari ættarinnar,
veitti Sagya-ráðendum Tíbets vald
til að ríkja yfir landinu og inn-
leiddi mörg ný lög og reglur. Kom-
ið var á fót innlendri stjórnsýslu
og embættismenn útnefndir. Æðsti
stjórnandi Tíbets á þeim tíma var
útnefndur trúarbragðaráðherra
miðstjórnarinnar. Þannig varð
Tíbet opinberlega hluti af Kína.
Keisaraættirnar sem eftir fylgdu,
Ming (1368-1644) og Qing (1644-
1911), viðhéldu stjórnkerfi því sem
Yuan keisaraættin kom á fyrir
Tíbet. Ríkisstjórn Qing ættarinnar
bjó til virðingarheitin „Dalai
Lama“ og „Panehen Erdeni". Hún
útnefndi einnig innlenda, tíbetska
embættismenn. Það er því rangt
hjá Kristjáni Jónssyni að halda þvi
fram að „sögulegar heimildir um
Tíbet fyrir 1700 séu afar hæpnar".
Hinn „alþjóðlegi samningur" frá
1913-1914 sem nefndur er í grein
Kristjáns er í raun og veru ólög-
mætur samningur. Á fyrstu árum
kínverska lýðveldisins (1912-1949),
þegar breskir nýlenduherrar höfðu
náð strandhéruðum Kína á sitt
vald (þ. á m. Hong Kong), reyndu
þeir að gera ráðandi stétt Tíbets
sér hliðholla og reyndu að afneita
yfirráðarétti Kína yfir Tíbet. Frá
13. október 1913 til 3. júlí 1914
héldu Bretar ráðstefnu til að ræða
stjórnmálastöðu Tíbets, sem nefnd
er Simla ráðstefnan. Þrír fulltrúar
tóku þátt í viðræðunum, einn frá
Bretlandi, einn frá miðstjórn Kína
og einn frá Gaxag ríkisstjórninni í
Tíbet, en þeir komust ekki að
neinu samkomulagi. Þann 3. júlí
1914 tilkynnti breski fulltrúinn
þeim kínverska að hann hefði und-
irritað hinn svokallaða „Simla
samning“ ásamt fulltrúa Tíbets.
Kínverska ríkisstjórnin neitaði al-
farið að viðurkenna „samning“
sem kínverski fulltrúinn hafði ekki
undirritað. Þetta löglausa plagg
sem Kristján Jónsson vísar til og
kallar „alþjóðlegan samning“ hefur
ekki haft gildi einn einasta dag.
Tíbet hefur ailtaf heyrt undir mið-
stjórn Kína. Það mætti spyrja
hvers vegna Kristján Jónsson hef-
ur svo mikinn áhuga á framferði
Breta í nýlendumálum? Ef Vest-
mannaeyingur undirritaði samning
um sjálfstæði við annað land gegn
vilja meirihluta almennings þá
væru Vestmannaeyjar sjálfstætt
ríki, samkvæmt röksemdafærslu
Kristjáns!
Kína hefur verið land 56 þjóðar-
brota og auk Han hafa öll hin 55
hvert um sig eigin tungu, menn-
ingu og sögu. Núverandi ríkis-
stjórn hjálpaði nokki'um mjög
smáum þjóðarbrotum að þróa eigið
ritmál, en þau höfðu fram til þessa
eingöngu haft talmál. Samkvæmt
skilgreiningu Kristjáns Jónssonar
á „ríki“ gætu kínversk samfélög í
mörgum vestrænum löndum orðið
sjálfstæð ríki þar sem þau hafa öll
eigin tungu, menningu og sögu.
Hvernig hefur þróunin
verið í Tíbet?
Kristján heldur því fram að hag-
ur tíbetsku þjóðarinnar hafi versn-
að eftir að Alþýðulýðveldið Kína
var stofnað árið 1949. Nánast eng-
in þróun hafði átt sér stað í Tíbet
fram að friðsamlegu frelsuninni
því Tíbetar bjuggu við myrkt og
grimmilegt lénsskipulag. Mikill
meirihluti tíbetsku þjóðarinnar var
ánauðugur og létu eigendur þeirra
oft stinga úr þeim augu og höggva
af handleggi fyrir smávægilegar
yfirsjónir í starfi. Hagkerfi og
samgöngur í gamla Tíbet voru
mjög frumstæð. Enginn nútíma
iðnaður var til, heldur aðeins kvik-
Dagur
frímerkis-
ins 2000
LANDNÁM ÍSLENDlNGA
í VESTURHEIMI
DAC.t'R I KtMtKkiSIXs v OKTOBE.R 2000 - VERD KK 250

Ný frímerki á Degi frímerkisins.
