Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Blaðsíða 34

38
Alftanesi) í byrjun 18. aldar. Um þetta bil var enginn búandi á jörð-
inni nokkur ár, frá 1708, en var þó hagnýtt af öðrum. Má því vel
vera, að mannleysið upp úr stórubólu hafi valdið því fremur en ný
spjöll á jörðinni.
1711: „Svínhagi hefir ekki byggður fengizt um næstu þrjú ár,
nema hvað búandinn í Réttanesi á Landi hefir brúkað jörðina til
slægna og hefir á henni ... 2 kýr, 2 vetrunga og 40 lömb. Fóðrast
kunna 2 kýr og 20 lömb. — Mun þá mikið eftir af túninu. Land-
skuld um nokkur ár 20 álnir. Betalast með 2 fjórðungum smjörs í
Odda. Fyrir 20 árum eða svo var landskuld 50 álnir, nokkrum árum
fyr 80 álnir .... Leigukúgldi 1 á parti kirkjunnar .... Kvaðir 1
tunna kola, færist í Odda. Fyrir 20 árum, jafnvel síður, skyldi ábú-
andi láta vakta um sumur ungkálfa og kvígur frá Odda í Svínhaga-
landi, stundum fleira, stundum færra, 8, 10, 11 og þar um. Afrétt
á jörðu, skóg lítinn til eldingar, ekki kolgjörðar, og er hann til feng-
inn, jafnvel kolin, sem kvaða nafni goldin eru.
Af túninu hefir sandblástur fjórðungi að vísu eytt, um næstu 20
ár, og hinu sem eftir er mikið spillt.
Blöðkuslægjum hefir og grandað blásturssandur og þriðjung þeirra
að vísu aftekið. Hagar eru af sandi stórum spjallaðir. Sýnist jörðin
framvegis liggja undir spjöllum, jafnvel eyðilegging“.
Þótt hrakspá þessi um algera eyðing Svínhaga rætist vonandi
aldrei, þá hefir þó oftar verið mjótt á milli lífs og dauða á þessúm
stað. Þannig var jörðin í eyði 1760, óvíst hve lengi þá. Og 1787
segja skoðunarmenn (Sbr. Víkingslæk og Bolholt). ,,Hér er heldur
um heyrt eignað þeim kóngsparti, sem liggur í jörðinni Svínhagi á Rang-
árvöllum, nefnilega af túninu það pláss, sem liggur fyrir austan götu þá,
sem suður af læknum liggur og allt að götu þeirri, sem liggur frá bænum
og Næfurholtsgata er kölluð. Höfum hér til vitað, nokkrir 20 ár, sumir
30 ár og lengur. Og aldrei höfum við heyrt né vitað þeim kóngsparti meira
úr greindri jörð eignað heldur en þetta áðurnefnda pláss úr túninú'. Fleiri
höfðu heyrt hið sama. Staðfest í Svínhaga 22. maí 1691, og undir skrifa:
Pétur Indriðason, Ámundi Jónsson, Einar Jónsson. — Sama vottar Jón
Jónsson í Selvogi 27. apríl 1691, og þar með, að parti þessum hafi konungi
verið skipt úr jörðinni. (Oddaskjala bók).
Aths. Vafasamt er, hvort þetta hefir verið svo mikið sem fjórði hluti
úr túninu, hvað þá sem fjórði hluti úr stórri jörð. En eftir því var af-
gjaldi skipt í fjórðungs hlutfalli og 1696 var fjórði hlutinn 1% hundraðs
móti 3% hundraðs á hinum þrem fjórðu hlutum Svínhaga. Þó hefir þessi
fjórði hluti túnsins hlotið að eyðast einna fyrst. Jarðamatsnefndin 1803
mat jörðina 5 hundruð og 78 álnir, og segir: „Sandrok á túnið“.