Morgunblaðið - 18.11.2000, Blaðsíða 62

JS.
LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Of mörg dýr illa á sig
komin eftir vist í Hrísey
HALLDÓR Runólfsson yfirdýra-
læknir og Hákon Sigurgrímsson,
deildarstjóri í landbúnaðaiTáðun-
eyti, svöruðu nýlega grein minni um
einangrun gæludýra. Sumpart þóttu
mér svör þeirra ágæt, að hluta ófull-
nægjandi og að nokkru leyti óskilj-
anleg.
Hlutverk sóttvarnardýralæknis í
Hrísey er veigamikið að sögn þeirra.
■"'■'Það er ánægjulegt, en ég set þó
spurningarmerki við vinnubrögð í
stöðinni, þar sem ég hef undir hönd-
um upplýsingar frá gæludýraeig-
endum sem lýsa ömurlegu ástandi
dýra sinna eftir dvölina þar. Hvorki
sóttvarnardýralæknir né annar hafði
samband við þá til að láta vita um
bágborið ástand dýranna, þótt emb-
ættismennirnir fullyrði að það sé
gert.
Niðurgangur og
hlandbrunninn feldur
Nokkur fjöldi hunda hefur komið
úr Hrísey horaður og vöðvarýr, með
sníkjudýr í eyrum og feldi, viðvar-
andi niðurgang, legusár, hland-
'Wbrunninn feld og þar fram eftir göt-
unum. Þetta hafa
dýralæknar staðfest.
Það er með öllu óvið-
unandi að þjónusta
einokunarfyrirtækis
skuli vera með þess-
um hætti. Ég hef sem
betur fer orðið þeirr-
ar ánægju aðnjótandi
að sjá tvo hunda
koma úr Hrísey í fín-
um holdum og góðu
andlegu jafnvægi.
Það á hins vegar að
vera regla, ekki und-
antekning. Einn
hundur sem kemur Brynja
úr einangrun í slæmu Tomer
líkamlegu eða and-
legu ástandi er einum hundi of mikið.
Var ráðherra
á villigötum?
í fyni grein minni spurði ég emb-
ættismennina um meinta einokun.
Þeir svöruðu með útúrsnúningum að
mínu áliti, enda benti Sigríður Ás-
geirsdóttir lögfræðingur á það í
grein í Morgunblaðinu 14. nóvember
síðastliðinn, að í lögum
um innflutning dýra væri
ekkert ákvæði sem bann-
aði einkaaðilum að reka
einangrunarstöð, þvert á
það sem embættismenn-
irnir fullyrtu. Eins og
fram kom í grein hennar
er rekinn fjöldinn allur af
einkareknum sóttkvíum
um allt land, fyrir dýr af
öllum stærðum og gerð-
um, nema fyrir hunda og
ketti. Það virðist ómögu-
legt fyrir nokkurn annan
en þann, sem nú rekur
einangrunarstöðina í
Hrísey, að reka sóttkví
fyrir hunda og ketti.
Hugsanlega var Guðni Ágústsson
landbúnaðarráðherra á villigötum
þegar hann fullyrti í þinginu fyrir
skömmu að Alþingi þyrfti að breyta
lögum áður en leyfð yrði önnur ein-
angrunarstöð. Kannski er það óhjá-
kvæmilegt, en þá það. Ég fæ ekki
betur séð en þau lög sem embættis-
mennimir bera fyrir sig séu hvort
sem er margbrotin og þau séu land-

ISLEIVSKT MAL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1084. þáttur
-U>
í 1077. þætti rifjaði ég upp þau
firn, þegar skólameistarinn í „því
drottins hveitisáðlandi í Skál-
holti“, svo að ég noti orðalag sr.
Jóns í Hítardal, lagði til að ís-
lendingar hættu að tala íslensku,
þar sem það væri ekki aðeins
ónytsamlegt, heldur beinlínis
skaðlegt. Ég ímyndaði mér að
hugsunarháttur af þessu tagi
ætti sér ekki hliðstæðu nú um
stundir. En hvað gerist? Maður
nokkur sagði að það væri erfitt
að auglýsa á íslandi og beindi
gagnrýni sinni einkum að Morg-
unblaðinu: „Auk þess erum við
að vinna með mörgum stærstu
fyrirtækjum í heimi, og í lang-
flestum þeirra fer allt fram á
ensku. Island var eina landið, og
þá sérstaklega Morgunblaðið,
þar sem ekki var hægt að nota
sömu auglýsinguna."
