Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Page 40

42
kápurnar fjórum færri: »ij fátt j fimtighi«. Skráin frá 1500 (D. I.
VII. 464) er mjög stutt og er á latínu; hún greinir »xl. viij cappe«
líka, þótt hún sé (að áliti útgefandans) rúmri öld síðar gerð. Þegar
Jón Arason tók við 1525 (D. I. IX. 294) getur skráin í Sigurðar-
registri alls og alls um 40 kapur og 1. Þegar hann var liflátinn,
1550, gerði Sigurður sonur hans skrá um eignir Hóladómkirkju á
jólunum, og eru í henni taldar þessar kápur: »1 klerka kistu .viiij.
kapur heilar. og iiij upp gefnar«. Er það einkennilegt hversu mjög
hefir fækkað kápunum á þessum 25 árum — Síra Sigurður endar
upptalninguna á gripum kirkjunnar — auk þeirra er faðir hans hafði
lagt til og hann telur upp á eftir — með þessum orðum: »Item uar
tekit j kirkiunne aa sauda felle .ij. gamler. pasturalar goder. gaumul
eign kirkiunnar. messo klæde og kaleikur og margt annat þat bisk-
upenum og kirkjunne til heýrde«. — Þar á meðal liklega kápur. —
Meðal þeirra gripa, sem hann svo telur upp og segir að biskup Jón
faðir sinn hafi tillagt Hóladómkirkju, er talin: Cantara kápa med
flugilc.
I sumum máldögum er þess látið getið úr hverju sumar kantara-
kápur séu og hvernig þær séu á litinn. Þannig er mjög víða getið
um ^jeZZs-kápur, eða kantarakápur með pell (þ. e. úr pelli). Orðið
er komið inn í íslenzku úr forn-hollenzku (pellen); á miðaldalatínu
pallium. Pell var ágætur vefnaður, hafður til skrauts og skartklæða;
stundum var það gullskotið. Margar kantarakápur eru sagðar vera
með ialdekin, sem var einnig eins konar dýrindis skrautvefnaður.
Orðið er skrifað með ýmsu móti í máldögunum og oft »baldurskin(n),
sem mun vera einskonar alþýðuskýring á nafninu; það er komið
inn í málið úr þýzku, baldachin, eða hollenzku, baldekijn, en uppruna-
lega myndað í ítölsku, baldacchino, af Baldacco, ítalska nafninu á
borginni Bagdað, þar sem þessi vefnaður var mest unninn eða keypt-
ur fyr á öldum. — Ennfremur er getið um kantarakápur með guð-
vef, sömuleiðis dýrindis vefnaður; vefjarkkpar eru og nefndar (sbr.
vefjarskikkja, -möttull, -upphlutur í Njálssögu og Laxdælasögu) og
er »vefur« í því orði máske sama og guðvefur. Einnig er talað um
skínandi kantarakápur, hafa þær verið úr vefnaði þeim er nefndist
skínandi klœði. Oft er getið um kantarakápur með sálún (af sálúni),
einskonar dýrmætt klæði; svo voru og nefnd áklæði og ábreiður, og
enn er viss tegund vefnaðar nefnd salún á íslenzku, sbr. salúnsábreið-
ur, sem eru algengar; óvíst er þó hvernig hið forna sálún heflr verið;
orðið virðist skylt ítalska orðinu salone, á frönsku salon, ensku saloon.
Ennfremur eru nefndar kantarakápur með sœi og sæikápur, en
aæi var einskonar ullarvefnaður, á fr. saie, ít. saia, lat. sagun, sagium