Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Side 2

6
hundruð að fornu mati, en þá lækkað aftur nærri um helming í 15,6
hundruð. Lægst verður matið etfir fellisveðrið mikla og sandárin.
Þá, 1885, kemst Gunnarsholt með eyjunni og Kornbrekkum í eyði,
niður í 4 hundruð. Svo 1922 er matið 1300 kr. og 1932, að Brekk-
v.m meðtöldum 6500 kr., þó ekki nema 5300 kr. 1942. En þá er
líka byggingin í Gunnarsholti metin 24500 kr., eftir að þar var
byggt vegna sandgræðslunnar og hafizt handa um girðing og græðslu,
árið 1926. Hefur þar síðan verið unnið að og með undra mikl-
:im árangri, eins og síðar verður vikið að. En hér má geta þess, að
gamla býlið fór alveg í eyði 1836. Bóndinn síðasti þar, Bergsteinn
Hreiðarsson, flutti þá með konu og eitt barn að Stokkalæk (en þá
íór Þorgrímur þaðan). En síðast flutti frá bæ þessum, sama vorið,
ekkjan Guðrún Jónsdóttir (systir Þorgríms á Rauðnefsstöðum), að
Kornbrekkum. — Hún gat ekki skilað nema 5 ám af 12, er voru
kvígildi hennar á jörðinni. Og ofanálagið á jarðarhúsin gaf eigand-
inn eftir (Guðmundur Brynjólfsson á Keldum). Einnig sá hann þeim
báðum, sem burt urðu að flýja, fyrir jarðnæði á jörðum sínum. —
Kunnugt er um marga ábúendur í Gunnarsholti, og hefir Skúli á
Keldum rakið, með ártölum, fjölda þeirra. En hér er annað verk-
efni.
Kirkjan. Svo lengi sem bær þessi hélzt í byggð, var þar kirkju-
staður, og lengi útkirkja frá Keldum. Og staðið hefir kirkja þar ekki
skemur en frá dögum Jóns Loftssonar (d. 1197), því að hann átti
þetta höfuðból og fleiri göfugir ættmenn hans og Oddaverjar. Þar bjó
Þorseinn sonur Jóns og eftir hann bróðursonur hans, Björn sonur
Sæmundar í Odda. Máldagi kirkjunnar elzti, sem nú er til, telst vera
frá því um 1332, en er vafalaust mikið eldri að einhverju leyti.
Kirkjan á þá ,,fjórðung í heimalandi og Kotbrekkum, 16 kúgildi,
hálft þriðja hundrað í bókum“ (að virðingarverði) „klukkur 4, gler-
glugg sæmilegan, fern messuklæði“ og allt annað venjulegt eftir
þessu í ríkum mæli, svo að ekki er þetta frumbýlingsleg kirkja á þeim
dögum. Hér að auki hafði kirkjunni verið gefið hundruð í vaðmál-
um ,,með líki Valgerðar“, og Þorsteinn Nikulásson (sá er drepinn
var) gaf 3 hundruð í vöru. Enn bættist kirkjunni á sömu öld 1 kví-
gildi, þrír hundraðs hestar, líkneski 2 o. fl. Og þá (1397) er þess
getið líka, að „þangað undir liggur kirkja að Geldingalæk, bænhús
á Heiði með tíund og 4 bæir aðrir að skyldum öllum“. Sóknin hefur
aldrei verið stór, en hún bættist við Keldnasókn, þegar kirkjan var
rifin.
Þessi mikla lausafjáreign kirkjunnar fór nú óðum lækkandi eftir