Skírnir - 01.12.1915, Qupperneq 93

Ritfregnir.
429
Rald af eldra riti hans urn sama efni.* 1) Hægstad er frægastur firir
það, að honum hefur tekist, með nákvæmum samanbiuði gamalla
notskra handrita, einkum fornbrjefa, við nútíðarmállískur norskar,
að sína fram á, að samskonar mállískur hafa einnig átt sjer stað í
fornmálinu, og nú er svo komið firir þessar ranusóknir hans, að
menn geta nokkurn veginn flokkað gömul norsk handrit eftir því
úr hverju hjeraði þau eru. I því riti, sem hjer er um að ræða,
rannsakar hann sjerstaklega þau fornhandrit, sem stafa frá Roga-
landi, og er það firsti þátturinn í rannsókn »suðvesturlenskunnar«
eða mállísknanna fornu í suðvesturhluta Noregs. Síðan ætlar hann
í 2. þætti að rannsaka mállískurnar á Hörðalandi og Ogðum og loks
í 3. þætti íslensku og færeisku, sem hann telur til »suðvesturlensk-
unnar«, og mega þeir sem við íslensku fást sjerstaklega bíða þess
þáttar með óþreiju. Alment ifirlit ifir þessar rannsóknir sínar hef-
ur höf. gefið í formálanum firir orðabók þeirri ifir fornmálið (»Gam-
alnorsk ordbok«), sem hann gaf út 1909 í fjelagi við Alf Torp.
Prófessor Magnus Olsen, sem er mörgum Islendingum að
góðu kunnur, síðan hann ferðaðist hjer um land, hefur um langan
tíma fengist við rannsóknir norskra örnefna, sem bera vott um
átrúnað og guðsdírkun feðra vorra, áður enn sannar sögur hefiast,
og gefið út ímsar minni ritgjörðir þar að lútandi. Nú hefur hann
f higgju að safna öllum þessum rannsóknum sínum í eina heild og
hefur þegar gefið út firsta bindi þessa verks í ritum Vísindafjelags-
ins í Kristíaníu 1914, og nefnist það : »H e d e n s k e Kult-
minder i norske stedsnavne. I.« Ritið ber vott um fram
úrskarandi fróðleik um alt það, er snertir átrúnað feðra vorra, og
riður alveg níjar brautir, og er skrifað með aðdáanlegum skarpleik
og ímindunarafli. Það gegnir furðu, hve mikið höfundinum tekst
að fá út úr hinum þurru staðanöfnum. Gömul goð, sem enginn
hefur áður heirt nefnd á nafn, vekur ’nöf. upp úr gröf sinni eftir
miklu meira enn þúsund ára svefn, t. d. U 11 i n n (náskildur Ulli)
og Fillinn (náskildur Prey). Stundum ber ímindunaraflið höf.
ef til vill lengra enn góðu hófi gegnir, enn alstaðar tekst honum þó
að finna sennileg rök firir staðhæfingnm sínum, og því verður ekki
neitað, að ritið bregður í mörgum greinum níju Ijósi ifir átrúnað
*) Inngangnr þessa rits kom nt 1906 og nefnist „Latinsk skrift i
gamalnorsk maal“, og ári síðar kom út „Vestnorske maalfore fyre 1350,
I. Nordvestlandsk“. Rit þessi ern prentuð í ritum Vísindafjelagsins í
Kristíaníu 1905 og 1907, og það rit sem hjer ræðir um i sömu ritum
1914.