Morgunblaðið - 18.11.2000, Síða 38

JJ8 L AU GARDAGUR 18. NÓVEMBER 2000
Ný lyf
Nýtt reykingalyf hentar
alls ekki öllum
MORGUNBLAÐIÐ
Lífshættir
Könnun á reykingum
íþróttamanna
Lyfjaiðnaður
Tengsl lækna og fyrir-
tækja til umræðu
Hjartað fjarlægt
Houston. AP.
ÓVENJULEG aðgerð var fram-
kvæmd á 57 ára bandarískri
konu á þriðjudag þegar hjartað
var tekið tímabundið úr henni,
þrjú æxli voru fjarlægð úr því og
því síðan komið fyrir á ný í
brjósti sjúklingsins. Læknar
voru varfærnir mjög í yfírlýsing-
um sínum eftir aðgerðina en
sögðu á fímmtudag að líðan kon-
unnar væri eftir atvikum góð.
Aðeins einn sjúklingur hefur lif-
að slíka aðgerð af en tveir dóu,
1983 og 1999.
Aðgerðin sem Joanne Minnich
gekkst undir tók sjö klukku-
stundir. Pað voru læknar við
DeBakey-hjartalækningamið-
stöðina í Houston í Texas í
Bandaríkjunum sem fram-
kvæmdu hana.
Þrjú æxli voru í hjartavegg
Minnich og hefðu þau dregið
hana til dauða á tveimur vikum
hefðu þau ekki verið fjarlægð.
Eitt æxlið var á stærð við sítr-
ónu en hin minni. Raunar kom
þriðja æxlið ekki í ljós fyrr en
læknarnir í Houston höfðu tekið
það úr brjóstholi sjúklingsins.
Var hjartanu komið fyrir í skál
hvar það hvíldi umlukið ís á með-
an læknarnir fjarlægðu mein-
semdirnar.
Eina vonin
Hjarta- og lungnavél kom í
stað hjartans í þær 45 mínútur
sem það var utan líkama Joanne
Minnich. Almennt gildir um
hjartað að það er ekki hægt að
geyma utan mannslíkamans
lengur en í sex klukkustundir.
Fyrir aðgerðina sagði Minnich
að aðgerð þessi væri eina leiðin
til að hún gæti gert sér vonir um
að halda lífi. „Vitanlega er ég
hrædd en ég hef enga aðra val-
kosti," sagði hún í viðtölum fyrir
aðgerðina.
Að sögn Michaels Reardon,
sem fór fyrir læknahópnum sem
framkvæmdi aðgerðina, kom
ekki til álita að bíða í því skyni
að græða nýtt hjarta í sjúkling-
inn. Fimm til sex mánuðir hefðu
að öllu óbreyttu getað liðið áður
en kostur gæfist á slíkri aðgerð.
Að auki hefði með þessu móti
verið unnt að hlífa sjúklingnum
við mikilli lyfjagjöf sem hefði
Associated Press
verið nauðsynleg hefði nýtt
hjarta verið grætt í hana. Þar
með hefði þurft að lama ónæmis-
kerfi Joanne Minnich, sem barist
hefði gegn nýja líffærinu, sem
aftur hefði haft marvíslegan
vanda í för með sér.
A myndinni sést hvar hjarta
Joanne Minnich hvílir á brjósti
hennar er læknarnir búa sig
undir að koma því fyrir á ný.
Getur orðið sjúklegt.
Associated Press
Pilla fyrir kaupóða
New York Times Syndicate.
ÞEIR sem eru að fara á kaf í skuldir
vegna þess að þeir sanka að sér hlut-
um sem þeir hafa enga þörf fyrir og
langar jafnvel ekkert í geta nú ef til
vill horft fram á bjartari daga. Líkur
eru á að brátt geti þeir tekið pillu til
að slá á kaupæðið.
