Morgunblaðið - 18.11.2000, Blaðsíða 45

44 LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2000 45 '
ptagmiHjifeife
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BARÁTTAN VIÐ FÍKNIEFNIN
Baráttan við fíkniefnin hefur
reynzt öllum þjóðum erfið.
Stundum virðist eins og litlu
skipti hversu margir fíkniefnasmygl-
arar eru handteknir, hversu mikið
magn af fíkniefnum er gert upptækt
eða hve miklum árangri yfirvöld ná
þegar á heildina er litið í þessari bar-
áttu - alltaf virðast fíkniefnin brjóta
sér leið á nýjum vígstöðvum. Afleið-
ingar fíkniefnaneyzlu eru svo hrika-
legar og sorglegar eins og þjóðin hef-
ur orðið vitni að síðustu daga, að
engin orð fá lýst.
Þótt baráttan sé erfið verður að
halda henni áfram og leita nýrra leiða
í viðureign við fíkniefni og fíkniefna-
sala. Með því móti tekst a.m.k. að
halda þessari starfsemi í skefjum.
í umræðum utan dagskrár á Al-
þingi í fyrradag gaf Sólveig Péturs-
dóttir mjög afdráttarlausa yfirlýs-
ingu af sinni hálfu um málið.
Ráðherrann sagði: „Ég tel því fulla
ástæðu til þess að lýsa því hér yfir, að
ég hef nú þegar lagt fram tillögu til
fjármálaráðherra um verulega aukn-
ingu fjárframlaga til þessa mála-
flokks. Tillögur, sem miða að fjölgun
lögreglumanna, fjölgun fíkniefnaleit-
arhunda og um sérstakan sjóð til að
kosta umfangsmiklar rannsóknir,
sem ekki rúmast innan venjubundins
rekstrar lögreglunnar. Verður unnið
að útfærslu þessara tillagna í ríkis-
stjórn á næstunni.“
Málefni lögreglunnar og baráttan
við fíkniefni eiga ekki að þurfa vera
pólitískt deiluefni á milli stjórnmála-
flokka. Æsku landsins er mikil hætta
búin af fíkniefnum. Þeir sem eru að
ala upp börn og unglinga um þessar
mundir hafa áreiðanlega þungar
áhyggjur af velferð barna sinna. Það
er að sjálfsögðu alltaf matsatriði hvað
á að verja miklum fjármunum í lög-
gæzlu og baráttu við fíkniefnin. Aðal-
atriðið er hins vegar að þjóðin standi
sameinuð í þessari baráttu.
Þær tillögur, sem dómsmálaráð-
herra kynnti á Alþingi í fyrradag,
koma til móts við kröfur þeirra, sem
vilja leggja aukið fé til baráttunnar
gegn fíkniefnum. Sólveig Pétursdótt-
ir skýrði líka frá því, að hún mundi
leggja fram lagafrumvarp um þyng-
ingu refsinga fyrir fíkniefnabrot.
Með því er komið til móts við sjónar-
mið þeirra, sem vilja harðari refsing-
ar.
Hugmyndir ráðherrans um að setja
upp sérstakan sjóð til þess að standa
undir kostnaði við sérstaklega um-
fangsmiklar rannsóknir eru skyn-
samlegar og stuðla að því að minni
truflun en ella verði á reglulegri
starfsemi lögreglunnar.
Við íslendingar hljótum að gera
mikið átak í því að hreinsa land okkar
af þessum eiturefnum. Verkefnið er
hafið yfir flokkspólitísk átök. Um
þetta verkefni eigum við að snúa bök-
um saman.
Hins vegar verðum við að gera okk-
ur raunsæja grein fyrir því við hvað
er að fást. Sums staðar hafa komið
fram raddir um að lögleiða eigi fíkni-
efni og það sé vænlegri leið til árang-
urs. Þessi sjónarmið hafa ekki fengið
hljómgrunn, hvorki hér né annars
staðar, enda hefur ekki verið sýnt
fram á, að betri árangur hafi náðst
þar sem það hefur verið reynt eins og
t.d. í Hollandi.