FRÍMERKI
Fríinerkjasýningin
Frfmsýn 2000
HINN 9. okt. sl. var Dagur
frímerkisins haldinn hátíðlegur af
Islandspósti hf. í samvinnu við
Félag frímerkjasafnara.
Dagur þessi er orðinn snar
þáttur í lífi póststjórna og frím-
erkjasafnara bæði hér á landi og
víða annars staðar. Eins og marg-
ir vita er hann haldinn til þess að
minna almenning á frímerkjasöfn-
un og það gildi sem hún getur
haft fyrir unga sem aldna.
Islandspóstur hf. heldur enn
þeirri stefnu, sem fylgt hefur ver-
ið um mörg ár, að gefa út smáörk
með einu frímerki og yfirverði
sem rennur í Frímerkja- og póst-
sögusjóð til styrktar frímerkja-
söfnun hér á landi. Þannig bætast
50 krónur við þær 200 krónur
sem frímerkið gildir til burðar-
gjalds.
Myndefni smáarkarinnar sýnir
íslendinga stíga á land við
strendur Winnipeg-vatns í Mani-
toba þar sem þeir stofnuðu Nýja-
ísland 1875. Er myndin af mál-
verki eftir Vestur-íslendinginn
Árna Sigurðsson.
Smáörk þessi er hönnuð af
Þresti Magnússyni en prentuð hjá
Canadian Bank Note Printing
Ltd. í Winnipeg. Prentunaraðferð
er svonefnd intaglio, eins og
stendur í kynningu Póstsins, en
mun vera nokkurn veginn sama
aðferð og við nefnum stálstungu á
íslenzku. Þessi prentun var áður
notuð við íslenzk frímerki á þessu
ári, þ. e. við minningarútgáfu um
fund Norður-Ameríku árið 1000
hjá þessari sömu kanadísku
prentsmiðju.
Þennan sama dag gaf Pósturinn
einnig út tvö frímerki sem er að
því leyti merkur áfangi í íslenzkri
frímerkjasögu, að nú fáum við í
fyrsta skipti myndir af íslenzkum
fiðrildum á frímerki okkar. Sagt
er, að ríflega 50 tegundir fiðrilda
lifi hér á landi en að auki fjöldi
tegunda sem berst árlega með
vindum erlendis frá. Tvær al-
gengar tegundir prýða þessi frí-
merki.
Á 40 kr. frímerki er svonefndur
skrautfeti. Hann er meðal algeng-
ustu fiðrildategunda á Islandi og
finnst aðeins á láglendi.
Á 50 kr. frímerki er svokölluð
grasygla sem löngum hefur geng-
ið undir heitinu grasfiðrildi. Er
hún e.t.v. með þekktari tegundum
hér á landi og það ekki af góðu
því að lirfa grasyglu er hinn ill-
ræmdi grasmaðkur sem oft veld-
ur skemmdum á túnum og haga.
Þessi frímerki eru hönnuð af
Hany Hadaya og offsetprentuð
hjá The House of Questa í Eng-
landi.
Frímsýn 2000
Því miður hefur dofnað mjög
yfir Degi frímerkisins hjá okkur
frá því sem áður var en engu að
síður er sú viðleitni, sem stjórn
FF sýnir til þess að halda þennan
dag hátíðlegan, virðingarverð.
Frímsýn 2000 var vissulega
ekki stór í sniðum enda ekki að
þvi stefnt.
Sýningarrammar voru 32 og
komust því vel fyrir í húsakynn-
um safnara í Síðumúla 17. Sýn-
ingarefni kom úr ýmsum áttum
og átti einungis að sýna hverju
frímerkjasafnarar söfnuðu al-
mennt og jafnframt benda sýn-
ingargestum á þær leiðir sem
safnarar fara í söfnun sinni. Auð-
vitað er það gert í þeirri von að
geta örvað einhverja til þess að
hefja frímerkjasöfnun í tómstund-
um sínum.
