Morgunblaðið - 29.12.2000, Síða 12

12 FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Aldalöngum siglingum milli Kaupmannahafnar og Islands lokið
Gullfoss er sennilega þekktasta skip íslendinga sem sigldi milli Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Hér er hann á siglingu við Vestmannaeyjar.
/ s
Alaborg og Arósar verða
aðalhafnirnar framvegis
Varði dokt-
orsritgerð í
sálfræði
• EGILL Héðinn Bragason sál-
fræðingur varði doktorsritgerð sína
við sálfræðistofnun Arósaháskóla
þann 22. desem-
ber sl. Ritgerðin
heitir „Meaning
of work, work
motivation, job
satisfaction and
leadership“.
Hún fjallar um
vinnusálfræði-
legar rannsóknir
höfundarins á úr-
taki hátt á fimmta hundrað verka-
manna og verkstjóra í iðnaði og
landbúnaði. Rannsóknin beindist
einkum að greiningu á starfsáhuga
og starfsánægju verkamanna,
stjórnunarmynstri verkstjóra og
sambandi þessara þátta innbyrðis,
með tilliti til annarra starfs- og um-
hverfístengdra þátta. Mikilvægi,
tilgangur og hlutverk vinnunnar í
lífi fólksins var einnig rannsakaður
út frá vinnusálfræðilegum kenn-
ingum.
Aðalleiðbeinandi var Gert Grav-
ersen, lektor við sálfræðistofnun
Árósaháskóla, annar leiðbeinandi
var prófessor Suntaree Komin,
National Institute of Development
Administration, Bangkok. Andmæl-
endur voru Arne Prahl, lektor við
Kaupmannahafnarháskóla, prófess-
or Steen Hildebrandt, verslunarhá-
skólanum í Árósum, og prófessor
Mogens Agervold, sálfræðistofnun
Árósaháskóla.
Egill Héðinn er fæddur í Reykja-
vík 1957. Hann varð stúdent frá
Menntaskólanum á Akureyri 1977,
lauk B.A.-prófí í sálarfræði frá Há-
skóla íslands 1992 og embættisprófi
í sálfræði, cand. gsych, árið 1995 frá
sálfræðistofnun Árósaháskóla, með
sérhæfingu í iðnaðarsálfræði og
starfsmannastjórnun, og hlaut lög-
gildingu sama ár. Egill hefur kennt
sálarfræði við Árósaháskóla, starfað
hjá starfsmannahaldi Bang & Oluf-
sen A/S og er nú sjálfstætt starf-
andi sálfræðingur og ráðgjafi.
Foreldrar Egils eru Esther B.
Vagnsdóttir kennari og Bragi
Skarphéðinsson jámsmiður. Eig-
inkona Egils er Ánna Lára Þor-
steinsdóttir, húsmóðir á Akureyri,
og eiga þau tvö börn.
„ÞEGAR landfestar Brúarfoss voru
leystar í Kaupmannahöfn fimmtu-
daginn 12. október í haust lauk
merkum kafla í siglingasögu fs-
lendinga. Áætlunarsiglingum milli
Reykjavíkur og Kaupmannahafnar
var þar með hætt og valda mestu
stærri skip og breyttar hafnar-
aðstæður í Danmörku," segir í nýju
fréttablaði Reykjavíkurhafnar,
Hafnarblaðinu.
Fram kemur í blaðinu að stærri
skip og samgöngubætur verði nú til
þess að reglulegar siglingar til
Kaupmannahafnar, sem staðið hafi
í fjórar aldir, leggist af. Aðalhafnir
íslensku skipafélaganna verða Ár-
ósar og Álaborg. Þar kemur einnig
fram að Eimskip hefur fækkað
áfangastöðum sínum með tilkomu
stærri skipa og að Árósar hafi orð-
ið fyrir valinu hjá fyrirtækinu sem
aðalhöfn í Danmörku. Þorkell Sig-
urlaugsson, framkvæmdastjóri þró-
unarsviðs Eimskips, segir að mikill
hluti flutninganna frá Danmörku
til íslands komi frá Jótlandi og
bygging Stórabeltisbrúarinnar hafi
auðveldað landflutninga um svæð-
ið. Hann segir mikla uppbyggingu
hafa orðið í Árósahöfn, þar sé al-
þjóðleg flutningahöfn en Kaup-
mannahöfn hafi setið nokkuð eftir.
Hafnarblaðið er að þessu sinni
helgað siglingasögu og fjallað er
um skip, sjómenn og farþega á leið-
inni milli Kaupmannaliafnar og
Reykjavíkur. I tveimur greinum
eftir þá Þorleif Óskarsson og Ólaf
H. Torfason er rakin saga siglinga
milli Reykjavíkur og Kaup-
mannahafnar og kemur þar m.a.
fram að þær hafi byrjað með einok-
unarversluninni á 17. öld. Árið
1619 var einkarétturinn bundinn
við kaupmenn búsetta í Kaup-
mannahöfn og verslunin farið fram
á tilteknum 20-25 kauphöfnum á Is-
landi. Eitt skip hafi siglt á hverja
höfn, þau komið um miðjan júní og
haldið utan rúmum mánuði síðar.