CLINTON í VÍETNAM
Nú eru komnar til vits og ára kyn-
slóðir, sem þekkja ekki til Ví-
etnamstríðsins nema af afspurn eða
lestri sögubóka. Fyrir þetta unga fólk
er kannski erfitt að átta sig á því
hvers konar tímamótaviðburður það
er, þegar Clinton Bandaríkjaforseti,
kemur nú í heimsókn til Víetnam en
hann kom í fyrradag til Hanoi ásamt
eiginkonu sinni og dóttur.
Óll stríð eru viðbjóðsleg. Víetnam-
stríðið er eitt hið viðurstyggilegasta,
sem háð hefur verið. Bandaríkjamenn
voru þar ekki á ferð í fyrstu heldur
Frakkar. Ósigur þeirra í stríðsátök-
um í Víetnam fyrir u.þ.b. 45 árum í
frægri orustu táknaði endalok Frakk-
lands sem stórveldis alveg eins og
ófarir Breta í átökum um Súez-skurð-
inn mörkuðu endalok Bretlands sem
heimsveldis.
Bandaríkjamenn þvældust inn í Ví-
etnamstríðið m.a. vegna þess, að á
þeim árum voru öll átök af þessu tagi
skoðuð í ljósi kalda stríðsins á milli
lýðræðisríkjanna og kommúnistaríkj-
anna. Sú var líka afstaða Morgun-
blaðsins til Víetnamstríðsins framan
af, þótt sú afstaða ætti eftir að breyt-
ast, þegar leið á sjöunda áratuginn.
Svæðisbundin átök við kommúnista-
stjórnina í Peking um áhrif í Suð-
austur-Asíu áttu einnig þátt í að toga
Bandaríkin inn í þetta stríð.
Bandaríkjamenn lögðu gríðarlega
áherzlu á að vinna sigur í Víetnam en
tókst ekki. Þeir biðu auðmýkjandi
ósigur. Stjórnmálakænska Richards
Nixons og Henry Kissingers bjargaði
því, sem bjargað varð. Löngu áður en
bandarísk stjórnvöld sneru við blað-
inu var almenningur í Bandaríkjun-
um búinn að gera sér grein fyrir því,
að Víetnamstríðið snerist um aðra
hluti en kalda stríðið. I greinum, sem
birtust hér í blaðinu sumarið og
haustið 1968 lýsti einn af blaðamönn-
um Morgunblaðsins, sem ferðast
hafði víða um Bandaríkin það sumar,
efasemdum og fyrirvörum þjóðarinn-
ar vegna stríðsins í Víetnam. Lyndon
Johnson, Bandaríkjaforseti, gaf ekki
kost á sér til endurkjörs þá um haust-
ið vegna andstöðu þjóðarinnar við
stríðið.
Kynslóð Clintons var á móti þessu
stríði. Allan stjórnmálaferil hans hef-
ur hann legið undir ámæli fyrir að
hafa ekki barizt í Víetnam. Sú afstaða
hans kemur honum til góða nú, þegar
hann heimsækir Víetnam.
I Ijósi þessarar erfiðu sögu er
heimsókn Clintons og fjölskyldu hans
til Víetnam nú stórviðburður, sem
vonandi verður til þess, að þessum
kafla í sameiginlegri sögu Bandaríkj-
anna og Víetnam hafi endanlega verið
lokið.
s
Aform nppi um 16 þúsund tonna framleiðslu á kynbættum eldislaxi
í sjókvíaeldisstöðvum í Mjóafírði og Berufírði
Laxeldi
gæti fjór-
faldast
Fáist starfsleyfí stjórnvalda fyrir sjókvía-
eldi á kynbættum laxi í Mjóafírði og Beru-
fírði gæti framleiðslan skapað hátt í 160
ný störf á Austfjörðum. Til að koma starf-
seminni í gang þurfa laxeldisfyrirtækin
tvö um 3 milljarða króna og er samvinna
þeirra við kaup aðfanga ekki útilokuð.
AAUSTFJÖRÐUM eru
uppi stór áform um
rekstur tveggja sjókvía-
eldisstöðva þar sem ala á
upp lax af norskum uppruna sem
hefur verið kynbættur hér á landi.