Morgunblaðið má vera stolt af
þessu, og var í forystugrein þess
27. október myndarlega brugðist
við hinum óþjóðlegu ósköpum.
Umsjónarmaður þakkar þennan
leiðara alveg sérstaklega og leyf-
ir sér að birta úr honum tvo
búta:
„Islenzka auðkennir íslend-
inga sem þjóð. Hún er sameigin-
legur arfur okkar. Án hennar
væru öll helztu einkenni þjóðar-
innar ógreinileg og lítils virði. ís-
lenzka er dýrmætasta arfleifð
okkar. Það þarf að vernda hana
og rækta.“ Og:
„Það er í raun furðulegt að
fyrirtæki á borð við McKinsey,
eitt stærsta ráðgjafarfyrirtæki
heims, skuli ekki telja sér fært
að þýða auglýsingu af ensku á ís-
lenzku. McKinsey hefur þó ís-
lendinga innan sinna vébanda,
sem gætu aðstoðað við þýðing-
una. Þetta fólk verður að hafa
það í huga, að Morgunblaðið er
íslenzkt blað, gefið út fyrir ís-
lenzka lesendur og þess vegna er
það og verður gefið út á ís-
lenzku!"
★
Einn ötulasti hollvinur þessa
þáttar og íslenskrar tungu,
Sigursteinn Hersveinsson, skrif-
ar mér og víkur að efni sem ég
minnist ekki að hafa fjallað um,
en full ástæða er til. Ég leyfi
mér að birta með þökkum bréf
hans, að slepptum lokalínum og
kveðjuorðum:
„Heill og sæll. Þakka enn og
aftur góða og fræðandi þætti
þína. Skúli Ólafsson fyrrverandi
sjómaður, talaði við þig í síma og
lýsti því að hann væri ekki hrif-
inn af tvítekningum í máli
manna. Dæmi voru nefnd. Sama
dag og birt var álit hans í grein
þinni í Morgunblaðinu heyrðist í
Ríkisútvarpinu kl. að byrja að
ganga 12: „Ertu þá ekki á vakt
24 tíma á sólarhring?" Þetta var
í annað sinn í þeirri viku sem ég
heyrði að sagt var í útvarpinu:
„24 tímar á sólarhring..." Ég
hygg að þú mundir telja að hér
væri um að ræða óheppileg áhrif
frá enskri tungu og tvítekningu
um leið. Ætli það hafi verið vakin
athygli á þessu nógu rækilega?
Ef til vill gætir þú nefnt þetta
við tækifæri ef þú hefur þá ekki
gert það áður og ég þá búinn að
gleyma því.
Mér þótti gaman að lesa bréfið
frá Pálma Jónssyni..."
★
Allt á sér skýringar, ef að er
gáð, en oft sést mönnum yfír það
rétta. Mér fannst afar skrítið að
sjá mannsnafnið Tunis hér uppi
á íslandi. En leitið, og rnunu þér
finna, stendur skrifað. í Reklams
Namenbuch stendur: „Túnnes
(rheinische Kurzform von lat.
Antonius).“ Það er svo að skilja,
að þetta sé rínlenskt stuttnefni
af hinu kunna latneska heiti Ant-
onius. Ekki vita menn með vissu
hvaða merking var lögð í það
nafn.
Ýmsir helgir menn báru nafnið
Anton(ius); einn þeirra var
verndari húsdýra og nafndagur
hans var 17. janúar. Víða skírðu
menn börn sín eftir dýrlingi
dagsins, er þau fæddust á.
Antonius af Padua var guð-
fræðingur á 13. öld, verndari
manna gegn ýmsum sjúkdómum
og illum öndum. Þá verndaði
hann ferðamenn, elskendur og
munka. Hans dagur var 13. júní.
Endingarlausa gerðin Anton
er talin hafa borist til íslands
með dönskum kaupmönnum af
Levers-ætt og varð brátt vinsælt
fyrir norðan.
En víkjum aftur að Tunis. Það
í gerðunum Tonnis
sjá og ættarnafnið
sést einnig
og Tönnes,
Tynes.
Vinsæll norskur skipstjóri,
Tönnes að nafni, kom skipi sínu
oft á Austfirði, og er svo að sjá
sem Islendingar hafi gert Tunis
úr nafni hans. Þetta nafn var
talsvert notað, aðallega í Múla-
sýslum, en líka vestur eftir í
Skaftafells- og allt í Árnessýslu.
Nú er þetta nafn ekki lengur við
lýði.
