Skírnir - 01.12.1915, Qupperneq 12

348
Um Hallgrím Pjetursson.
Þegar nú litið er yfir allan sálminn, er hann ein og
óslitin hugsunarrjett heild!), efninu frábærlega vel fyrir
komið, orðaval ágætt og líkíngar fagrar með vel löguðum
lærdómum, leiddum út af textaorðunum. Það er meistara-
leg snild á öllu þessu. Bragarhátturinn er einkar viðfeld-
inn og þýður, hvergi er óeðlileg áhersla eða málinu mis-
boðið, heldur þvert á móti. Þessi háttur kemur annars
ekki fyrir í sálmunum.
Málið er gott og lipurt. Ekki þarf það að hneyksla
neinn sannsýnan mann þótt hjer komi fyrir orð, sem nú
eru ekki talin góð íslenska, svo sem strax, falsari, inn
(til), vakt, blífa, treiskur, soddan, upp stá, stá, forgá slétt
(= alveg), klár — alt þetta voru orð, sem þá höfðu lengi
verið höfð i málinu (síðan á 15. öld eða lengur), og var
engin von til, að Hallgrímur gæti vitað eða sjeð, að þau
voru ekki »hrein« íslenska.
Eitt atriði er enn, sem hjer getur komið til greina,
spurníngin um, hvort alt það sem i sálminum stendur, sje
frá brjósti höfundarins sjálfs — því oft má vara sig á
því. Kirkjan átti margar samlíkíngar og orðatiltæki og
hugsanir, sem allir gátu notað sem vit höfðu á. Þannig
er t. d. líkingin um fæðíng Krists af móðurlífi við geisl-
ann í gegnum glerið i Lilju ekki úr brjósti Eysteins sjálfs.
Jeg er ekki svo kunnugur, að eg geti sagt með vissur
hvort sjera Hallgrímur hefur notað eldri skýríngar eða
rit, er hann hefði getað fengið eitthvað af hugsunum sín-
um frá. En jeg hef leitað þar, sem þess var helst vonr
í Súmmaríu þeirri, er Guðbrandur biskup gaf út 1589; en
þar eru aðeins almennar hugsanir, sem eru skyldar sumu
af því, sem er hjá Hallgrími, en þess er enginn votturr
að hann hafi sótt þangað neitt, síst neitt af hinum smellnu
og ágætu líkíngum. Mér er því næst að halda, að alt
efnið í sálminum eftir 4. v. sje frumlegt og komið úr
brjósti Hallgríms sjálfs.
1) að undanteknum þeim línum, sem áður eru nefndar.