Þetta er annars vegar á vegum Sæ-
silfurs ehf. í Mjóafírði og Salar Is-
landica ehf. í Berufírði. Hvor stöð
um sig sækir um leyfi fyrir allt að 8
þúsund tonna framleiðslu á ári á laxi
og laxaafurðum, miðað við full-
vinnslu, eða alls 16 þúsund tonn. Það
er fjórfalt meiri framleiðsla en á sér
stað í laxeldi í landinu í dag. Ars-
framleiðsla á laxi er núna um 4 þús-
und tonn og með öðrum fisktegund-
um, s.s. bleikju og regnbogasilungi,
nálgast framleiðslan 5 þúsund tonn.
Laxinum úr Mjóafirði á að slátra á
Neskaupstað en Berufjarðarlaxi
stendur til að slátra á Djúpavogi.
Framleiðslan á hvorum stað er háð
því að tilskilin rekstrarleyfi fáist,
sem rekstraraðilarnir bíða nú eftir í
ofvæni. Deilt hefur verið um rétt-
mæti eldisins og kærur borist Skipu-
lagsstofnun og umhverfisráðuneyti,
sem á eftir að gefa út tilskilin leyfi.
Ef af rekstri þessara stöðva verður
gætu skapast hátt í 160 störf við
þær. Fjárfestingin er mikil, nærri
1.500 milljónir króna í hvoru dæmi
fyrir sig til að koma starfseminni af
stað. Ótalinn er þá m.a. kostnaður
við uppbyggingu sláturhúsa. Þegar
upp er staðið gæti verið um að ræða
4 milljarða króna fjárfestingu í lax-
eldi á Austfjörðum. Aðstandendur
fyrirtækjanna útiloka ekki sam-
vinnu sín á milli, m.a. við innkaup á
fóðri og öðrum aðföngum, en engir
samstarfssamningar hafa verið und-
irritaðir ennþá.
Þijár útgerðir í Sæsilfri
Fyrirtækið Sæsilfur ehf. var ný-
lega stofnað í Neskaupstað upp úr
AGVA hf., sem upphaflega ráðgerði
laxeldi í Eyjafirði en beindi síðan
sjónum sínum að Mjóafirði í upphafi
þessa árs. Nokkur útgerðarfyrir-
tæki hafa bæst í hópinn, þ.e. Síldar-
vinnslan í Neskaupstað, Samherji á
Akureyri og Hraðfrystistöð Þórs-
hafnar. Hlutaféð er um 100 milljónir
króna. Guðmundur Valur Stefáns-
son stofnaði AGVA ásamt fleirum og
hefur verið ráðinn framkvæmda-
stjóri Sæsilfurs. Guðmundur Valur
segist í samtali við Morgunblaðið
vonast til þess að leyfi fáist fyrir ára-
mót, þannig að starfsemin geti hafist
að hluta næsta vor. Til reynslu verði
fyrsta árið miðað við 2 þúsund tonna
framleiðslu en starfsemin verði fyrir
alvöru komin í gang vorið 2002.
Hann útilokar ekki að fleiri eigendui-
geti bæst í hópinn í framtíðinni, en
nýlega kom fram í Morgunblaðinu
að seiðaeldisstöðin Silfurstjarnan í
Öxaríirði gæti orðið á meðal eig-
wml&ÉA
- M

l .■4.-4..•i-X l i. -4». 4 þ
enda. Stöðin mun útvega Sæsilfri
seiði í eldisstöðvarnar í Mjóafirði.
„Við ætlum að byggja þetta upp á
3-5 árum. Byrjum á því að setja út
tvær kvíar en síðan reiknum við með
alls 24 kvíum í tveimur eldisstöðv-
um,“ segir Guðmundur Valur en
hver kví verður 25x25 metrar að flat-
armáli. Sæsilfur hyggst nota stál-
kvíar, framleiddar i Noregi. Kvíun-
um verður komið fyrir utarlega í
norðanverðum Mjóafirði, skammt
frá Brekku. Með þartilgerðum báti á
að sigla með seiðin frá Neskaupstað
í kvíarnar og þaðan fer fullalinn lax
svo sömu leið til slátrunar í Nes-
kaupstað. Að sögn Guðmundar Vals
tekur siglingin tæpan hálftíma.
