Morgunblaðið - 18.11.2000, Blaðsíða 64

Jk4 LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Tvískinnungur
* eða klofningur
Miðvikudaginn 1.
nóvember síðastliðinn
fór fram á Alþingi um-
ræða um kosningalof-
orð sem Framsóknar-
flokkurinn gaf fyrir
síðustu Alþingiskosn-
ingar um auknar fjár-
veitingar til fflíniefna-
^ama. Var umræðan
oekin á dagskrá að
frumkvæði formanns
Vinstri hreyfingarinn-
ar græns framboðs,
Steingríms J. Sigfús-
sonar. Það er sjaldgæft
að alþingismaður geri
kosningaloforð stjóm-
málaflokks sem hann
tilheyrir ekki að þingmáli, en vissu-
lega eru leiðir Steingríms J. óhefð-
bundnar. I svari Ingibjargar Pálma-
dóttur heilbrigðisráðherra kom fram
að af þeim eina milljarði króna, sem
Framsóknarflokkurinn lofaði að
bæta við málaflokk vímuvarna á
þessu kjörtímabili, hefur þegar verið
i’arið til hans 832,4 milljónum króna.
i)g aðeins er rúmt eitt og hálft ár frá
kosningum.
Missir marks
Við þessar upplýsingar var ljóst að
fyrirspum Steingríms J. hafði misst
marks. Þingmaðurinn taldi sig geta
mátað heilbrigðisráðherrann, því
hann hafði ekki séð þessar milljónir í
lestri sínum á fjárlagafrumvarpi
næsta árs. Steingrímur J. var þó
ekki af baki dottinn. Fyrst Fram-
sóknarflokkurinn var á góðri leið
með að standa við lof-
orðið hóf Steingrímur
J. nýja sókn. Nú var
það kosningaloforðið
sjálft, sem var vafa-
samt í huga þing-
mannsins. I ræðu sinni
um þetta mál varaði
Steingrímur J. Sigfús-
son við því að „einhver
einn stjórnmálaflokkur
reyni að slá eign sinni á
árangurinn og láti sem
hann einn skari fram úr
hvað það varðar að
hafa einhverja meðvit-
und í þessum efnum".
Nú var það allt í einu
ekki aðalatriðið að
standa við kosningaloforðið um
milljarðinn, heldur hæpið að vera að
reyna að eigna sér málaflokkinn!
Ekki sama hver er
Steingrímur J. Sigfússon hélt því
einnig fram í umræðunum að fíkni-
efnaneysla unglinga væri samfélags-
legt vandamál, sem allir stjórnmála-
flokkar væru sammála um að vinna
gegn. Því ættu einstakir flokkar ekki
að gera út á slík mál. Undirrituðum
brá því nokkuð þegar fréttir bárust
af „áhugahópi gegn spilafíkn“ sem
hélt fund sinn 11. nóvember sl. í
fréttum af fundinum var vitnað til
þriggja einstaklinga, sem tóku þátt.
Fyrstan ber þar að nefna Ögmund
Jónasson, formann þingflokks
Vinstri-grænna. Þá var vitnað í
Svanhildi Kaaber, ræðumann á
fundinum, en hún er varaformaður
Páll
Magnússon
Stjórnmál
Er formaður VG kom-
inn í andstöðu við aðra í
forystu flokksins, spyr
Páil Magnússon, eða er
hann virkilega svona
tvöfaldur í roðinu?
Vinstri-grænna og framkvæmda-
stjóri flokksins. Að lokum var talað
við Sigtrygg Jónsson sálfræðing, en
hann skipaði annað sæti á lista
Vinstri-Grænna í Reykjaneskjör-
dæmi fyrir síðustu Alþingiskosning-
ar.
Tvískinnungurinn
Því er von að sé spurt: Hvað ætli
Steingrími J. Sigfússyni finnist um
þetta? Að stjórnmálaflokkur skuli
með þessu móti reyna að eigna sér
samfélagslegt vandamál, sem allir
stjórnmálaflokkar eru sammála um
að vinna gegn. Er formaður VG
kominn í andstöðu við aðra í forystu
flokksins, eða er hann virkilega
svona tvöfaldur í roðinu? Greinilegt
er af fréttum um fund áhugahóps
gegn spilafíkn að Vinstri hreyfingin
grænt framboð var að reyna yfirtaka
hann og gera þetta viðkvæma mál að
sínu. Hreinlegast hefði verið fyrir
flokkinn að boða til fundar um málið í
stað þess að reyna að „stela“ því frá
fundarboðendum. I öllu falh er ljóst
að annaðhvort hefur sjónarmið for-
mannsins Steingríms J. Sigfússonar
orðið undir, eða mikils tvískinnungs
gætir í orðum hans á Alþingi.
