Skírnir - 01.04.1916, Side 107

Skírnir]
Utan úr heimi.
219*
ingi. Enn fremur grœddu skipaeigendur NotSörfanda of fjár á
hækkun farmgjaldanna. Vixilgangverðið á útlönd fór því lækkandí
og er það enn.
Einkum hefir v/xilgangverðið lækkað mikið á Rússland, Þjzka-
land og Austurríki. Lönd þessi hafa reynt að koma í veg fyrir
þetta með því að selja verðbréf í stórum stíl. I Danmörku einni
hafa menn keypt aftur dönsk verðbróf, sórstaklega veðlánafólaga—
skuldabróf, fyrir um 200 miljónir króna. Auk þess hafa menn
keypt amerísk verðbróf af Þjóðverjum og selt þau aftur til Eng-
lands, en þaðan hefir stjórnin selt þau til Bandaríkja. England
hefir því í rauu og veru feugið nokkurn hluta af skotföngum sín-
um fyrir þýzkt fó, og ÞjÓðverjar nokkurn hluta af vörum sínum
frá Norðurlöndum fyrir enskt fé! Einnig hafa smám saman komið
sífelt meiri gullsendingar frá Þýzkalandi, Rússlandi og Englandi.
Gullforðinn ( þjóðbankanuni danska hefir t. d. aukist um 33 milj. kr.
b. Fyrir ófriðinn var ekki vixilgangverð á milli Norðurlanda.
Það var að þakka myntsambandinu 1873, er tekin var upp sama
myntslátta á Norðurlöndum. Samband þetta varð enn nanara, er
aðalbankarnir gerðu samning sín í milli 1885. Þá gerðust bank—
arnir brautryðjendur innan bankaheimsins, með því að koma á,
sameiginlegu gírósambandi fyrir Norðurlönd,
þ. e. a. 8. hver hinna þriggja aðalbanka gat gefið út ávísun greið-
anlega við sýningu á hina tvo bankana, þó að þeir ættu ekkert
inni hjá baukanum, sem ávísunin var gefin út á, og bankarnir
reiknuðu sér enga vexti nó umboðslaun fyrir hvern annan. Skuld-
ir bankanna til hvers annars eru greiðanlegar er krafist er, og eiga
að greiðast í 10 og 20 króna gullmynt, ef ekki er öðruvísi ákveðið.
Samband þetta er hinn einasti sjáanlegi árangur Norðurlatida-
stefnunnar, Norðurlönd eitt. Þegar samningurinn var gerðtir, gengu
menn að því vísu, að greiðsluviðskiftin milli Norðurlanda mundu
upp og ofan vera jöfn, því að annars mundi verða erfitt fyrir
skulduuautsbankann, að geta ætíð greitt skuld sína er krafist yiði.
Svo var einnig vanalega til aldamótanna. Eu frá 1900—05 skuld-
aði Noregs banki og ríkisbanki Svíþjóðar ætíð þjóðbankanum danska
mikið fó. Eftir 1905 verður sú breyting á, að þjóðbankinn skuld-
ar nú bönkum Noregs og Svíþjóðar mikið fó. Gallarnir á fyrir—
komulaginu komu þó fyrst greinilega í ljós við ófriðinn.
Vegna þess að Danmörk keypti meira af innlendum verðbróf-
um heim aftur frá ófriðarþjó'unum heldur en Noregur og Svlþjóð,
varð meiri eftirspurn eftir víxlum á útlönd til að greiða verðbrófin
með, heldur en í Noregi og Svíþjóð. Þjóðbankinn danski hafði
reyndar miklar útlendar kröfur til sölu, en vegna þess að þær
höfðu fallið í verði, þá vildi bankinn halda verðinu eins háu og
hann gat, til að tapa sem minstu á verðhruninu. Það svaraði því
kostnaði að kaupa víxla á útlönd yfir ( Svíþjóð eða Noregi, þar
sem þeir voru ódýrari, og greiða þá með ávisun frá Þjóðbankanum
á Noregs banka eða ríkisbanka Svíþjóðar. Fyrir þessa ávísun tóku
dönsku bankarnir fyrat að eins lítilsháttar aukagjald (V2 %o)> en er
ávísunum á Noreg og Svíþjóð fór að fjölga og Danmörk komst í-