Skírnir - 01.12.1908, Blaðsíða 82

Dómur Galileis.
Árið 1633, 22. dag júnímánaðar, var kveðinn upp einn af illræmd-
nstu dómum mannkynssögunnar.
Sökudólgurinn var Galileo Galilei, mestur náttúrufræðingur
Italíu og einn þeirra manna, sem lagt hafa undirstöðuna að náttúruvís-
indum nútímans. Dómararnir voru rannsóknarréttur kaþólsku kirkjunn-
ar í Rómaborg. Sakarefnið var bók, Samtöl, sem hann hafði ritað
um alheimskerfið. Hann hélt því fram, að því væri svo háttað, sem
hinn siðaði heimur hefir nú kannast við um langt skeið. Bókin er enn
talin eitt af mestu snildarritum vísindauna.
Bókin var lögð fyrir páfa árið 1630. Hann virðist ekki hafa fund-
ið neina hættu stafa af henni, og 1632 fekst leyfi til að prenta hana.
En þegar hún var komin út, komst alt í svo mikið uppnám, að fullyrt
er, að annað eins hafi aldrei komið fyrir út af neinu vísindariti. Yinir
höfundarins tóku hókinni með miklum fögnuði. Eu mótstöðumenn hans
reyndu að sannfæra páfa um það, að hér væri um mikla hættu að tefla
fyrir kirkjuna, og að auk þess væri páfi sjálfur óvirtur í bókinni. Hann
setti þá kardinálanefnd til þess að yfirfare hókina af nýju. Og kardíu-
álarnir vísuðu málinu til rannsóknarréttarins.
Galilei átti heima í Flórens, en var stefnt til Rómaborgar, til þess
að mæta þar fyrir rannsóknarréttinum. Hann var þá 69 ára og farinn
að heilsu. Rannsókninni lyktaði með þeim hætti, að farið var með hann
inn í píningarsalinn og honum sýnd píslarfærin. Þá virðist hann hafa
látið ,hugast að fullu.
Ágrip það af dómnum, sem hér fer á eftir, er eftir enskri þýð-
ing. fiún var gerð eftir ljósmynd af dómnum, er tekin hefir verið í
páfahöllinni.
Dómurinn hyrjar á því, að Galilei sé kærður fyrir, „að þú hefir hald-
ið því fram, að rétt sé sú villukenning, sem margir hreiða út, að sólin
sé hreyfingarlaus í miðju veraldar og jörðin hreyfist daglega; að þú
kennir lærisveinum þinum þetta; að þú hefir haft bréfaskifti um þetta
efni við stærðfræðinga Þýzkalands; að þú hefir gefið út hréf um sól-
blettina, og haldið því fram þar, að þessi kenning sé rétt; að þú hefir
svarað þeim móthárum, sem fram hafa komið gegn þér, með þeim hætti
að skýra heilaga ritningu eftir þínum eigin hugmyndum. . . .
„Rétturinn hefir viljað afstýra þeim óþægindum og hættum, sem af
þessu stafa, og fara vaxandi, trúarbrögðunum til tjóns.
„Eftir skipun páfans og kardínálanna hafa guðfræðingar þeir, sem
mál þetta er falið, orðað tvö kenningar-atriði þín á þessa leið:
„Hið fyrra er þetta: Sélin er miðja veraldar og hreyf-
ist ekki. Sú kenning er fráleit, vísindalega röng, og villitrúar-kenn-
ing, af því að hún er gagnstæð heilögum ritningum.
„Siðara atriðið er þetta: Jörðin er ekki miðja veraldar,
og er ekki óhreyfanleg, heldur hreyfist hún dag-