Höfundur er varaþingmaður
Framsóknarflokksins i
Reykjnneskjördæmi.
Ríkisútvarpið má
ekki víkja af verði
MÉR er sem ég sjái
upplitið á heimilisfólk-
inu á íslensku menning-
arheimili í hjarta
Reykjavíkur, nánar til-
tekið á Skólavörðustíg,
^f forystugrein Morg-
unblaðsins frá sl.
sunnudegi hefði birst á
ævidögum húsráðenda
árið 1935. Sæmdar-
hjónanna Benedikts
Lárussonar og Guðrún-
ar Pétursdóttur, eigin-
konu hans. í umræddri
grein er Mjólkursam-
salan lofsungin á hvert
reipi, ef tala má hljóm-
fagurt líkingamál sótt í
Safamýri og votaband kreppuár-
anna. Hafa Morgunblaðsmenn týnt
heilli örk úr þjóðarsögunni er þeir
hefja til skýjanna einokunarfyrir-
tæki, sem fór með ofrfki og yfirgangi
í upphafí ferils síns? Ég leyfi mér að
*itna í bók Magnúsar Þórðarsonar,
er var á sínum tíma starfsmaður
Morgunblaðsins. Hann sagði í
Skýrslum um landsfund Sjálfstæðis-
flokksins 1936: „Um þessar mundir
fékk formaður flokksins, Ólafur
Thors, ekki síst að kenna á því. Arið
áður (1935) höfðu hin illræmdu
mjólkursölulög og hin alræmda
mjólkursölunefnd lamað reksturinn á
búi föður hans, Thor Jensen á Korp-
úlfsstöðum." Bjami Benediktsson
bar upp ályktun í bæjarstjóm
Reykjavíkur 22. janúar 1935 þar sem
^^amkvæmd mjólkursölulaganna var
harðlega gagnrýnd. Rúmri viku síð-
ar, 30. janúar, gekkst móðursystir
Bjama Benediktssonar, Ragnhildur
Pétursdóttir, húsfrú í Háteigi, fyrir
stofnun Húsmæðrafélags Reykjavík-
ur. Var félagið stofnað til höfuðs
Mjólkursamsölunni, ef svo má segja.
Jón Þorláksson, fyrrum ráðherra og
^^jl'i'garstjóri, flutti sína síðustu ræðu
á fundi bæjarstjórnar Reykjavíkur til
þess að mótmæla yfír-
gangi Samsölunnar og
nefndi ýmis dæmi máli
sínu til stuðnings.
Þótt hér sé fundið að
ýmsu í framferði Mjólk-
ursamsölunnar skal
fúslega játað að margt
er til fyrirmyndar og
vel vandað til flestra
mjólkurafurða. Það
veitir fyrirtækinu hins-
vegar engan rétt til
þess að ráðskast með
þjóðtungu og móður-
mál, svo sem væri í lög-
sögu fyrirtækisins.
Kúrekahróp Samsöl-
unnar í sjónvarps-
auglýsingum hæfa ekki. Aulafyndni á
mjólkurfemum er íslenskri tungu
ekki sá styrkur er komið geti í stað
Tungan
Ríkisútvarpið, segir
Pétur Pétursson,
má ekki afsala sér
„frumburðarrétti“.
öflugs stuðnings Ríkisútvarpsins. Sú
stofnun má ekki og á ekki að víkja af
lögboðnum verði.
Sé hringt til Ríkisútvarpsins og
spurt um málfarsráðunaut verða
svörin eftir því hver verður fyrir
svöram. Sumir segja: Ríkisútvarpið
hefír engan málfarsráðunaut. Aðrir
segja: Þeir eru tveir og skiptast á
störfum. Nefna má mörg dæmi um
ambögur sem fastráðnir starfsmenn
láta sér um munn fara.
Einn þeirra sagði nýverið í Spegl-
inum: „Klukkuna vantar „einhveij-
ar“ niu mínútur í sjö.“
Þess verður vart nær daglega að
starfsmenn Ríkisútvarpsins sofa á
verðinum. Þáttargerðarmaður nefndi
Auði Laxness tvívegis Auði Laxdal.
Engin leiðrétting kom. Nýbakaður
doktor í göldram og ferskeytlum fór
rangt með eina kunnustu vísu, sem
kveðin heflr verið. Hún sagði „litla
stakan stuðlasterk" í stað þess að
vitna rétt í Ólafs rímu Grænlendings:
„Snjalla ríman stuðlasterk". „Próf-
essor“ í Reykjavíkurakademíunni,
gæðingur á gjöf Ríkisútvarpsins
sagði „hundruðir" í stað hundrað.