Sfldarvinnslan í Neskaupstað
leggur til húsnæði undir sláturhús
þar sem tengja á starfsemina ann-
arri fiskvinnslu fyrirtækisins. Guð-
mundur Valur segir möguleika þar á
margs konar fullvinnslu, s,s. fryst-
ingu, reyk og pökkun í neytendaum-
búðir, auk þess sem útgerðarfyrir-
tækin geti fengið fóður til úrvinnslu.
Hann telur að með fullvinnslunni og
fiskeldinu geti Sæsilfur skapað allt
að 100 störf, þegar framleiðslan
verður komin í fullan gang. I upphafi
megi reikna með 40-50 störfum.
„Við finnum fyrir mikium áhuga
Austfirðinga, sem eru mjög jákvæð-
ir. Fiskeldi er talin ein umhverfis-
vænasta matvælagrein í heimi og við
erum sannarlega að tala um um-
hverfisvæna stóriðju þarna á Aust-
fjörðum. í Noregi hefur þessi at-
vinnuvegur bjargað heilu byggð-
unum. I sumum byggðarlögum þar
koma allar útflutningstekjur af fisk-
eldi,“ segir Guðmundur Valur.
Hann segir fjárfestingu Sæsilfurs
í upphafi vera um 600 milljónir
króna en með kaupum á fiski til eldis
og fleiru megi reikna með 1.200 til
1.500 milljóna króna kostnaði.
Guðmundur Valm- telur sjókvía-
eldi í Berufirði fara vel saman við
starfsemi Sæsilfurs í Mjóafirði og
Neskaupstað. Þetta séu algjörlega
aðskilin fyrirtæki en hann telur góða
möguleika á að samstarf náist milli
þein-a, einkum við kaup á aðföngum
eins og fóðri og ýmissi þjónustu.
Einnig sér hann fyrir sér gott sam-
starf við sveitarfélögin á svæðinu.
Tvær 4 þúsund tonna
eldisstöðvar í Berufirði
Salar Islandica ehf. er í eigu nokk-
urra íslenskra og norskra aðila.
Undirbúningur að laxeldi í Berufirði
hófst fyrir um tveimur árum. Búið er
að sækja um leyfi fyrir starfrækslu
tveggja 4 þúsund tonna eldisstöðva í
firðinum. I hvorri stöð um sig eru 16
kvíar, framleiddar í Noregi. Ala á
upp Norður-Atlantshafslax sem
kynbættur hefur verið hérlendis og
þróaður af íslenskum sérfræðingum
Scanpix
Norskir aðilar vilja fjárfesta í laxeldi á Austurlandi. Þeir eiga hlut í Salar Islandica ehf. sem undirbýr sjó-
kvíaeldi í Berufirði. Myndin er tekin af sjókví í Aukra í Noregi.
um tveggja áratuga skeið. Hrogn úr
þessum kynbætta laxi eru nú seld til
margra landa.
Fyrirtækið hefur fengið úthlutun
fyrir lóð undir 3.600 fermetra laxa-
sláturhús á Djúpavogi, ásamt lóð
undir áhaldahús og aðstöðu við höfn-
ina. Að sögn Einars Gunnarssonar,
framkvæmdastjóra Salar Islandica,
hafa viðbrögð heimamanna verið
mjög góð og samstarf við sveitar-
stjórn verið gott.
Áætlanir Salar Islandica gera ráð
fyrir að framleiðsla verði komin í
fiillan gang árið 2003, fáist tilskilin
leyfi fljótlega. Sláturhúsið á Djúpa-
vogi verður þá opnað, með vinnslu-
getu upp á 40-50 tonn á dag. Mun
það vera sú stærð sláturhúss sem
nauðsynleg er til að tryggja viðun-
Sæsilfur ehf.
24 eldiskvíar undan
Brekku í Mjóafirði.
QQOOOÖQOOOOO
OOOOOOOOOOOO
Slátrað verður
á Neskaupsstað
Aformað
sækvíaeldi á
Austfjörðum
)
Salar Islandica ehf.
