Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 23

27
Steinkross, Haukadal, Næfurholt, Keldur og ennfremur nokkrar jarðir
á Bakkabæjum. Og skoðun sína álykta sömu menn með þessum orð-
um: „Yfirhöfuð álítum við, að skyldi túngarður verða settur á nefnd-
um jörðum, meinum við að þær yrðu eftir 1—2 ár hreint óbyggi-
legar, þar sem sanddyngjurnar, sem bæði söfnuðust fyrir innan og
utan túngarðana, gætu ekki vegna skjóls undan þeim burtu blásið.
Að grafa grafir í sandi sýnist að vera vitlaust verk, því að það veður
kemur oftlega, að þær vildu á 4—5 dögum fyllast, og allt svo sand-
fokið verða miklu meira og varanlegra en áður, jörðunum að öllu
til eyðileggingar.
Ofanskráða skoðun viljum við með eiði staðfesta, ef þurfa þætti".1
Endurmat. Nú taka bændur á Víkingslæk að kvarta um hóflaust
mat og skattgreiðslur af jörðinni, svo mjög sem hún sé eyðilögð orðin.
Enn verði þeir að greiða af 20 hundruðum eins og þá, er jörðin var
óspjölluð. Nú ætti hún að lækka í 10 hundruð. Svo var loks afráðið,
að sýslumaður, Vigfús Thorarensen, tók með sér sex bændur og
prest og hreppstjóra og kirkjueiganda að auki, 20. 6. 1794. —
,, . . . Var svo riðið um jarðarinnar landareign og fyrirfannst vel
helmingur af hennar sléttlendi eyðilagt af blástri og sandfoki. Út-
heysskapur lítill af valllendi og nokkur af blöðkuslægju, sem þó er
meiripart rauðalauf. Austurtúnin eru sérdeilis af sér gengin og eyði-
lögð að rúmum þriðjungi“.
Þá er talað um áhöfn jarðarinnar, enn gæti hún fóðrað 3 kýr og
vetrung eins og 1711. En áhöfnin var, í staðinn fyrir 216 fjár full-
orðins og 104 lamba þá, ekki nema 70 fjár og 60 lömb nú. Búið
var að byggja hjáleigu, Kaldbak, frá vesturpartinum ,,til mikilla
bóta“. Eftir langar umræður og bollaleggingar, úrskurðaði sýslu-
maður, að jörðin skyldi metast 12 hundruð í stað 20. Og á milli
þriggja bænda, sem þá bjuggu þar, skyldi matið skiptast þannig:
Loftur Bjarnason 6 hundruð (vesturpartur), Björn Þorsteinsson 4
hundruð og Jón Jónsson 2 hundruð. (Dóma- og þingbók).
Bœjarstceðin. Norðurbrún Víkingslækjarhrauns er yfirleitt drjúgan
spöl frá Rangá ytri, og er flatlendi með holtum þar á milli. Nef eitt
mikið liggur nv. úr hrauninu með viki stóru milli brúna, er horfa mót
suðlægri átt og vestlægri. Hefir þar verið slétt og fagurt tún, niður að
Víkingslæk, er kemur austan og sunnan að, með sveig til norðurs.
1) Við skoðun á Keldum (15. 7. 1787) voru fimm bændur aðrir, og sýnist
þeim hið sama: „Við undirritaðir vorum beðnir að álíta, hvort túngarður
væri til bóta á Keldum, og álítum við það jörðinni til stærstu fordjörfunar
vegna sandfoks, er á hana gengur“. — Þjóðskjalasafn A 56.