Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Blaðsíða 40

44
og austur í Mýrdal. Varla minna en 80—90 tunnur, eftir sögn bónd-
ans sjálfs, sem varla hefir tíundað of ríflega. Og — með leyfi jarð-
eiganda — er ágóði leiguliðans 60 álnir árlega, eða hálf til heil alin
iyrir hverja kolatunnu! Skógaranga og nýgræðing hefir bóndinn líka
burft að nota fyrir eitt stærsta bú sýslunnar og sauðfjárríkasta: 10
kýr, 4 naut, 24 hross og 326 kindur. En á heyjum átti jörðin ekki
að geta fóðrað nema 4 kýr. „Heyskap sækir ábúandi til, oftast á af-
rétt í leyfi og fyrir líðun Landmanna, er afréttinn þykjast eiga“, ,,I
túnið er nýlega komið jarðfall og sýnist horfa til meiri spjalla af
vatnsgangi. Högum grandar sandur og vikur“.
Nærri má geta, hvílíkt tjón og afhroð skógarnir hafa hlotið í gos-
um Heklu, svona nærri henni, t. d. árið 1300, þegar brunnu þökin
af húsunum í Næfurholti. Og dásamleg er sú lífsseigja og vaxtar-
máttur, sem enn heldur góðu lífi og nokkuð örum vexti í talsverðum
stykkjum skóganna, þrátt fyrir eyðandi öflin öll saman. En þau hafa
verið: hraunrennslið sjálft úr Heklu, vikur og aska, glóandi heit í
fyrstu, en síðan fjúkandi, vatnið, fossandi í gosum frá hlíðum Heklu
og síðar í hverri asaleysingu, er reif skörð, gil og gljúfur í skóglendið,
hvassviðrin, er sífellt mylja úr rofbökkunum, vorhörkur og annað
skaðlegt veðurfar, maðkur, mannshöndin með öxina, og sífellt fyrst
og síðast, munnur margra kinda.
Kirlcja. Geta verður þess, að heimiliskirkjá var í Næfurholti frá því
fyrir 1200 og þar til hún var lögð að velli 1765. Og var hún í fyrstu með
prests skyld í landi jarðarinnar, um það veit maður þó ekki fyrr en 1332
(Fbrs. II, 694). Kirkjan á þá allan búnað sæmilegan, 3 kýr og 30 ásauðar.
En kvöð sú fylgdi þar með, að gefa skyldi málnyt úr kúnum öllum í hverri
viku, á föstudögum, laugardögum og sunnudögum, sinn daginn úr hverri
kúnni. En hverjupl átti að gefa, er ekki nefnt. Breytzt hefir þetta senni-
lega fljótt og horfið úr sögun'ni. Fénaður hefir fallið og fækkað í hall-
ærum þar, eins og á stærri stöðum. Sagt er um siðaskiptin: „Þar liggur til
enginn bær“. — Hafa því að líkindum engin afbýli verið í Næfurholti
tim það bil. Messað hefir þó verið þar einstöku sinnum á síðari öldum af
Skarðs-presti, 9. hvern helgidag, er sagt 1689.
Sigurður prófastur Jónsson í Holti lýsir Næfurholtskirkju 1747 á þessa
leið: „Hún er fjögur stafgólf, óþiljuð til beggja hliða, en þil yfir altari
upp í gegn. .. reisif jöl í rjáfri og þiljuð yfir kórbita, vantar í miðfjölina.
Þiljað er milli kórs og kirkju, drótt er yfir kórdyrum og dyrustafir skikk-
anlegir. 1 stað prédikunarstóls er lítilfjörlegt bríkarkorn. Þil er framan-
undir kirkjunni, með skammsyllum, hurð á hjörum með skrá og lykli. —