Skírnir - 01.04.1916, Side 64

i76
Þegnskylduvinna.
[Skírnir
JHann segir: »Það er nógu gaman, að árið 1910, eða 7
árum eftir að Hermann Jónasson flutti tillöguna um þegn-
skylduvinnu á Alþingi íslendinga, ritaði hinn ágæti ame-
ríski heimspekingur William James grein, sem heitir
»Moral equivalent of war«. Hún er um það, hvað koma
ætti í stað hermenskunnar, til að varðveita með þjóðun-
um þær dygðir, sem herþjónustan hefir alið: hugprýði,
harðfengi, fórnfýsi og hlýðni, en þær telur James klett-
inn, sem ríkin verði á að standa. Og ráðið til að halda
þessum dygðum við, þegar herskapurinn hverfur, heldur
hann að sé — þegnskylduvinna. James segir
meðal annars:
»Það er engin ástæða til að gremjast yflr þvi, að lífið
er hart, að menn verða að strita og þola sársauka. Hnetti
vorum er nú einu sinni svo háttað, og vér getum þolað
það. En að svo margir menn, fyrir það eitt, hvernig
fæðing þeirra og aðstaða hefir atvikast, skuli neyddir til
að lifa lifi, sem er ekkert annað en strit og stríð og
harðrétti og læging, skuli e n g a frístund hafa, þar sem
aðrir, engu rétthærri frá náttúrunnar hendi, fá aldrei að
smakka minstu vitund af þessu lífsstríði, — það getur
vakið gremju í hugsandi sálum. Ef til vill fer svo að
lokum, að oss þykir öllum skömm að þvi, að sumir af
oss hafi ekkert nema stríðið eitt, og aðrir ekkert
annað en dáðlaust hóglífi. Ef nú — og þarna
kemur hugsun mín — í stað útboðsins til herþjón-
ustu kæmi það, að öllum æskulýðnum væri boðið út til
að vera um nokkur ár i þeim her, sem stefnt er gegn
náttúrunni, þá myndi þetta óréttlæti fara að jafnast
og margt annað gott af þessu leiða fyrir þjóðfélagið.
Hugsjónir hermenskunnar, hugrekkið og aginn, mundu á
æskuárunum ganga inn í hold og blóð þjóðarinnar; eng-
inn mundi verða blindur, eins og óhófsstéttirnar eru nú
blindar, fyrir sambandi mannanna við hnöttinn, sem þeir
lifa á, og fyrir því, hve grundvöllurinn undir æðra lífi
þeirra er altaf súr og harður. Hinir hraustu æskumenn
vorir mundu þyrpast til kolanáma og járnnáma, til vöru-
lesta, til fiskiflota í desember, til diskaþvottar, fataþvottar