Skírnir - 01.12.1908, Blaðsíða 65

Islenzk heimspeki.
353
líkamlegri vinnu. Af því er líklega að nokkru leyti
sprottin þessi leti, sem stundum er kvartað um á gáfu-
mönnum; þess vegna er Njáll værugjarn og situr oft auð-
um höndum.
En á Brynjúlfi sannaðist hið fornkveðna: Þótt nátt-
úran sé larnin með lurk, o. s. frv. Nýjar efasemdir vakna
hjá honum og hann fer nú að glíma við þær voða mót-
sagnir, sem hans rökvísa skynsemi finnur í trú þeirri,
sem hann hafði verið alinn upp í. Og það her vott um
hversu ljóst þessi ungi útróðrarmaður hugsar, að hann
verður tvígyðistrúar. Því þegar að er gáð, sést að það
sem hann hafði lært var í rauninni þetta, að stjórnend-
ur himins og jarðar séu tveir; heitir annar guð en hinn
-djöfull og hvorugur almáttugur, en eiga með sér nokkurs
konar skinnleik um forlög mannanna og veitir ýmsum
betur.
Nú kyntist Brynjúlfur (og lærði utanbókar spjalda á
milli), Njólu, hinu heimspekisborna guðfræðiskvæði Björns
■Gunnlaugssonar. Þetta var boðskapur frá skyldum anda,
og þarna fekk hugur hans hvíld að mestu leyti frá efa-
semdum sínum. Það er að segja um stund. Brynjúlfur
hefði ekki verið heimspekingur að eðli, hefði Njóla ekki
einmitt knúið hann til að hugsa áfram.
En guðfræðin ber, eins og búast mátti við eftir ment-
un hans, heimspekina hjá honum alveg ofurliði. Heim-
spekin var þarna hjá honum einmitt það sem fornu guð-
fræðingarnir vildu að hún væri, ambátt guðfræðinnar.
Sannleiksleitin var ófrjáls, og því búið að færi líkt og
»skyli haltur henda hrein í þáfjalli«.
VIII.
Þegar Brynjúlfur er á 32. ári verður hann undarlega
veikur. Eitthvert heilsuleysi virðist því miður ekki óal-
gengt á miklum vitmönnum og mætti nefna þess ýms
<læmi frá Paseal (og þó fyr væri) og til Nietzsche. En