Skírnir - 01.12.1908, Blaðsíða 79

Ritdómar.
367
köldu og óvistlegu aSkomu þar. Halla hefir látið dragast að skíra
barnið, til þess að þurfa ekki að lata síra Halldór skíra það, er
enginn mun lá henni. Þegar þau eru sezt að í Heiðarhvammí
s/kist barnið, en samt fer Halla með það til kirkju til að láta
skíra það. Við það elnar barninu sóttin og deyr svo nokkru síðar.
Halla verður í fyrstu úrvinda af harmi við missi barnsins síns, og
það því fremur sem Olafur maður hennar reynist henni hluttekn-
ingarlaust lítilmenni í raunum hennar, en með tíminum grær yfir
sárasta harminn, Halla finnur aftur sjálfa sig og verður betri og
göfugri kona, sem fastræður að láta gott af sér leiða og rétta þeim
hjálparhönd, sem bera skarðan hlut frá borði í lífinu.
Innan í sögu-umgjörð þessa, sem stuttlega hefir verið drepið á,
fléttar höf. lýsingar á íslenzku vordýrðinni á heiðum uppi og lýs-
ingar og frásagnir af nágrönnum þeirra Höllu, bæði körlum og
konum. Ber jafnvel svo mikið á þeim, að manni leikur efi á, hvort
Heiðarbýlisnafnið á bókinni sé rétt valið og hvort höf. hefði ekki
heldur átt að velja henni eitthvert annað heiti.
Ekki er því að synja, að víða koma fyrir skáldleg tilþrif í
bók þessari og höf. ann landi sínu og þjóð og leikur hugur á að
tala máli lítilmagnanna og olnbogabarnanna, sbr. lýsingu hans á
Sölku niðursetning og Finni, ráðsmanni Settu í Bollagörðum. í
náttúrulýsingum hans bregður allvíða fyrir næmum skilningi á j's-
lenzkri náttúru, meira að segja næmari og gleggri en vér eigum
að venjast.
En á hinn bóginn eru ýmsir agnúar á bókinrd, sem eru sum-
part sprotnir af fljótvirkni höf., sumpart af því, að frásögn hans
og lýsingar eru víða helzt til mærðarfullar og ekki ósjaldan nokkuð
barnalegar. Skal síðar bent á nokkur dæmi því til sönnunar. Höf.
hættir stundum við að láta lýsingar sínar og hugleiðingar bera orð
og athafnir sögupersónanna ofurliði, og athugar ekki, að ágæti
skáldsagna er oftsinnis ekki síður í því fólgið, sem skýrir lesendur
gera sér í hugarlund af orðum og athöfnum sögumannanna, en því
sem þar er sagt með berum orðum. Orðfæri höf. er allvíða ábóta-
vant; en það virðist alloft stafa af skorti á vandvirkni og
yfirlegu.
Skal nú að lokum gera stuttlega grein fyrir nokkrum aðfinsl-
um þeim, sem hór eru taldar. Inngangur sögunnar virðist alls-
endis óþarfur, enda kemur hann ekkert við söguna. Og vart mun,
þeim, sem vita deili á högum lands og þjóðar, þegar »leiðir al-
mennings lágu« eingöngu »um landið«, dyljast, að dómur höf. á.