Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 5

9
álag á garða kringum hús og hey, þótt blásnir væru og fannir við þá. —
(Heimildin frá Skúla Guðmundssyni).
Síðast vísiterar próf. Tómas Sæmundsson í Gunnarsholti, 20. nóvember
1836. Hann segir á þessa leið: „Húsið hefur ekki tekið verið síðan 1822“.
Og er nú með sama Iagi og stærð sem lýst er 1823: „3 stutt stafgólf og
svo sem 1 alin betur, en á vídd nokkuð á 5. alin. Húsið er nokkurn veginn
stæðilegt að viðum og veggjum“, en jörðin hefir á síðastliðnum vetri
skemmzt svo af sandfoki, að hún er í eyði, „svo að engin líkindi eru til
að hún geti orðið framar byggð“. Sóknarfólkið var boðað þangað, og var
sameiginlegt álit þess, að þarna geti kirkjan ekki staðið framvegis, því
að hana muni sandkæfa. Sóknarfólkinu fækkar og nú 30 aðeins, og því
ekki fært um að kosta kirkju sérstaka á öðrum stað. Varla geti heldur
orðið messufært, með svo fáu fólki, er sótt geti kirkjuna, þegar börn og
gamalmenni eru frá talin. Vilja sameining við Keldnakirkju. — Ákvörðun
bíður úrskurðar biskups. (Fullnaðarsamþykki kom með konungsbréfi 7. 6.
1837). Sjóður kirkjunnar var þá 60 rd. 26. Vísit. undirskrifa: Tómas Sæ-
mundsson prófastur, Jón Torfason, Guðm. Bi-ynjólfsson og Gísli Árnason
(enginn prestur).
Harðviðri og hallœri. Árið 1836, 24. nóv. gerði stórviðri mikið,
sem hélzt í 7 daga. Hefur Gunnarsholt þá fengið slæman skell eins
og fleiri jarðir. Þar um segir Þorvaldur Thoroddsen (Árferði, 235):
,,Varð þá stórskaði af sandfoki á Landi og Rangárvöllum, eyddust
hagar, tún, og skógar meira og minna á 32 býlum. Sandfokið í byl
þessum svarf af alla grasrót og þak af húsum, og lamdist svo inn í
útifénað, að sauðfé gat varla borið sig fyr en sandurinn var mulinn
úr ullinni. Malarsteinar, sem veðrið feykti með sandinum, vógu 6
lóð og þar yfir“. — Sams konar ofviðri og vorið 1882. Fyrr á þessu
ári hefir líka komið ógurlegt veður. Svo segir Páll Melsteð sýslu-
maður í bréfi til stiftamtmanns 2. 8. 1836: I sveitunum Landi og
Rangárvöllum, þar sem eru sandauðnirnar frá Heklu, hefur í vor
fallið tveir þriðju sauðfjár og hrossa, þó ekki svo mjög af hagbeitar-
skorti, sem af sandágangi, sem þakti landið og eyðilagði alveg
marga bæi (. . . „formedelst Sandflugt, hvor ved Jorden blev til-
dækket, og hvoraf flere Gaarde ere aldéeles ödelagte“). (Dómabók
Rvs. 1836, nr. 26).
Bœjarhúsin. Á síðustu árum þessa fræga fornbýlis voru bæjar-
húsin hvorki mörg né stór. Úttekt 1832 telur baðstofu lOVzXd
álnir, ,.með langböndum, staura og fjala árefti“. Skáli var þá 9X4
álnir og uppgerður með reisifjöl, þili og dyrastöfum (en hvorki með