Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Side 39

41
í Þerney 1269, »kantara kapa« (D. I. II. 63); á Búrfelli er og a. á.
talin ein kápa; næsta ár eru nefndar 3 í Vallanesi (D. I. II. 83) og aðrar
3 i Holti (D. I. 11.85; sbr. 681, 4 eru þær 1332); 1274 eru á Helga-
felli taldar 9 (D. I. II. 116), en þar var klaustur. — 1378 eru tald-
ar þar 8 kantarakápur hinar betri og 6 hinar léttari (D. I. III., 328)
og 1397 eru sagðar vera þar 13 kantarakápur (D. I. IV. 169). Væru
margir máldagar til frá 13. öldinni, mætti því ætla að í þeim væru
nefndar víða kantarakápur. Þær eru nefndar oft mjög í máldögum
frá næstu öld, hafa verið til við mjög margar kirkjur og margar við
sumar, t. d. á Grenjaðarstöðum 1318 (D. I. II. 433) 8: »ij baldur-
skijnskapur. ij peltzkapur. iiij verre«; — til enn 1391; sama ár (1318)
4 í Grímsey (D. I. II. 442), Saurbæ í Ef. (D. I. II. 451) og Völlum
(D. I. II. 455); 1332 (og enn 1371) eru 7 á Breiðabólsstað í Fljóts-
hlíð (D. I. II. 687), 8, »og ij myrkbláar litlar* að auk, i Odda (D.
I. II. 691), Gunnarsholti og Keldum 4 (D. I. II. 692—3) og Holti
sömuleiðis (D. I. II. 681). — Við nokkrar kirkjur eru taldar 3, við
margar 2 og við mjög margar er 1. Verður að nægja hér að vísa
til Fornbréfasafnsins (D. I. II. o. s. frv.)'; má eftir registrinu finna
alla máldaga er nefna kantarakápur. Við klaustrin eru margar:
Viðeyjarklaustur 1367 eru taldar «viij kapur hinar betre. oc xiij
hinar lettare (D. I. III. 213) við Helgafellsklaustur 1378 eru 8+6
svo sem sagt var og 1397 eru nefndar þar kantarakápur xiij, og
sama ár eru taldar í Kirkjubæjarklaustri jafnmargar (D. I. IV. 238).
Á 15. öldinni er talinn mesti fjöldi af kantarakápum; 1408 eru
taldar 6 í klaustrinu á Stað i Reynisnesi (Reynistað), sem var þó
nunnuklaustur (D. I. III. 717); 1480 og 1488 eru taldar 7 í Odda
(sbr. hér áður).
Á fyrra helmingi 16. aldarinnar eru þessar taldar í Sigurðar
registri (D. I. IX. 305 etc.) við klaustur og kirkjur ýmsar fyrir norðan:
í Munka-Þverár klaustri: Kantarakapur .xiij. ein af þeim ovigd; í
Þingeyra klaustri: ix. cantarakapur; í Möðruvalla klaustri: kapur
xij; á Grenjaðarstað: kápur .iiij. gamlar, á Mel(stað): ein cápa og
ij vondar; í Laufási voru 2, Múla og Völlum 1.
Langflestar hafa þó kápurnar verið til við dómkirkjurnar báðar.
Því miður eru engar skrár til lengur um messuskrúða Skálholts dóm-
kirkju fyrir siðaskiftin, en 2 eru til frá Hóla dómkirkju frá 14. öld-
inni og ein frá 15. (1500) og enn 2 frá 16. öld (í Sigurðar-registri), nefni-
lega þegar Jón biskup Arason tók við staðnum (1525), og þegar hann
var liflátinn (1550). Hin elzta skráin er frá 1374 (í D. I. III. 288);
eru þar taldar (kápur flm tigher og tvær« til samans, »hinar betræ
ok lettare». Næsta skráin er frá 1396 (í D. I. III. 611) og eru þá
6