Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 51

55
á báðum endum. Ekki leyna sér norðurdyrnar, þar liggja stórir og
lögulegir kampsteinar úr þursagrjóti, sem þar er eitt saman og 2
steindrangar, 2 V2 fet (um 94 sm.) á lengd, er að líkindum hafa
verið yfir dyrunum í gaflhlaðinu. Ennþá síður er ástæða til þess að
efast um dyr á syðri og lægri enda hússins. En þó er þar svo ólíkt
útlits, að hvorki sjást þar neinir steindrangar né svo lögulegir kamp-
steinar, sem að norðanverðu. Spurning verður því: Var þil að meira
eða minna leyti á þessum enda hússins? En svarið vantar.
Hvers konar hús var þetta? Spurningu þeirri er jafn erfitt að svara,
eins og það væri þó gaman, ef einhver gæti það með vissu.
Arni Hannesson, sem var greindur vel, fróður og minnugur, hafði
talið þetta vera goðahof. Er mér og tilgáta sú mest að skapi, eða að
öðrum kosti einhvers konar samkomustaður og skemmtanahús, fyrir
menn af nokkuð mörgum bæjum. — Metnaðargjörnu landnámsfólki
kann að hafa þótt óþarflega langt að sækja samkomur niður að Stóra-
Hofi.
Hús þetta gat ekki verið íbúðarskáli, svo að árum nokkrum næmi,
því að þar sjást engar bústaðarleifar. Enginn vottur af ösku, beina-
rusli, málmi, brýnum, tálgusteinum eða öðru, sem auðkennir flestar
gömlu bæjarrústirnar, ásamt útbyggingum, sérstæðum kofum, fjósi
og fleiru, eða görðum umhverfis, sem hér sést alls enginn vottur af.
Þá er eigi heldur álitlegt að gera úr rúst þessari fjós fyrir beitarnaut,
með heykumbli í öðrum enda (eins og ég taldi líklegt í Sandgili). Og
allra sízt svona stórt hús sem sel frá einum bæ, Næfurholti t. d.
Hafi menn verið hlessa, þegar eg taldi Haukadal með eyðibæjum,
þá held ég að menn verði ennþá hlesstari (fullhlaðnir undrunar),
þegar ég fer að efast um ályktun lærðs og gætins jarðfræðings.
Verður nú að því nokkur aðdragandi: Þess er áður getið, að þetta
umtalaða hús hafi verið byggt eingöngu úr aðfluttu mógrjóti, eða
þursagrjóti öðru nafni. Þegar ég fór austur með hlíðinni — á Tind-
eða Tindilfelli — sá ég grjótnámuna, þar sem byggingarefnið allt
virðist hafa verið tekið. Þar eru hamrar háir, og hleðslugrjót liggur
laust neðan við þá. Þeir eru svo drjúgan kipp frá öldunni, sem rústin
er á, að þar hefur að sjálfsögðu þurft hesta til aðdráttar, annað hvort
á sleðum á hjarni eða vögum á auðri, flatlendri jörð. Nú er hraun-
brúnin áðurnefnda norðanvið ölduna að mun nær húsrústinni, og
hraungrjót er stöðugra og betra til veggja innan húss en mógrjótið.
Vegna hvers var þá enginn steinn sóttur þangað? Ég held það vera
af því, að hraun þetta hafi þá ekki verið til. — Enda þótt sá glögg-
skyggni jarðfræðingur, herra Guðmundur Kjartansson, telji svo í