★
Hlymrekur handan kvað:
Mælti Finnbjöm á Fjallinu Einu:
„Eg finn svo sem ekki að neinu
hjá Bryngerði minni,
samt brenn ég í skinni,
að hún breytist á nóinu í kleinu.
★
Gísli Konráðsson spurði mig
um lýsingarorðið uppiskroppa
með eitthvað = vera búinn að
eyða því, eiga ekkert eftir. Hver
er uppruni orðsins og hvernig á
að skýra tilurð þess? Svo skrýtið
sem það er, þá hafa stórmálfræð-
ingar okkar sniðgengið orðið.
Það er ekki í upprunaorðabók-
um, hvorki hjá Alexander né Ás-
geiri Blöndal og ekki hefur Hol-
lendingurinn Jan de Vries það
heldur.
Ég var í vandræðum með
þetta, en allt í einu rann upp fyr-
ir mér ljós sm ég vona að sé ekki
villuljós. I huga minn kom
skyndilega þessi setning úr Auð-
unar þætti vestfirska: „Var þá
uppi hver peningur fjárins." í
þessu dæmi merkir uppi = þrot-
inn, búinn.
Nafnorðið skreppa var algengt
í merkingunni skjóða, ekki mjög
virðulegt orð, enda vafalítið skylt
sögninni skreppa; í lýsingarhætti
þátíðar skroppinn. Þessi sögn
getur merkt að rýrna, skreppa
saman, og hægt er að segja sam-
anskroppinn. Uppiskroppa
merkir þá með samanskroppna
eða tóma skjóðuna. Síðan hefur
merkingin víkkað.
★
Auk þess sagði Ríkisútvarpið
frá því, að einn aðili hefði farist í
óveðri í Englandi. Skyldi þetta
ekki hafa verið maður?
búnaðarráðuneyti og öllum hlutað-
eigandi til háðungar. Einkaaðilum
hefur verið neitað um leyfi til að reka
einangrunarstöð fyrir gæludýr, þar
á meðal dýralæknum á höfuðborgar-
svæðinu og ræktendum í Suður-
landskjördæmi.
Mig fýsir því að fá svör við eftir-
farandi:
1. Hvaða þekkingu og mannkosti
hefur umsjónarmaður einangrunar-
stöðvar í Hrísey til að bera, umfram
aðra, til að hlotnast sá heiður að vera
eini Islendingurinn sem telst hæfur
til að reka einangrunarstöð íyrir
hunda og ketti?
2. Er til reglugerð um kröfur sem
gerðar eru til einangrunarstöðva
fyrir hunda og ketti? Ef ekki, þá
hvers vegna?
3. Samkvæmt útboðslýsingu frá
1994 er ein af skyldum rekstraraðila
sóttvamarstöðvar að halda ná-
kvæma skýrslu um allt sem snýr að
umönnun, meðhöndlun og sjúkdóm-
um dýranna og öðrum atvikum sem
upp kunna að koma meðan á dvöl
þeirra stendur. Hvers vegna fá ekki
allir eigendur aðgang að þessum
skýrslum? Væri ekki eðlilegra að af-
rit skýrslu fylgdi hverju dýri úr ein-
angrunarstöðinni?
4. Samkvæmt 3. gr. dýraverndar-
laga ber að tryggja dýrum eðlilegt
frelsi til hreyfingar skv. viður-
kenndri reynslu og þekkingu. Telur
ráðuneytið að um 2 fm innandyra og
4-5 fm utandyra nægi til að tryggja
stórum og meðalstórum hundum
eðlilegt frelsi til hreyfingar? í einka-
reknum stöðvum í nágrannalöndum
okkar er þessi stærð búra eingöngu
ætluð köttum og allra minnstu hund-
unum.
5. Hvað kostar fyrirhuguð stækk-
un einangrunarstöðvar í Hrísey og
hver greiðir fyrir hana?
Einangrunarstöð nálægt
Keflavík, takk
Aðrar EES-þjóðir hafa á síðustu
árum hætt að krefjast einangrunar
fyrir dýr frá EES-ríkjum, svo fram-
arlega sem viðurkenndur dýralækn-
ir og hlutaðeigandi yfirvöld hafa
staðfest að dýrið beri hvorki með sér
smitsjúkdóma né sníkjudýr. Ég dreg
Gæludýr
Ég vænti þess þá, segír
Brynja Tomer, að Guðni
—?---------------------
Agústsson landbúnaðar-
ráðherra svari því sem
spurt er um.
ekki dul á þá skoðun mína að mér
finnst ástæðulaust að við Islending-
ar séum eftirbátar nági'annaþjóða
okkai- að þessu leyti, þótt vissulega
sé brýnt að einangrunarstöð sé fyrir
dýr sem flutt eru inn annars staðar
frá eða án tilskilinna vottorða.