32 eldiskvíar á tveim
stöðum í Berufirði
Slátrað verður á Djúpavogi
andi rekstrargrundvöll, samkvæmt
reynslu erlendis frá. Reiknað er með
að um 60 störf skapist í beinum
tengslum við starfsemi Salar Island-
ica. Fyrirtækið er nú þegar með á
sínum snærum sérfræðinga í laxeldi,
sem eru vel menntaðir og með ára-
langa reynslu af reksbi sjókvíaeldis-
stöðva í Noregi. Þessii- sérfræðingar
könnuðu allar aðstæður á Austfjörð-
um og komust að þeirri niðurstöðu
að aðstaðan í Berufirði væri kjörin
til laxeldis.
Kvíarnar liggja skammt frá landi
og á að sigla með fiskinn með bátum
í land á Djúpavogi til slátnmar.
Hver sjókví er 24x24 metrar að flat-
armáli, og liggja þær á 40-50 metra
dýpi. Milli stöðvanna er fjarlægðin
2,5 kílómetrar. Einar segir reynslu
af þessum kvíum mjög góða í Nor-
egi, þær hafi staðist áraun í miklum
veðrum. Ákvörðun um staðsetningu
kvíanna var tekin í samráði við hafn-
arstjóm og staðkunnuga heima-
menn.
Hvort samstarf við Sæsilfur í
Mjóafii’ði komi til greina vill Einar
ekki útiloka það. Athugandi sé að
skoða þá kosti en ekkert hafi verið
ákveðið. Að sögn Einars hyggur Sal-
ar Islandica á sölu eldislax á mörk-
uðum í Evrópu og Bandaríkjunum,
þar sem eftirspurnin er mikil um
þessar mundir. Sæsilfui’smenn
horfa til sömu markaða með sölu á
sínum afurðum.
Mistök mega ekki
eiga sér stað
Sæsilfur ehf. og Salar Islandica
ehf. eru innan Landssambands fisk-
eldis- og hafbeitarstöðva, sem hefur
stutt áform fyrirtækjanna með ráð-
um og dáð. Vigfús Jóhannsson, for-
maður landssambandsins, segir við
Morgunblaðið að menn hafi haldið
að sér höndum í fiskeldi of lengi.
Nauðsynlegt sé að sjókvíaeldi fari af
stað, að öðrum kosti leggist fiskeldi
af sem atvinnugrein. Strandeldis-
stöðvar hafi náð góðum árangri í lax-
eldi en þær séu komnar að ákveðn-
um mörkum.
„Ef strandeldisstöðvar eiga að ná
frekari árangri og framlegð þurfa
þær að koma hluta af sinni fram-
leiðslu í sjó. Sjókvíaeldið er eðlileg
framþróun því strandeldi er einfald-
lega ekki samkeppnishæft þegar
kemur að stórum fiski,“ segir Vig-
fús.
Hann leggur þunga áherslu á að
engin mistök megi eiga sér stað í
sjókvíaeldinu. Byggja þurfi upp
gi-einina jöfnum skrefum og sam-
kvæmt ströngum starfsskilyrðum
og umhverfisreglum, sem eru í sam-
ræmi við það sem gerst hefur er-
lendis.
agbókarblöð
Ast hans á arfleifðinni var ekki
sízt vegabréfið að vinsœldum
hans í Skotlandi
Ég rakst óvart á tvær fréttir í
skozka sjónvarpinu sem segja
meira um mannkynið svo-
nefnda en flest annað: annars
vegar frásögn af fyrsta for-
sætisráðherra heimastjórnar
Skota, Donald Dewar, sem lézt
63 ára gamall. Hann hefur ver-
ið forystumaður krata í Skot-
landi og af sumum nefndur
„faðir þjóðarinnar", þótt hann
hafi lagt áherzlu á heimastjórn,
en ekki sjálfstæði eins og þjóð-
ernissinnar. Lýsingarorðin há-
stemmd (varkár risi, sagði
Hague) og auðvitað öllum
gleymd að nokkrum tíma liðn-
um, eins og gengur; díanskur
dauði! í hinni fréttinni var sagt
frá útför bófaforingjans Regg-
ies Krays sem fór fram í Lon-
don með miklum glæsibrag.
Hann var, ásamt tvíburabróður
sínum, glæpaforingi sjöunda og
áttunda áratugarins í London,
alþekktur glæpon og morðingi.
