Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 11

15
Ekki er býlis þessa getið 1711, fremur en Tortu. Sýnast mér þó
engar líkur til þess, að eftir þann tíma væri byggður svona langur skáli
á litlu býli. Og því síður vegna þess, að sennilega hefur þá samfelldi
gárinn ofan frá Selsundslæk verið genginn þar yfir og valdið lands-
spjöllum í Gunnarsholti. Býlið gat verið afrækt eða eyðilagt löngu
fyrr. Og um aldir gátu rústirnar verið yfirfenntar í skjólinu á þessum
stað. Slíkir staðir fenna, blása og gróa á víxl á nógu löngum tíma.1
58. Brekkur I, í ,,Gunnarsholtshverfi“, var mikil jörð með við-
liggjandi víðlendu og ágætu beitarlandi. Að mati 30 hundruð fram
yfir aldamótin 1700. Síðan kemur harmsaga jarðarinnar í tölum:
20 hundruð 1760, en mest á 19. öld, 1861, 18,6 hundruð og 1885
V2 hundrað.2) Aftur þó á 20. öld 600 hundruð 1922, en 1932 slengt
saman við Gunnarsholt sem ríkiseign (6500 hundruð, landverð án
húsa). Getið væri þess um Brekkur sem aðrar jarðir 1711, ef þær
hefðu þá verið farnar að spillast nokkuð að ráði. Erfiðlega hefur þó
gengið að leigja ,,bændaeign“ þessa með fornu afgjaldi, því að þá
(1711) var nýlega búið að létta landskuldina um 30 álnir og taka
burt 1 kvígildi. En samt voru eftir 4 kvígildi og 110 álna landskuld.
Þótt jörðin teljist þá geta fóðrað aðeins 4 kýr, voru þar þó 6 kýr
og vetrungur, 136 kindur og 16 hross. Þá er og getið um ,,engja-
pláts í Sökkum í Þykkvabæjarlandi, kallað Brekknateigur, hefur síð-
ast brúkað verið fyrir 5 árum og þangað til öðru hverju. Engið er
af sér gengið og orðið að litlu gagni. Engjapláts annað er ekkert. Torf-
rista slæm. Vatnsvegur langur“. Vatnsbólið var lind ein lítil, er kom
upp spottakorn fyrir neðan túnið. Hún þornaði alveg við blástur-
inn.
BcejarstceSið. Það var á hæðarbungu, eins og Kornbrekkur, og
nokkrum hundruðum faðma austar, undir sömu heiðarbrún. Hæð
þessi hefur á sínum tíma stöðvað framrennsli hraunsins, svo að það
hefur hlaðizt í brún, bæði að norðan og austan við hæð þessa. Brún-
in er lægst í kverkinni, spölkorn austur frá bæjarstæðinu. Liggur
1) Drjúgum spöl norðar í sömu brún, í landi Geldingalækjar og í kletta-
klauf, er fornleg bygging, vafalaust fjárrétt með stekk eða fjárbyrgi litlu
þar hjá, 0g haganlega notaðir klettar í hleðslu á báðum stöðum.
2) Geta má þess dæmis um verðgildi og hastarlegt hrun Brekkna, að
eftir miðja 19. öld var jörðin virt 560 rd. (Ríflegt verð þá fyrir 20 hundraða
jörð). En eftir 30—40 ár (upp úr % hundraðs matinu 1885) var þriðjungur
Brekknalands seldur fyrir 13 Jcrónur og 50 au. Halldór í Gunnarsholti seldi,
en Magnús á Brekkum keypti. Árið 1920 keypti svo Gunnar á Selalæk af
Einari á Bjólu % sömu jarðar háu verði. (Heimild frá Sk. G.).