Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Side 3

7
þetta, og hvarf vitanlega að mestu leyti um eða eftir siðaskiptin eins
og búpeningur og aðrar eignir flestra annarra kirkna. Árið 1553
t. d. eru kvígildin ekki orðin nema 10, í stað 17 áður, hestar 2
hundruð fyrir 3, og af bókunum (hálfu þriðja hundraði), eru einnig
eftir „nokkrar skræður“, auk grallara og messubókar um árið. Prest-
ur og djákni skyldu vera í Gunnarsholti, og þess er líka getið í sölu-
bamningi (1398), að Kotbrekkur séu sá fjórði hluti Gunnarsholts,
er kirkjan eigi.
Bœjarstœði og útlit. Bærinn elzti í Gunnarsholti stóð á háum og
víðsýnum stað, sunnan í holti miklu, sem er víðlent og mishæðótt.
Orskammt til nnv. upp frá núverandi bæ, sem er niðri á sléttlendi.
Og bæjarstæðið er hérumbil 4 km ssv. frá Vestri-Geldingalæk, 8 km
nv. frá Keldum og 14 km sv. frá forna kirkjustaðnum Skarði. Holtið
er örfoka melur og grjót allt að ofan og norðanverðu. En sunnan í,
þar sem bærinn stóð, er nú yfirgróið og svo mjög upphækkað, að
j^ar er aðeins aflíðandi hólbunga, en mótar ekki fyrir húsarústum,
svo að lýst verði. En þar er nú samfelldur grasbali og hnjótagróður
að norðan og austan, og sést þar á staka steina. Byggingarsvæðið
virðist vera um 23 fm. til austurs og 18 fm. til suðurs. Óvíst er þó,
hvort kirkjugarðurinn er þar með talinn, nema þá að litlu leyti. Þá
er og lítil húsrúst (smiðja?) þarna sv. við. En um 13 fm. austar og
hærra eru dreifar af grjóti og hellublöðum, ef til vill leifar af fjósi
o. s. frv. Frá rústabalanum eru rúmir 100 fm. niður á Lækjarbakk-
ann. Er þar nú töðuvöllur og talsvert austureftir, en þó með elftingu
nokkurri. Garðar allir eru horfnir, enda hafa þeir víst verið úr torfi
að mestu leyti, því að grjótlaust er þar á holtinu. Norðaustan til á
holtinu sjást stakir steinar nokkurn veginn í röð, er ætla má að séu
leifar af túngarði, og stefna þeirra er svo sem hefði garður verið
50—60 m norður frá bænum. Og enn lítið austar á flötu holtinu
eru helluklumpar og blöð, leifar af kofa (hesthús?). Norður á holtinu
eru klettar fremur ljósleitir, þó líkari blágrýti en líparíti. Hefur þar
A'erið nokkurt helluklumpanám. Nokkuð meira sást um síðastliðin
aldamót. I Árbók Fornleifafélagsins 1898 (bls. 16) segir Brynjúlfur
Jónsson: ,,sér lítt til rústa. Fjós og heygarður var uppi á hryggnum.
Þar er ógróið og sést grjótdreifin. Aurmál kirkjunnar sést að nokkru
leyti, og hefur hún ekki verið stór. Þrír legsteinar eru þar“. . . Þeir
eru frá 1640, 1671 og 1781, nú allir á Þjóðminjasafninu (nr. 9124
—26). Kirkjan heíir staðið í kirkjugarði fyrir suðaustan bæinn. —
Talið er að fleiri legsteinar hafi þar áður verið, 1 stór og merkilegur,
sokkinn í jörðu. Vatnsbólið er lækur lítill, sem kemur undan hraun-