Utförin fór fram með mikilli
viðhöfn; kirkjan troðfull, svart-
ir hestar fyrir líkvagninum og
þúsundir manna utan við
kirkjuna og á nærliggjandi göt-
um til að votta hinum látna
virðingu sína. Sem sagt, hetjan
í East End!
Dauðinn fer ekki í mann-
greinarálit í þessu kraðaki sem
við nefnum mannlíf. Við mun-
um líka hina guðlegu skurð-
goðadýrkun á þjóðarleiðtogan-
um Adolf Hitler. Saga Klees er
eins og smáneðanmálsgrein í
glæpasögu aldarinnar miðað
við ævi þessa hraðmælska
gasprara og lýðskrumara.
En hvað sem dauðanum líður
og hvernig sem hann horfir við
skammtímaminni hjarðarinnar
ber öllum saman um að „faðir“
skozku þjóðarinnar, Donald
Dewar, hafi verið heiðarlegur
maður, traustur lýðræðissinni
sem bar virðingu fyrir um-
hverfi sínu og umhyggju fyrir
fólkinu í landinu, ekki sízt þeim
sem áttu undir högg að sækja.
En það sem réð úrslitum um
vinsældir hans í Skotlandi var
menningarleg yfirsýn og rækt-
un skozkra sérkenna. I minn-
ingarorðum um hann var lögð
áherzla á hversu sterkar taug-
ar hann hafði til skozkrar arf-
leifðar og að sögn kunni enginn
betri skil á Robert Burns en
þessi sérstæði þjóðarleiðtogi
Skota sem við vissum lítil sem
engin deili á. Ást hans á arf-
leifðinni var ekki sízt vegabréf-
ið að vinsældum hans í Skot-
landi. Mig minnir það hafi verið
fyrrum Skotlandsmálaráðherra
Ihaldsflokksins sem lagði
áherzlu á þennan mikilvæga
þátt í skozku samtímalífi, hvort
sem þeir hallast að sjálfsstjórn
með heimastjórn eða því sjálf-
stæði sem nú er á dagskrá,
þótt það sé engan veginn í
augsýn. Skotar og Færeyingar,
þessar nágrannaþjóðir okkar,
standa að því er virðist í sömu
sporum, hvað þetta varðar. Og
þá mætti einnig bæta Græn-
lendingum við.
Sem sagt, þeir tvístíga.
Donalds Dewars var minnzt
á forsíðu allra skozku blaðanna
og raunar ensku stórblaðanna
einnig, sum blöðin höfðu engar
fréttir aðrar á forsíðu en andlát
hans og risastórar myndir af
þessum „föður“ skozku þjóðar-
innar. Þó að við höfum þekkt
lítið til Dewars og pólitískrar
baráttu hans, er enginn vafi á
MEDEA í Glasgow.
því, að hann hefur verið virtasti
stjórnmálamaður Skota um
langt árabil. Og eftir að hann
varð fyrsti forsætisráðherra
landsins hefur hann haft svip-
aða stöðu og Hannes Hafstein
á sínum tíma. Hannes var að
vísu ekki höfundur þingræðis á
íslandi, en Dewar var helzti
hönnuður hins nýja skozka
þings. Þeir voru báðir fyrstu
ráðherrar eða forsætisráðherr-
ar þingbundinnar heimastjórn-
ar og þannig leiðtogar þjóða
sinna - án þess þær væru sjálf-
stæðar. Það skyldi þó ekki vera
að þróunin í Skotlandi yrði með
svipuðum hætti og hér heima.
Dewar var fæddur og uppa-
linn í Glasgow. Hann var af
millistéttarfólki, en gerðist leið-
togi þeirra sem börðust fyrir
félagslegum umbótum og var
ekki sízt dáður af þeim sökum,
en þó einkum fyrir sín skozku
sérkenni og trúna á skozka æv-
intýrið, ef svo mætti segja.
Hann var líka lifandi eftirmynd
annars ævintýraskálds, H.C.
Andersens. Þefr hafa, að mér
sýnist, verið mjög áþekkir í út-
liti.