Vísindamenn við Stanford-háskóla
eru að kanna hvort lyf sem um flest
minnir á Prozac og önnur skyld geð-
deyfðarlyf geti dugað til að lækna
menn af kaupæði sem á fræðimáli
nefnist „oniomania“. Þeir hyggjast
skýra frá niðurstöðum rannsókna
sinna fyrir lok þessa árs.
Sumir sérfræðingar telja að
kaupæði sé fyrst og fremst birtingar-
form annarra þráhyggju sjúkdóma.
Aðrir eru þeirrar hyggju að hér sé
um að ræða sérstakan sjúkdóm.
Ekki er um það deilt að í umhverfi
fólks skortir ekki áreiti sem fallið er
til að fá það til að kaupa. Hins vegar
er ýmislegt á huldu um sjúklegt
kaupæði. Það virðist geta tekið á sig
ýmsar myndir. Sumir ráfa klukku-
stundum saman um verslunarmið-
stöðvar dag eftir dag. Kona ein sem
þátt tók í rannsókninni greindi frá því
að hún hefði ekki getað sofnað fyrr en
hún var búin að panta eitthvað sem
boðið var falt í auglýsingasjónvarpi.
Af þessu leiðir að viðurkennt
„próf ‘ til að sannreyna hvort viðkom-
andi er haldinn kaupæði er ekki til.
Hins vegar má greina ákveðin sam-
kenni þegar einstök tilfelli eru skoð-
uð.
Flestir kaupæðissjúklingar eru
konur, að sögn dr. Lorrin Koran, sem
er prófessor í geðlækningum og at-
ferlisvísindum og stjórnar rannsókn-
inni við Stanford-háskóla. Flestir
þessara sjúklinga hafa lélegt sjálfs-
mat og eru iðulega þjakaðir af kvíða
og þunglyndi. Konurnar kaupa oftast
skartgripi, snyrtivörur og tískuvarn-
ing. Algengt er einnig að kaupóðir
hafi ekki stjórn á mataræði sínu. Þá
kveður ein kenningin á um það að
kaupæði tengist áráttusjúkdómum á
borð við spila- og kynlífsfíkn.
Lyfinu sem nú er unnið að við
Stanford-háskóla er lýst sem hemli
er hemji sérhæft endurupptöku á
serótóníni. Er það því skylt Prozac og
mörgum öðrum geðdeyfðarlyfjum.
Serótónín er efni sem m.a. hefur mik-
i! áhrif á andlega líðan og hafa rann-
sóknir leitt í Ijós að það skortir iðu-
lega í heila þeirra sem þjást af
þunglyndi, kvíða og áráttusjúkdóm-
um.
TENGLAR
Heimasíða kaupóðra http://
clubs.nbci.com/shopoholicsan-
onymnous/index.lhtml
Lyf við reykingum
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Ég er þunglyndis- og
kvíðasjúklingur og hef notað lyf
við því. Nýverið hóf ég að nota
reykingalyfið Zyban til að hætta
að reykja. Mér finnst kvíði minn
og eirðarleysi hafa aukist. Nú er
spurt: er óhætt að mæla með
þessu lyfi fyrir kvíða- og þung-
lyndissjúklinga?
Svar: Nei, þetta lyf er ekki heppi-
legt fyrir sjúklinga með kvíða og
þunglyndi. Lyfið (búprópíon eða
Zyban) kom á markað í Evrópu
sl. sumar sem hjálparmeðal til að
hætta reykingum. Það hafði verið
á markaði í Bandaríkjunum síðan
1989 sem þunglyndislyf en menn
tóku eftir því að sumir þunglynd-
issjúklingar sem tóku það hættu
að reykja. Farið var að athuga
hugsanlegt notagildi við reyking-
um og sú notkun var viðurkennd
fyrir nokkru en ekki er vitað á
hvern hátt lyfið dregur úr nikó-
tínfíkn.