Hér voru engin stórsöfn eða
mjög flókin sérsöfn sem ég hlýt
að játa, að geti verið of stór í
fjárrækt auk lítilsháttar jarðyrkju
og handiðnar. Eftir lýðræðisum-
bæturnar árið 1959 jókst hraði
efnahagslegrar uppbyggingar,
einkum eftir að umbóta- og opnun-
arstefnunni var hrundið í fram-
kvæmd árið 1979. Verg þjóðar-
framleiðsla Sjálfsstjórnarhéraðsins
Tíbet árið 1998 náði 9.118 milljörð-
um yuan. Nettótekjur bænda og
hirðingja námu að meðaltali 1.158
yuan, og þjóðartekjur námu 364
milljónum yuan. Kornframleiðslan
komst upp í 849.800 tonn árið
1998, sem var metár og er aukning
um 46,5 prósent frá árinu 1991.
Verðmæti iðnaðarframleiðslunnar
var 1.443 milljarðar yuan, sem er
13,5% aukning frá fyrra ári.
Eigin menning Tíbeta hefur
ekki aðeins verið varðveitt af kost-
gæfni heldur hefur hún einnig
þróast áfram undanfarin 50 ár.
Miðstjórnin leggur sig fram um að
varðveita Búddatrú í Tíbet. Nú
eru þar 1.787 klaustur og annar
vettvangur trúariðkunar. Síðan
1980 hafa stjórnvöld veitt yfir 320
milljónir yuan sem sérstaka fjár-
veitingu til Tíbets til fram-
kvæmdar stefnu um trúarbragða-
frelsi og til viðgerða á Jokhang
klaustrinu frá 7. öld, Smye
klaustrinu frá 8. öld og fjórum
frægum Gelug klaustrum. Það
voru engir aðrir en núverandi rík-
isstjórn sem gaf út Gesar konung,
lengstu kviðu heims, á tíbetsku.
Kviðan hefur varðveist í munnlegri
geymd kynslóða í samblandi
söngva og sagna. Miðstjórnin lét
hefja fræðilega rannsókn á kvið-
unni í byrjun sjötta áratugarins,
og komið var á fót sérlegum
fræðasetrum um Gesar konung.
Þótt margir hlutar þessarar fornu
kviðu hefðu næstum glatast, tókst
fræðimönnunum að endurheimta
þá og koma heim og saman á ný.
Þetta risaátak í að safna saman,
flokka og gefa út hinn tíbetska
menningarfjársjóð er ekki aðeins
framlag til Kína, heldur einnig til
sniðum fyrir þorra fólks og þá um
leið jafnvel fælt menn frá að
safna þessum litlu miðum. Slík
söfnun reynist líka oft bæði tor-
veld og dýr fyrir margan safn-
arann.
Formaður FF, Sveinn Ingi
Sveinsson, sýndi númerastimpla á
íslenzkum frímerkjum í þremur
römmum en einnig íslenzk jóla-
merki frá ýmsum tímum og ýms-
um góðgerðarfélögum. Þá sýndi
hann einnig skákmerki í þremur
römmum enda mun hann sjálfur
áhugamaður um skák.
Hjalti Jóhannesson, sem er
þekktur frímerkja- og stimpla-
safnari, sýndi ýmsa íslenzka póst-
stimpla úr fórum sínum en ein-
ungis lítið úrval enda ramminn
aðeins einn.
Jón Egilsson, sem lengi hefur
verið góður og gegn félagi í sam-
tökum okkar, átti á sýningunni
frímerki frá lýðveldistímanum í
tveimur römmum en einnig í ein-
um ramma íslenzk fylgibréf sem
tengjast heimabæ hans, Hafnar-
firði. Jón er einnig kunnur fyrir
átthagasafn sitt frá Hafnarfirði
en það sýndi hann ekki að þessu
sinni.
Kristján Borgþórsson átti einn
ramma með íslenzkum póstkort-
um og frímerkjum, sem svöruðu
til myndefnis kortanna, en þetta
voru samt ekki svonefnd
„maxím“-kort sem hafa fengið
nokkurt brautargengi meðal safn-
ara, bæði hérlendis sem erlendis.
Kristján sýndi einnig í einum
ramma brot af safni sínu af frí-
merkjum Sameinuðu þjóðanna.
Annað efni á FRÍMSÝN 2000
var að mestu erlent. Einar Ingi
Siggeirsson sýndi í þremur
römmum frímerki með myndum
sem tengdust heimsferðum Jó-
hannesar Páls II. páfa. Einar Ingi
getur þess í safni sínu, að enginn
páfi hafi ferðazt jafnmikið og nú-
verandi páfí. Hafði hann heimsótt
117 lönd eftir 20 ár í embætti. Svo
sem kunnugt er kom Jóhannes
Páll páfi til Islands árið 1989. Hér
fékk hann ekki frímerki með