Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 13

17
í einstöku heimildum séu nefndar ,,meiri“ eða ,,minni“ Brekkur,
tel ég líklegra að þá sé talað um ,,Brekknabæina“, Brekkur og Korn-
brekkur, heldur en afbýli frá Brekkum. Fyrir slíku býli, er sumir ætla
að hafi verið til, vantar öll sönnunargögn.
59. Brekkur II. Ekki varð það nema nokkuð á annan áratug,
sem Brekkurnar lágu í eyði í þetta sinn. Magnús Jónsson, bróður-
sonur Einars Guðmundssonar, fyrrnefnds í Gunnarsholti, byggði upp
1894 heygarð og hesthús í Brekknatóttunum og heyjaði þangað, en
átti þá heima í Gunnarsholti. Síðar, 1896, byggði hann nýbýli að
öllu leyti, rétt við Hróarslæk, mikið suðaustar en bærinn stóð áður.
En þar á milli tveir litlir lækir, er koma undan hraunbrúninni og
renna þvert suður í stóra lækinn. Nefnast þeir Klofalœkir (a. m. k.
sá vestri og stærri), en Klofi spildan á milli þeirra, og Litli-Klofi þar,
sem bærinn var settur. Bæinn nefndi Magnús í fyrstu Hrafnabjörg,
eftir klettunum þar fyrir ofan, en Brekkur urðu þó fasta nafnið. —
Brúnin þar fyrir ofan var þá grasivaxin, fjárrétt var þar rétt undir
klettunum. Túnblett ræktaði Magnús hjá nýbýlinu og hafði þar
nálægt kýrfóðri nokkuð mörg ár, mest 57 töðuhesta, en ekki nema
11 hesta eftir gaddaveturinn 1918. Oft gat hann líka slegið ein-
hverja bletti í Brekknatúninu gamla, eitt árið t. d. 20 hesta. Auk
bæjarhúsa byggði Magnús lambhús við brúnina vestan lækja, en það
fór fljótt í sand. Svo og fjárhús tvö langt inni í högum, annað að vísu
jötuhús með kumbli, og sjást þess merki enn, hjá Valshól. Var þar
oft heyjað nokkuð, og er svo enn, frá efri bæjum, því að þar er gras-
geiri langur, óblásinn í eyðimörkinni. Annars hafði Magnús oft mik-
inn heyskap nærri býli sínu á Veitunni og við gömlu bæina, jafnvel
allt að 400—500 hesta. Þess er áður getið, að M. J. keypti þriðjung
Brekknalands fyrir 13 krónur og 50 aura. Hefur eign sú borgað sig
vel og borið ríflegan ávöxt á þeim árum, því að hann hafði þar lag-
legt bú, eitt árið t. d. 3 nautkindur, 163 kindur og 14 hross. Og á
nýbýlinu bjó hann til dauðadags 17. febrúar 1923. Ekkja hans, Elín
M. Sveinsdóttir, bjó þar eitt ár, en flutti svo 1924 með fjögur börn
og sandi orpnu, nærri 50 að tölu, minnir Sigurgeir, sem þar var viðstadd-
ur. Fé þetta var að mestu úr Kornbrekknabúinu stóra, sem þá var búið að
skipta milli erfingja og beggja býlanna. — Segja má hér sviplíka sögu frá
Keldum. Þrjár borgir voru þar á einum hól í hrauni norður frá Keldnakoti,
ætlaðar helzt til skýlis fé, er hrekja kynni í byljum ofan úr heiðunum eða
héldi til í blöðkumelum og snöpum í hrauninu. Borgir þessar allar fylltust
upp í mæni að miklu leyti í fyrsta veðrinu. Og veit enginn ennþá hvað
þar kann að vera undir rústahrúgunni eða sandsköflum við hæðir og hóla.
Árbók Fornleifafélagain8 — 2