Eftir að einokunarskeiðinu lauk
1787 segir að verslun hafi aukist,
Reykjavík blómstrað sem versl-
unarsvæði og kaupskip frá útlönd-
um hafi orðið 17 árið 1801. Ekki
voru þau alltaf snemma á ferð og
vitnað er í blaðinu til ummæla
Þórðar Sveinssonar háyfirdómara
árið 1855 að menn hafi verið orðnir
langeygir eftir skipunum í maí.
Ekki hafi þá fengist svo mikið sem
hnefi af korni eða staup af brenni-
víni „og ekki neitt af neinu þarf-
legu.“ tír þessu hafi þó ræst og á
þessum árum hafi um 35 skip kom-
ið til Reykjavíkur, flest frá Kaup-
mannahöfn.
Fyrsta gufuskipið kom til
Reykjavíkur í apríl 1858 og var þar
gert ráð fyrir farþegum en það
hafði ekki verið á seglskipunum. Is-
lendingar eignuðust fyrst raun-
verulegt millilandaskip með stofn-
un Eimskipafélags Islands 1915 en
erlend skipafélög stunduðu mikið
siglingar milli borganna. Meðal
annarra Thorefélagið sem var með
Ingolf, Mjölni, Kong Helge og fleiri
og Sameinaða gufuskipafélagið,
DFDS, átti Lauru sem var sér-
smiðuð fyrir Islandssiglingar,
Thyru, Vestu, Botníu og fleiri.
Framan af þessari öld tíðkaðist að
geta þess í blöðum hvaða mekt-
armenn væru meðal farþega er
komu með Kaupmannahafn-
arskipum. Þannig segir í Mbl. 26.
mars 1930: „Dronning Alexandrine
kom frá útlöndum í gærmorgun.
Meðal farþega voru: Ben. S. Þór-
arinsson kaupm., John Fenger að-
alræðism., Eiríkur S. Beck verk-
smiðjustjóri og frú, Svavar
Guðmundsson fulltrúi, Guðm.
Bergsson póstm., Axel Ketilsson
verslunarstj., Soffía Jóhannes-
dóttir, ungfrú Unnur Briem, Maja
Ólafsson, v. Ólafsson, Fr. Nathan
stórkaupm., ungfrú Ástríður
Faaberg, Haraldur Ólafsson, Theó-
dór Johnson fyrv. bryti o.fl. Skipið
fer í kvöld kl. 6 til Norðurlandsins."
Gullfoss, gamli og nýi, eru sjálf-
sagt þekktustu skipin sem fluttu
varning og farþega milli Kaup-
mannahafnar og Reykjavíkur. Sá
eldri hóf siglingarnar 1919 en nýi
Gullfoss kom til skjalanna 1950 og
þótt vera fljótandi hótel. Hann var í
þessum siglingum til ársins 1973 og
hafði viðkomu í Leith í Skotlandi,
Þórshöfn í Færeyjum og síðar fleiri
höfnum. Hann tók 210 farþega og
áhöfn taldi 60-70 manns. Skipið fór
456 ferðir milli fslands og útlanda
með 156 þúsund farþega. Fyrsta
árið voru þeir rúmlega 4.500 en
flestir sigldu árið 1969, rúmlega
8.500.
Islandsplads og
Islandsbrygge
I Hafnarblaðinu er einnig rætt
við Jörgen Elmer hjá Kaup-
mannahafnarhöfn en hann hefur
lengi annast viðskipti Eimskips við
höfnina. Hann segir samskiptin
hafa verið mikilvæga í sögu hafn-
arinnar. Hann minnir á að tvö heiti
við höfnina tengist þessari sigl-
ingasögu. Islandsplads sem er í
Kristjánshöfn og Islandsbi'ygge en
þar lágu gjarnan skip sem stund-
uðu siglingar milli Islands, Færeyja
og Grænlands.
Lögmaður Öryrkjabandalagsins varð fyrir vonbrigðum með svar Tryggingastofnunar
Ábending um að
stofnunin hafí ekki
frjálsar hendur
LÖGMANNI Öryrkjabandalagsins,
Ragnari Aðalsteinssyni, barst í gær
svar frá forstjóra Tryggingastofnun-
ar, Karli Steinari Guðnasyni, við
bréfi sem Ragnar sendi í fyrradag. I
svarbréfinu kemur m.a. fram að
stofnunin geti ekki orðið við þeirri
kröfu bandalagsins að uppgjör til ör-
yrkja fyrir komandi janúarmánuð,
samkvæmt nýlegum dómi Hæsta-
réttar, fari fram fyrsta virka dag
mánaðarins. Tölvukeyrsla bóta hafi
farið fram 21. desember sl. og ljóst
sé að ýmis úrlausnarefni þurfi at-
hugunar með. Því takist ekki að
greiða bætur samkvæmt dómnum
hinn 1. janúar næstkomandi.
