Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 44

48
er þar framundan, að meiri hluta uppblásið, en vel lagað til þess
að hafa getað verið tún eða engjar. Og ekki spillti vatnsbólið, rétt
við bæjarvegginn.
Nú leitaði ég að öðrum leifum mannvirkja — eins og venjulega —
þarna allt umhverfis, en fann þess engan vott, hvorki af kofum né
görðum þarna á sléttunni. En dálítið sunnar, á fagurri flöt sv. undir
sömu skógarbrekku, var þá í byggingu nýtt fjárhús. Sunnan við
þennan stað og skógarbrekkuna er bert og blásið gildrag eftir leys-
ingavatn, I gili þessu, hátt uppi í brekkunni, rakst ég á leifar af grjót-
garði. Hann hefir legið þvert yfir gildragið, milli tveggja brattra
brekkna, á móts við skógartorfuna ofarlega, og virðist norðurendi
garðlagsins hverfa þar undir bakka, en suðurendinn liggja að kletti
uppi í bröttu brekkunni, og garðlagið allt um 35 faðma á lengd —
víst að mestu leyti úr þar fengnu grjóti. Meira en helmingur af garð-
rúst þessari liggur á grjótmel, með litlum halla til suðvesturs og nær
melurinn þaðan spölkorn í sömu átt. Syðri brúnin er gróðurlítil og
skóglaus, hún víkur þarna til suðlægari áttar. Þegar mældir eru fram
með henni, frá nefndu garðlagi, 40 faðmar, rekst maður á ennþá
greinilegri leifar af garði. Hverfur efri endi hans rétt neðst í brekk-
unni, sem þar er með nokkrum gróðri, en svo sjást leifar hans 22
faðma vestur á melinn. Fáa faðma frá þeim enda garðlagsins er
vörðubrot. og er líklegast, að þar hafi garðurinn endað, því að þar
niður eftir tekur við önnur melbrekka snarbrött. Garðar þessir eru
vafalaust mjög gamlir, með því líka að bændur og feðgar, sem enn
búa í Næfurholti og hafa búið þar á 19. öldinni, hafa ekki getað gert
neina grein fyrir görðum þessum.1 En garðarnir styrktu mig samt í
trúnni á býlið Ás. Vil ég geta þess helzt til, að á dögum býlis þess
hafi brekkurnar þarna allar verið þaktar svo þéttum skógi, að gripir
íæru þar ekki í gegn, seim brattast var. En svo hafi verið girt fyrir
greiðari leið gripanna niður á sléttuna, meðan verja þurfti tún og
engjar.
73. Nýibœr. Norðanvið núverandi Næfurholtsbæ er grasigróin
hraunheiði mikil. Drjúgan spöl norðvestur frá bænum, undan vestur-
enda brúnarinnar, kemur upp lind, sem rennur vestur í Næfurholts-
læk. Rétt við uppsprettuna að sunnanverðu (en ekki ,,út með“ Næfur-
holtslæk), er rúst Nýjabæjar á láglendum bala. Lítið býli hefir þetta
verið og eyðilagt fyrir mörgum öldum. Ekki hefir blásið þar upp eða
1) Jón Jónsson frá Selsundi, Hannessonar, bjó þar 1826—70, þá Hall-
dór sonur hans 1870—84, þá Ófeigur Jónsson (d. 1921) og síðan niðjar
hans.