Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Blaðsíða 40

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Blaðsíða 40
42 kápurnar fjórum færri: »ij fátt j fimtighi«. Skráin frá 1500 (D. I. VII. 464) er mjög stutt og er á latínu; hún greinir »xl. viij cappe« líka, þótt hún sé (að áliti útgefandans) rúmri öld síðar gerð. Þegar Jón Arason tók við 1525 (D. I. IX. 294) getur skráin í Sigurðar- registri alls og alls um 40 kapur og 1. Þegar hann var liflátinn, 1550, gerði Sigurður sonur hans skrá um eignir Hóladómkirkju á jólunum, og eru í henni taldar þessar kápur: »1 klerka kistu .viiij. kapur heilar. og iiij upp gefnar«. Er það einkennilegt hversu mjög hefir fækkað kápunum á þessum 25 árum — Síra Sigurður endar upptalninguna á gripum kirkjunnar — auk þeirra er faðir hans hafði lagt til og hann telur upp á eftir — með þessum orðum: »Item uar tekit j kirkiunne aa sauda felle .ij. gamler. pasturalar goder. gaumul eign kirkiunnar. messo klæde og kaleikur og margt annat þat bisk- upenum og kirkjunne til heýrde«. — Þar á meðal liklega kápur. — Meðal þeirra gripa, sem hann svo telur upp og segir að biskup Jón faðir sinn hafi tillagt Hóladómkirkju, er talin: Cantara kápa med flugilc. I sumum máldögum er þess látið getið úr hverju sumar kantara- kápur séu og hvernig þær séu á litinn. Þannig er mjög víða getið um ^jeZZs-kápur, eða kantarakápur með pell (þ. e. úr pelli). Orðið er komið inn í íslenzku úr forn-hollenzku (pellen); á miðaldalatínu pallium. Pell var ágætur vefnaður, hafður til skrauts og skartklæða; stundum var það gullskotið. Margar kantarakápur eru sagðar vera með ialdekin, sem var einnig eins konar dýrindis skrautvefnaður. Orðið er skrifað með ýmsu móti í máldögunum og oft »baldurskin(n), sem mun vera einskonar alþýðuskýring á nafninu; það er komið inn í málið úr þýzku, baldachin, eða hollenzku, baldekijn, en uppruna- lega myndað í ítölsku, baldacchino, af Baldacco, ítalska nafninu á borginni Bagdað, þar sem þessi vefnaður var mest unninn eða keypt- ur fyr á öldum. — Ennfremur er getið um kantarakápur með guð- vef, sömuleiðis dýrindis vefnaður; vefjarkkpar eru og nefndar (sbr. vefjarskikkja, -möttull, -upphlutur í Njálssögu og Laxdælasögu) og er »vefur« í því orði máske sama og guðvefur. Einnig er talað um skínandi kantarakápur, hafa þær verið úr vefnaði þeim er nefndist skínandi klœði. Oft er getið um kantarakápur með sálún (af sálúni), einskonar dýrmætt klæði; svo voru og nefnd áklæði og ábreiður, og enn er viss tegund vefnaðar nefnd salún á íslenzku, sbr. salúnsábreið- ur, sem eru algengar; óvíst er þó hvernig hið forna sálún heflr verið; orðið virðist skylt ítalska orðinu salone, á frönsku salon, ensku saloon. Ennfremur eru nefndar kantarakápur með sœi og sæikápur, en aæi var einskonar ullarvefnaður, á fr. saie, ít. saia, lat. sagun, sagium
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.