Tvær forystukonur í menningar-
málum ræddu barnauppeldi. Þar var
Grýla kölluð „átoritet". Síðan kom
fram í samtali þeirra nýstárlegur
skilningur á orðinu „ástríða“. í orða-
bók Menningarsjóðs er orðinu skipt
á/stríða. Eitthvað sem stríðir á hug-
ann. í samtali kvennanna varð til nýr
skilningur: ást-ríða. Sama skilnings
varð vart í upplestri ungrar skáld-
konu í nýstofnuðu menningarsetri við
Hverflsgötu. Þar fór skáldkonan
unga á kostum í upplestri sínum. Sló
undir nára og fór á flengreið upp um
alla veggi. ,Ast-ríða“ hljómaði hvað
eftir annað í lestri hennar. Margir
héldu að það væri talsverður munur á
því að eitthvað stríddi á hugann eða
að einhver riði ástinni sinni...
Þá virðist brageyra hafa orðið fyrir
áfalli. Alkunnar era vísur Þorsteins
Erlingssonar „Þér frjálst er að sjá“:
„Þú manst að þau eiga sér móður.“
Ung söngkona breytti ljóðinu og
söng „þú veist að þau eiga sér móð-
ur“.
Mjólkursamsalan var hvergi nær-
stödd til þess að koma á framfæri
leiðréttingum. Ríkisútvarpið má ekki
afsala sér „frumburðarrétti".
Þótt Mjólkursamsalan og Tarzan
apabróðir séu alls góðs makleg og
stjómvöld megi gjarnan skála í
freyðivíni í Þjóðarbókhlöðu og lyfta
glösum í nafni þein-a má þó ekki
gleyma sjálfri þjóðtungunni.
Höfundur er fv. þuiur.
Pétur
Pétursson
Hvers er
verkfalls-
viijinn?
MIKIÐ hefur verið
rætt um verkfall fram-
haldsskólakennara í
fjölmiðlum að undan-
förnu, sem von er, og
ef að líkum lætur
munu flestir lands-
menn láta til sín taka í
umræðum um þetta
grafalvarlega samfé-
lagsvandamál. Ýmsir
hafa verið teknir tali
og m.a. hafa fjölmiðlar
verið duglegir við að
leita álits nemenda,
skólastjórnenda og
annarra sem að mál-
inu koma. Það sem
einkennir ummæli
þessa fólks er skilningur á alvöru
málsins; uggur um hag nemenda en
einnig hag skólakerfísins. Sumir
hafa meira að segja verið svo
skarpskyggnir að láta sér detta í
hug að þetta snerti hag þjóðarinnar
og í ágætum útvarpsþætti á Rás 2
var spurt hverslags þjóðfélag það
væri sem neyddi kennara aftur og
aftur í verkföll til að berjast fyrir
launakjörum sínum.
I Sunnlenska fréttablaðinu 9.
nóv. 2000 birtist kjarnyrt grein eft-
ir Asmund Sverri Pálsson, atvinnu-
ráðgjafa á Selfossi, um verkfall
framhaldsskólakennara. Þar bendir
hann á að þegar framhaldsskólum
fjölgaði víða um hérað streymdi inn
í þá ungt hugsjónafólk sem taldi
ekki eftir sér að brjóta land, bretta
upp ermar og yrkja óplægða akra.
Þetta fólk tók að sér að færa fram-
haldsmenntun á íslandi til nútím-
ans. Það breytti kennsluháttum og
samdi námsefnið á eigin spýtur.
Þessi kynslóð kennara, segir Ás-
mundur, var svo bernsk í viðhorfi
sínu að halda að störf hennar yrðu
einhvers metin.
Þessi orð Ásmundar Sverris era í
tíma töluð. Ekkert bólar á umbun-
inni. Þess vegna eru framhalds-
skólakennarar nú neyddir í fjórða
verkfallið á rúmum áratug. Fram-
herjarnir hafa verið svívirtir og má
teljast með ólíkindum hve margir
þeirra lafa enn í skólunum. Það hef-
ur verið á það bent í fjölmiðlum að
nánast engir kennarar undir þrít-
ugu fyrirfínnist í framhaldsskólum
landsins. Þeim sem þar starfa kem-
ur það ekki á óvart. Ungt fólk hefur
undanfarið séð framtíð sinni betur
borgið í öðrum störfum. I skólunum
eru enn hinir sömu, en ekki lengur
„fórnfúsir nýliðar", heldur „lang-
þreyttir og vonsviknir yfirvinnu-
þrælar“, svo enn sé vitnað í grein
Ásmundar Sverris. Það er alveg
ljóst að ef verkfall dregst á langinn,
og afraksturinn verður einhver
tittlingaskítur eins og í síðustu
verkföllum, munu margir kennarar
fylgja í fótspor Ásmundar og hasla
sér völl annarsstaðar. Og þá verður
enginn til að taka við.