Þar til unnt verður að fylgja for-
dæmi stærri þjóða er eðlilegt að opn-
aðar verði fleiri einangrunarstöðvar
og einhverjar þeirra verði nálægt
Keflavík, þar sem öll dýr koma inn til
landsins. Með því að sporna gegn
einokunaraðstöðu í Hrísey tel ég að
margt ávinnist. í fyrsta lagi styttist
ferðatími dýranna um helming eða
meira og innflytjendur gætu auk
þess valið einangrunarstöð með
starfsfólki og vinnulagi sem þeir
telja að henti sér og dýrum sínum
best. Að auki er vert að árétta að
sóttkví er margsinnis rofin á leiðinni
frá Keflavíkurflugvelli að einangrun-
arstöðinni í Hrísey og dæmi eru um
að lekið hafi úr búrum hunda í flugi
frá Reykjavík til Akureyrar.
Áskorun til
ráðherra
Biðlistar eftir rými í einangrunar-
stöð hafa frá upphafi verið langir og
með fjölgun einangrunarstöðva
mætti bæta úr því. Stækkun stöðv-
arinnar í Hrísey nægir ekki og gerir
lítið annað en auka á fáránleikann.
Frjáls samkeppni á þessu sviði kem-
ur dýrum og eigendum til góða og
eykur neytendavernd í orðsins víð-
asta skilningi. Ég á bágt með að trúa
því að landbúnaðarráðherra beijist
harkalega gegn frjálsri samkeppni.
Þar sem embættismennirnir tveir
segja í niðurlagi greinar sinnar, að
umfjöllun þeirra um þessi málefni sé
lokið, vænti ég þess að Guðni
Ágústsson landbúnaðarráðherra
finni aðra undirmenn til að svara
framkomnum spui-ningum. Finnist
þeir ekki vænti ég þess að hann svari
sjálfur því sem spurt er um.
Höfundur er blaðamaður.
Kastið ekki
steinum
FATT hefur farið
hraðar manna í milli
síðustu daga en getgát-
ur vegna mannshvarfs,
sem síðan hefur reynst
vera manndráp. Ýmis-
legt hefur verið tínt tíl.
Á vefnum hafa flugu-
fréttir flogið, pressan
og ljósvakinn hafa ekki
látið sitt eftir liggja að
upplýsa landslýð um
smáatriði heldur
hörmulegs máls. Dóm-
stóll götunnar kvaddur
til.
Eflaust hafa flestir
leitt hugann að þeim
mannlega harmleik
sem þarna hefur átt sér stað. Ungum
Fjölmiðlar
Mig langar að biðja
fjölmiðlamenn að stíga
varlega niður fæti, segir
Halldór Reynisson,
innan um viðkvæmar
tilfínningar í litlu
samfélagi.
• • •
manni í blóma lífsins er
svipt burt frá okkur.
Eftir situr fjölskylda
hans í sárum og glímir
við missi og sorg. Sam-
úð almenn þótt úr fjar-
lægð sé. Og nú hefur
annar ungur maður ját-
að að hafa orðið honum
að bana. Fortíð þessa
manns og bakgrunnur
gegnumlýstur. Þar í
kring er einnig um að
ræða sársauka og sorg
þótt af öðru tagi sé.
Við höfum áður séð
Halldór dæmi um alþýðudóma
Reynisson og fjölmiðlafár. Fórn-
arlömbin hafa oft verið
tvö, trúverðugleiki íjölmiðla og til-
finningar aðstandenda. Þau mál urðu
fjölmiðlunum ekki til framdráttar,
sérstaklega ekki þeim er gerðu
mannlega harmleiki að söluvöru. Á
hinn bóginn örin oft djúp sem slíkir
sjálfskipaðir dómstólar veittu þeim
sem lentu í skotlínu þeirra.
Mig langar að biðja fjölmiðlamenn
að stíga varlega niður fæti innan um
viðkvæmar tilfinningar í litlu samfé-
lagi. Lærum af reynslunni. Þjónið
eðlilegri upplýsingaskyldu en skrifið
ekki hasarblöð.
Höfundur er prestur og fv.
blaðamaður.