Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 59

63
nálægt því um 1 V3 dagslátta. Garðlög þessi eru nú miklu rýrari í
íyrirferð en hin áður nefndu. Blettur þessi er nú allur þýfðari og rytju-
legri en hinn, og því óvíst, hvort nokkru sinni hefir getað verið tún
eða slægja. — Ekki þykir mér líklegt, að upphaf þessa býlis sé yngra
en frá 12. eða 13. öld, og ekki heldur að byggð sú hafi varað lengur
en fram á 14. öld, eða til Svartadauða í hæsta lagi rétt eftir 1400,
þótt sú tilgáta sýnist, ef til vill, ennþá hæpnari, og þá sennilega sömu-
leiðis, að Bugur hafi verið lagður í eyði áður en Króktún og Tunga
urðu byggð býli. Með öðru þeirra í byggð og enn síður báðum gat
Bugur ekki verið svo stórt býli, sem rúst þess virðist benda til.1
5. Tunga. Hún var líka hjáleiga frá Keldum, og um stærðar-
hluta úr Keldnalandi er sama að segja og um Króktún. Land þess
býlis var tungan öll, löng og mjó, frá neðsta hluta Keldnalækjar,
niður með Rangá og upp með Stokkalæk, að Krókgili. En þaðan eru
fáein hundruð faðma til Keldnalækjar. Og ofan gilsins á þeim spöl,
hlóð Höskuldur, Tungubóndinn fyrrnefndi, varnargarð fyrir stórgripi.
Land jarðarinnar var því glöggt afmarkað og betur varið en vanalegt
er. Bærinn stóð litlu ofar en á miðri tungunni, alveg við Rangá, og
var hún vatnsbólið, en brekka nokkuð há og erfið að ánni. Að síðustu
var kálgarður framan við bæinn á árbakkanum, sem áin hefir nú að
mestu eytt smátt og smátt, með svarfi sínu neðst úr brekkunni. Líka
hefir áin sorfið af landi jarðarinnar að neðanverðu, nokkru fyrir
neðan háan og fagran foss, Tungufoss, og mest neðst, þar sem land-
ið er langlægst, í Tungunesi. Annars er tungan öll grasi vaxin og
laus við uppblástur af sandi. En í heiðinni fyrir austan bæinn, sem
öll er Iægri en Króktúnsheiðin, er þó ekki eins hreint og gott vall-
lendi á hólunum. En skjólgott mjög er landið í öllum áttum og hefir
þar verið hægt og þægilegt kotbýli, enda hefir sandfok aldrei orðið
til þess að spilla því. Slægjur voru þar ekki, nema fremur lítið tún,
og því aðalerfiðleikinn af afla heyja. Má því telja furðanlega stórt
búið þar 1711: 5 kýr, vetrungur og kálfur, 148 kindur og 14 hross.
1) Ef Fornleifafélagið hefði úr nægu fé að spila, ætti það að rannsaka
rústir þessar, og kynni þá að koma í ljós nánari líkindi og ýmislegur fróð-
leikur, m..a. af ösku- og vikurlögunum. — Hér vil ég bæta þessu við:
Síðastliðið sumar (1950) kom ég að„Bug“ og Lýður á Keldum gróf holu
í rústina. Á nálægt 5 feta dýpi var laust hleðslugrjót, ofan á því var hrúga
af 'ljósleitum vikri, en undir grjótinu kolsvart og mjög smágjört öskulag.
Með meiri útgreftri þarna, væri tilvalið tækifæri t. d. fyrir dr. Sigurð Þór-
arinsson, vikur- og öskusérfræðing, til að ákveða aldur laganna og rúst-
anna.