Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Side 55

59
íyrstu byggð. Eyðilagðist til fulls fyrir 40 eða 50 árum vegna slægna-
leysis. Þar eru hús öll í burtu og tóttir fallnar, tún, sem var, er óblásið,
halda menn þar kynni fóðrast 1 kýr, ef ræktað yrði, annars eru slægj-
ur engar aðrar. Kann ekki vel aftur byggjast, því að afkomulítið er
mjög svo“.
í eyði var kot þetta áfram og líka með vissu 1759, bæði fyrir og
eftir aldamótin 1800. En svo skeði það, þó fremur ólíklega, að búið
er á kotinu í 2 ár, en ekki heldur síðan. Það var Jón Jónsson, síðar
bóndi í Selsundi (faðir Ólafs bónda á sama stað og Ófeigs bónda í
Næfurholti), sem byggði sér þar bæ og bjó fardagaárin 1811—1813.
— I húsvitjunarbók 1811 er Jón talinn 22 ára og kona hans, Guð-
rún Ólafsdóttir, 35 ára, en börn þeirra Jón ,,1 árs“ og Jón ,,10
vikna“. Votta sést þar fyrir túngarði, og hefir túnið verið lítið meira
en ein dagslátta að líkindum. En lítið sést eftir af leifum bæjarins,
því að fjárhús frá Selsundi hafa verið byggð þar ofan á, og jafn-
framt girt um túnið, nærfellt helmingi stærra en áður. Hraunbrúnin
er algróin á báðar hliðar, en undirlendi mjótt, því að nálægur er
vikurgárinn gamli, að vestanverðu. En þar stafar nú orðið engin
hætta af honum. Á þessum slóðum, sunnan við Selsundslæk, hefir
J. C. Klein kaupmaður í Reykjavík, sem er eigandi Selsunds, byggt
sér timburhús til sumardvalar.
2. ÁrbcBr, norðan við Rangá, 5 km austur frá Keldum. Tún er
þar stórt og enn óblásið og blettir af heiðinni, bæði vestan bæjar,
út með ánni, og að austan og ofanverðu. En að vísu er meginhluti
haganna blásinn í hraun, sem enn er mjög gróðursnautt. Á 19. öld
hefir túnið verið girt með torfgarði og traðir heim að sunnanverðu,
en þar á milli og árinnar lá Fjallabaksvegur Skaftfellinga. Fagurt er
þar heima og túnið í góðu skjóli suður undir heiðarbrún.
Árbærinn hefir verið byggður úr Tröllaskógslandi. Ekki er vitan-
legt, hvenær það hefir gjörzt, því að Árbæjar á Rangárvöllum finnst
ekki getið fyrr en 1475. (Fbrs. V, 797). Er þá, við sölu, talinn 20
hundruð, og því mati heldur jörðin allt til 1711, en 1803 er hún
ekki orðin nema 10 hundruð, 1861 7,9 hundruð og 1885 5 hundruð,
1942 er landverðið 700 kr. og þó talinn þar 150 hesta heyskapur,
og ekki virðist hann meiri 1711, þá er talið að jörðin fóðri 3 kýr á
heyi og blöðku. Samt er þar áhöfnin þá 4 kýr, 2 vetrungar, 103
kindur og 23 hross. Um jarðarspjöllin segir Jarðabókin: „Blöðku-
slægju og beitarlandi spillir blásturssandur, sérdeilis því plátsi sem
kallast . . . Tröllaskógsland“. I 3 aldir hefir gárinn, sem eyðilagði
Tröllaskóg, verið að sverfa af landi jarðarinnar og brjóta bakka þess.