Glasgow er skozkari borg en
höfuðborgin, Edinborg. Þegar
við sátum á McDonalds handan
Clyde-árinnar og fengum okkur
snarl fyrir leiksýningu í
Tramway-leikhúsinu vatt ungur
maður sér að okkur og spurði,
hvaðan við værum. Við sögðum
honum það. Hann fór strax að
tala um Dewar og vinsældir
hans, hann væri héðan frá
Glasgow, sagði hann. Við erum
íslendingar, sögðum við, kom-
um frá Edinborg. Jæja, sagði
hann, Edinborg. Okkur sem
búum í Glasgow líkar engan
veginn við þá sem búa í Édin-
borg. Svo bætti hann við,
hugsi: Og það er líklega gagn-
kvæmt.
Mér sýnist fólkið í Glasgow
opnara og vinsamlegra í við-
móti en þeir sem hafa hlotið
„enska“ uppeldið í Edinborg.
Þar er yfirbragðið „aristókrat-
ískara“ en í Glasgow. Glasgow
er sem sagt skozkari en Edin-
borg. Samt voru þeir allir ætt-
aðir þaðan, Connan Doyle,
Stevensson og
Hume.
Ég spurði dr.
Fanneyju Krist-
mundsdóttur,
dósent í líffæra-
fræði við Edin-
borgarháskóla,
hvað hún segði
um fólkið í Edin-
borg og Glasg-
ow-búa. Hún
sagði að þetta
fólk væri mjög
ólíkt. Edinborg-
arbúar væru lok-
aðri, þeir stydd-
ust við lengri
hefð, t.a.m. hvað
snerti menntun.
Og þá væntan-
lega einnig
tengsl við krún-
una. Þeir væru
þannig væntan-
lega stærri uppá
sig; hégóma-
legri. Án þess
hún segði það
beinlínis. I Edin-
borg byggju
margir mennta-
menn, lögfræð-
ingar, læknar.
Það væri erfiðara að komast í
samband við fólkið í Edinborg
en Glasgow. Afstaða Edinborg-
arbúans til Glasgow væri þessi:
Það bezta sem kemur frá
Glasgow er hraðlestin!
Dr. Fanney hefur hlotið mik-
inn frama á Bretlandseyjum og
er nú einn af varaforsetum
læknadeildar Edinborgar-
háskóla sem styðst við langa
hefð og mikinn orðstír.
Ég spurði hana um kynþátta-
hatur á Bretlandseyjum, eink-
um Skotlandi. Hún sagðist
helzt verða vör við einhvers
konar kynþáttahatur hjá ung-
um Skotum sem létu þessa
þjóðernisafstöðu sína bitna á
Englendingum. Að öðru leyti
væri allt með kyrrum kjörum í
kynþáttamálum, enda þótt um
tuttugu þúsund nemendur
hvaðanæva að úr heiminum
sæktu Edinborgarháskóla ár
hvert. Á fyrrnefndri afstöðu
ungra Skota hefði einkum bor-
ið, þegar kvikmyndin Brave-
heart var sýnd, en slík verk
geta ýtt undir allskyns tauga-
spennu og tilfinningaflæði; og
ekki sízt þjóðernishroka.
Maður þarf ekki annað en
fara í fyrrnefnt Tramway-
leikhús í Glasgow til að finna
þetta skozka andrúm sem ég
hef verið að minnast á. Við sá-
um nýja gerð af Medeu eftir
Evrípídes, frábæra sýningu þar
sem Medea og Jason og Kreon
töluðu ensku, en fóstran og
þjónustufólkið skozku! Kórinn
var aftur á móti allur upp á
enskuna. Ég veit ekki hver Liz
Lochhead er, höfundur þessar-
ar nýju leikgerðar; eða endur-
vinnslu, ef svo mætti segja.
Minnti að sumu leyti á nýstár-
lega skírskotun bandamanna í
Skírnismál og Eddu, þar sem
skáldleg leikgerð Sveins Ein-
arssonar og góð uppfærsla
dregur fram arfleifðina.
Þetta nýja Tramway-leikhús
er til húsa í gamla spoiwagna-
skýlinu í Glasgow þar sem
vagnarnir voru geymdir í
gamla daga. Nú hefur því verið
breytt í eftirminnilegt umhverfi
nýrrar leiklistar.
M.