Ymsir sjálfskipaðir spekingar
tala fjálglega um lélegan árangur
og brottfall í skólunum og halda að
lausnin sé að „árangurstengja"
kennaralaun. Enginn hefur komið
fram með hugmyndir um hvernig
það á að framkvæma enda er hug-
myndin út í hött. Skólakerfið er
ekki eins og fyrirtæki á fjármála-
markaði, þó ýmsum detti sú samlík-
ing í hug. Sú mannfyrirlitning er
fólgin í þessu viðhorfi að nemendur
séu eins og hver annar þúsundkall
sem hægt er að margfalda með spá-
kaupmennsku á hlutabréfamarkaði.
Eins og að var vikið hér í upphafi
gera margir sér grein fyrir alvör-
unni bak við nýhafið verkfall fram-
haldsskólakennara. Það var kominn
tími til að þjóðin vaknaði af kæfis-
vefni sínum og hyrfí frá úreltum
hugsunarhætti um
bókvitið og askana. Ef
einhversstaðar skortir
á nýja, skapandi hugs-
un þá er það ekki helst
innan kennarastéttar-
innar. Nemendur hafa
nú áttað sig á þessu.
Það hafa líka margir
utan skólanna gert.
En ekki stjórnvöld í
landinu. Það kom ber-
lega í ljós við utandag-
skrárumræður á hinu
„háa“ Alþingi. Þar
stigu m.a. í ræðustól
formaður mennta-
málanefndar og fjár-
málaráðherra og af
málflutningi þeirra kom berlega í
ljós að enginn hefur upplýst það
ágæta fólk hver alvara hér er á
Kennarar
Það var kominn tími til,
segir Gylfí Þorkelsson,
að þjóðin vaknaði af
kæfísvefni sínum og
hyrfí frá úreltum hugs-
unarhætti um bókvitið
og askana. Ef ein-
hversstaðar skortir á
nýja, skapandi hugsun
þá er það ekki helst inn-
an kennarastéttarinnar.
ferð. Grátbroslegar upphrópanir og
skattyrði voru á boðstólum. Fjár-
málaráðherra ætti samt að vera
ljóst að báðir aðilar skrifuðu undir
viðræðuáætlun strax í júní. Þá þeg-
ar var ljóst að kennarar höfðu dreg-
ist meira en 30% aftur úr viðmiðun-
arhópum og myndu ekki sætta sig
við það.
I allt sumar og haust hefur samn-
inganefnd ríkisins dregið lappirnar
og neitað að ræða þau atriði sem
hún var þó búin að skjalfesta að
ætti að ræða! Loksins þegar verk-
fall er að skella á kemur hún með
móðgandi útspil, versta hrakið af
þeim hundum sem hún hafði á
hendi. Við bridsborðið á mínum
vinnustað hefði svona útspil verið
talið heimskulegt og höfð um það
mörg niðrandi orð.
Já, ráðheiTa. Ef einhver hefur
sýnt meiri verkfallsvilja en samn-
ingsvilja þá er það þín eigin samn-
inganefnd en ekki kennara. Ríkis-
valdið er að mála sig út í horn í
menntamálum. Oft hefur það geng-
ið vel að telja fólki trú um að kenn-
arar beri ábyrgð á örlögum nem-
enda í verkföllum. Þessi áróður
gengur ekki lengur í fólk. Það áttar
sig á því að ef bæta á menntun í
landinu þarf þjóðin á öflugri
kennarastétt að halda. Ungu fólki
dettur ekki í hug að leggja á sig
langt háskólanám fyrir það sem
kennarar bera úr býtum. Þess
vegna styður það kennara sína nú.
„Fulltrúar fólksins", hverjum
aldrei hefur verið tamt áralagið,
eru búnir að glutra árunum fyrir
borð og stýrinu úr sambandi.
Skólakerfíð allt er í stórhættu, ef
þeir sjá ekki að sér, og öll þjóðin
þarf þá að gjalda fyrir sleifarlagið.
Höfundur er íslenskukennari við
Fjöibrautaskóia Suðurlands á
Selfossi.
_______
Gylfi
Þorkelsson