Skírnir - 01.12.1908, Blaðsíða 67

Islenzk heimspeki.
355
að ekki er nema skylt að geta þess hér, að svo mikinn
hnekki sem guðfræðin gerði heimspeki Brynjúlfs, þá var
alt öðru máli að gegna um prestana. Atti hann þar eitt-
hvert sitt mesta athvarf sem prestarnir voru (einkum
nokkrir alkunnir menn í þeirri stétt), og er það þeim til
mikils sóma hvernig þeir hafa reynst heimspeking vorum.
Þá segir Brynjúlfur frá því, hvernig rit Magnúsar
Eiríkssonar vöktu hjá honum trúvarnarhvöt, og hver voru
tildrög kvæðisins »Skuggi og ráðgáta«. En þó að Brynj-
úlfur hafi ort talsvert mikið, þá er hann víst, eins og
hann sjálfur hefir fundið, naumast skáld. Og þó að hann
riti skýrt og glögt og á allgóðu máli yfirleitt, þá getur
hann líka naumast kallast málsnillingur; glæsilegar og
hljómandi líkingar t. a. m. rekur lesandinn sig ekki á
hjá honum og svipar honum í þessu til sumra merkra
heimspekinga. Hugur hans hefir umfram alt beinst að
því, að fá sem bezt samræmi í hugmyndakerfið. En þar
sem engu slíku kerfi var til að dreifa, eins og hjá spek-
ingum fornaldar vorrar, beindist hugvitið, þegar frístund
gafst frá uppeldis- og ófriðaráhyggjum, að því að móta
einstök orð og orðskviði.
Þegar hér er komið sögunni reynir Brynjúlfur til að
hverfa frá þessum hugleiðingum sínum. Liggur nærri að
geta þess til, að hann hafi fundið til þess þótt óljóst væri,
að hann væri á afvegum sem heimspekingur, með trú-
vörn sína og kveðskap. Fer hann nú að hugsa um lands-
ins gagn og nauðsynjar og ritar fjölda af blaðagreinum.
Og líða svo nokkur ár.
En svo fer þó að lokum, að heimspekin laðar hann
tíl sin enn að nýju, og um fimtugt hefst sú hugsun hans
sem bezt er og sízt til baga guðfræðiblandin. Það lýsir
sönnu heimspekingseðli hvað það er, sem nú vekur hugs-
un hans. Hann undrast hina sterku og margbreyttu eftir-
sókn eftir því að lifa, frekjuna til fjörsins, er mætti svo
nefna; og hins vegar, að lifandi verum er lífsskilyrði að
eyða lifandi verum. Lífið er óvinur lífsins. Þar rísa upp
geigvænlegar spurningar. En andinn er enn ekki nógu
23*