Þegar lyfið var markaðssett á
íslandi nú í haust fékk það mjög
óvenjulega umfjöllun í fjölmiðlum
og í nokkra daga var fjallað um
þetta lyf í mörgum fréttatímum
útvarps og sjónvarpsstöðva og í
dagblöðum. Af þessari umfjöllun
mátti halda að fundin væri end-
anleg lausn á því mikla böli sem
reykingar eru, en myndin sem
brugðið var upp er því miður
fjarri sanni.
Ef þær rannsóknir sem gerðar
hafa verið eru teknar saman og
skoðað hve margir voru enn í
reykbindindi ári eftir upphaf
meðferðar með lyfi og félagsleg-
um stuðningi kemur í ljós að það
voru 8-10% af þeim sem fengu
lyfleysu (óvirkt lyf), 12% af þeim
sem fengu nikótínplástra og 13-
23% af þeim sem fengu Zyban.
Einnig hefur verið reynt að gefa
saman nikótínlyf og Zyban en þá
virðist vera talsverð hætta á blóð-
þrýstingshækkun og sú blanda er
þess vegna ekki talin ráðleg.
Árangur er vissulega nokkru
betri en með nikótínlyfjum einum
saman en alls ekki eins góður og
skilja mátti af umfjölluninni í fjöl-
miðlum.
Þar að auki eru ýmsir gallar á
þessu lyfi. Það getur einstaka
sinnum valdið flogum og þeir sem
eru flogaveikir eða hafa einhvern
tíma verið það eiga ekki að nota
lyfið. Lyfið hentar heldur ekki
þeim sem hafa haft lystarstol,
lotugræðgi eða geðhvarfasýki
(manio-depressiv sjúkdóm) og
getur verið hættulegt ef viðkom-
andi tekur þunglyndislyf af flokki
sem nefnist MAO-hemlar.
Ýmis önnur lyf geta aukið
hættu á aukaverkunum ef þau
eru tekin samtímis. Eitt af því
sem sumir hafa áhyggjur af er að
verkanir lyfsins minna að sumu
leyti á verkanir amfetamíns.
Bæði Zyban og amfetamín geta
valdið svefntruflunum, skjálfta,
höfuðverk, þunglyndi, eirðarleysi,
kvíða og krampaflogum. Krampa-
flog koma fyrir hjá einum af
hverjum 1.000 sem taka Zyban.
Annað áhyggjuefni er ávani og
fíkn sem kemur greinilega fram í
dýratilraunum en er sennilega
ekki vandamál hjá mönnum
vegna þess að ofnotkun leiðir oft
til krampafloga.
Okkur ber að beita öllum til-
tækum ráðum í baráttunni við
það mikla heilsufarsböl sem reyk-
ingar eru en það verður að sýna
heiðarleika í umfjöllun um ný
meðferðarúrræði og skýra al-
menningi frá kostum þeirra og
göllum. Þetta nýja lyf á vonandi
eftir að reynast vel í baráttunni
við reykingar en samkvæmt nú-
verandi þekkingu er árangur ekki
nema svolítið betri en af nikótín-
lyfjum, milliverkanir við önnur lyf
eru fjölmargar og aukaverkanir
eru margar og sumar alvarlegar.
Á NETINU: Nálgast má skrif
Magnúsar Jóhannssonar um
læknisfræðileg efni á heimasíðu
hans á Netinu. Slóðin er: http://
www.hi.is/~magjoh/
• Lesendur Morgunblaðsins geta spurt lækn-
inn um það sem þeim liggur á hjarta. Tekið
er á móti spumingum á virkum dögum milli
klukkan 10 og 17 fsíma 5691100 og bréfum
eða sfmbréfum merkt: Vikulok. Fax
5691222. Einniggeta lesendursent fyrir-
spurnir sfnar með tölvupósti á nctfang
Magnúsar Jóhannssonar: elmag(a>hot-
mail.com.