Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 14

18
sín að Uxahrygg á Bakkabæjum. Þar með er byggðin á Brekkum úr
sögunni. Húsin rifin og seld, enda var þá sandgárinn kominn heim á
fúnið. (Heimildir frá Sk. G.).
60. Skrafsagerði. Ljótt bæjarnafn, ritað svo 1711, en líklega
afbökun úr Skrafsgerði. Var það kot eitt lítið í Brekknalandi, milli
bæjanna og rétt við landamerki Kornbrekkna. Mætti því vel vera, að
eiganda eða búanda á Kornbrekkum og eiganda Brekkna (eða leigu-
liðum) hafi orðið skrafdrjúgt um bæj arbyggingu og gerðis við tún
sín. Og að nafngjöfin sé ávöxtur af þeirri rót. Ekki þekkjast upptök
þeirrar byggðar, en lok hennar urðu um eða upp úr 1690, eigi þó
vegna ágangs þá eða uppblásturs, heldur vegna harðinda mikilla
þetta ár, og þar með fylgjandi sóttarfars og hungurdauða fátæks
fólks. Afgjald kotsins hafði verið 60 álna landskuld og leigur af 2
kúgildum. Eftir því svarar stærð þess til 5 hundraða. „Vegna slægna-
leysis og aðþrengingar“ þótti býlið ekki vel byggilegt. En þess í stað
varð bóndinn á Brekkum að bæta 40 álnum við afgjald sitt, er var
120 álnir, landskuldinni og öðru kvígildinu, frá Kotinu.
Nærri því um tvær aldir þekkist enginn búandi né bygging á koti
þessu, og má vel vera að legið hafi í eyði allan þann tíma. En svo
þegar Ingveldur Jónsdóttir varð að fara frá Kornbrekkum (1881),
byggði hún bæ á sama stað og áður stóð Skrafsgerði, en nefndi að
Brekkum, eins og nýskeð er vikið að. Og hefur hún vafalaust notið
haga beggja jarðanna. Ekki hélzt hún þó lengur við í nýja bænum
en eitt ár, 1881—82, fyrir sandágangi. Hún flutti þá til Einars Guð-
mundssonar, er þá var nýlega orðinn bóndi á Rifshalakoti (,,Reiks-
arakoti”) í Holtum, síðar bónda á Bjólu. Ingveldur mun hafa gefið
með sér eign sína í Brekkum. Þeir Einar Guðmundsson og bróðir
hans, Eyjólfur oddviti í Hvammi á Landi (,,Landshöfðinginn“),
voru ættaðir írá Kornbrekkum, og báðir vinnumenn Guðmundar
Jónssonar þar um sinn, eftir lát föður þeirra.
Árið 1 882—83 var nýi bærinn látinn standa óriíinn. og var þá
húsmaður í honum Bjarni Árnason, síðar bóndi í Króki í Gaulverja-
bæjarhreppi. Voru þá fyrrnefndu næstum samliggjandi fjögur tún
sandkafin í Iægðum og veðurbarin í flag áveðra á börðum og hólum.
En aftur kom þar þó upp töluvert gras um noklcur ár. Heiðarlandið
mikla frá þessum jörðum var þá og að mestu eyðilagt.
Vallarholt. Heyrt hefi ég nafn þetta á holti einu, ekki háu, en nokkuð
löngu n. og s. Það er á flatlendi (velli), sem nú er upp blásinn, býsna langt
austur frá Brekkum, en mikið nær Steinkrossi gamla, og því að líkindum
t