í svarinu segir að Tryggingastofn-
un muni leggja allt kapp á að Ijúka
sem fyrst vinnu við útreikninga á
bótum samkvæmt dómi Hæstaréttar
í samráði við lögmann sinn og rík-
isstjóm. I bréfinu til Ragnars segir
Karl Steinar ennfremur að mikil-
vægt sé að leiðrétting bóta verði rétt
framkvæmd og allt verði gert til að
leiðréttingar fari fram innan mjög
skamms tíma. Að þeirri vinnu lok-
inni verði sömuleiðis allt kapp lagt á
að ljúka leiðréttingum aftur í tím-
ann. „Tryggingastofnun mun leitast
við að hafa samráð um framgang
mála eftir því sem unnt er,“ segir í
lok bréfsins en Ragnar sagði við
Morgunblaðið að til þessa hefðu
hvorki Tryggingastofnun né lög-
menn hennar eða tryggingamála-
ráðuneytið haft samband við um-
bjóðanda sinn, Öryrkjabandalagið,
eftir að dómur Hæstaréttar féll 19.
desember sl.
Ragnar sagðist hafa orðið fyrir
vonbrigðum með svar Trygginga-
stofnunar. Augljóslega væru fyrir-
mæli í gangi frá ríkisstjórn sem ekki
væru orðin opinber ennþá. Hann
sagði það koma sér á óvart að
Tryggingastofnun ætlaði ekki að
fara eftir dómi Hæstaréttar, nema
að ríkisstjórn leyfði henni það. Hann
sagðist ekki enn hafa fundið heimild
í lögum um að slíkt væri heimilt.
„Málið var á milli Öryrkjabanda-
lagsins og Tryggingastofnunar og í
því er alveg skýrt dómsorð sem hver
einasti maður í þessu landi getur les-
ið og vitað þegar í stað hvað merkir.
Umbjóðandi minn skilur að það þurfi
að inna af hendi vinnu við að afgreiða
málið fyrir liðna tíð,“ sagði Ragnar.
Hann sagði að í desember 1998, eftir
lagabreytingu á Alþingi, hefðu flókn-
ari breytingar verið gerðar á bóta-
greiðslum til öryrkja á síðustu dög-
um ársins heldur en hér væri um að
ræða. Endurtaka mætti tölvukeyrsl-
umar frá 21. desember.
Ragnar sagði að í svari Trygg-
ingastofnunar fælist ábending um að
stofnunin hefði ekki frjálsar hendur
heldur tæki við fyrirmælum frá ráð-
herrum og ríkisstjórn. Engu væri í
raun svarað í bréfinu og framhaldið
óljóst. Enginn viti t.d. hvað ríkis-
stjórnin geri í málinu.
I bréfi Ragnars til Trygginga-
stofnunar í fyrradag segir hann m.a.
að stofnunin hafi nú þegar öll gögn
tiltæk til að greiða bætur um mán-
aðamótin samkvæmt dómnum. Að
öðrum kosti megi búast við að ein-
stakir öryrkjar, sem rétt eiga, feli
lögmönnum sínum kröfur sínar til
innheimtu með öllum þeim kostnaði
sem því fylgi en kröfumar skipti
þúsundum. Aðspurður hvort af
þessu verður, í Ijósi svars Trygg-
ingastofnunar, sagðist Ragnar ekki
geta sagt til um á þessari stundu. Því
þyrfti hver öryrki að svara fyrir sig.
Skilaboð til
almennings
Ragnar hefur fengið aðgang að
skipunarbréfi starfshóps, sem sent
er frá forsætisráðuneytinu til Jóns
Steinars Gunnlaugssonar, sem skip-
aður var til að meta áhrif hæstarétt-
ardómsins. Hann sagði að í bréfinu
fælust skilaboð til almennings um að
framkvæmdavaldið gæti ekki sætt
sig við dóma sem væru andstæðir
valdahagsmunum sínum. Þar vísar
Ragnar til eftirtalinna orða í skip-
unarbréfinu: „Ríkisstjórnin hefur ...
ákveðið að skipa sérstakan starfshóp
til að greina með sem nákvæmustum
hætti hvaða leiðir eru færar til að
bregðast við dómi Hæstaréttar og
stýra vinnu við undirbúning á frum-
varpi til breytinga á lögum um al-
mannatryggingar, sem stefnt verði
að því að lögfesta svo fljótt sem
verða má. Jafníramt er starfshópn-
um falið að stýra greiningu á hvort
þær meginreglur sem dómurinn
byggist á kunni að hafa víðtækari
áhrif en kveðið er á um í dómnum."
Spurður um næstu skref í málinu,
af hálfu Öryrkjabandalagsins, sagði
Ragnar þau óljós. Hann sagði al-
mennt hafa verið litið svo á í hinum
vestræna heimi að dómstólar væru
síðasta vígi borgarans. „Þannig hef-
ur það lengst af verið hér á landi. Nú
er því tímabili lokið að borgarinn
skuli ekki eiga lengur vemd hjá
dómstólum. Þá er aðeins einn aðili
eftir sem á að halda utan um lýðveld-
ið, og reyna að passa upp á að það
endist, og það er hinn þjóðkjörni for-
seti,“ sagði Ragnar.