Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 71

75
þar Hraunteigssporður (Sporðurinn), sem lækurinn fellur í ána. —
Flatlendir balar og blettir, skóglausir, eru þarna í Sporðinum, og
þar stóð bærinn, nær læknum en ánni. Leifar sjást þar af bæjarrúst-
unum, sem munu hafa verið byggðar úr torfi að miklu leyti. En svo
er þar nú yfirgróið og ómerkilegt, að ekki tekur að lýsa því.
ViSbót. Hér er nú lokið annarri umferð eyðibýla á Rangárvöllum,
eins og viðhorfið var 1946. En í Heklugosinu það ár fóru í eyði tvær
jarðir, Þorleifsstaðir og Rauðnefsstaðir, og þær eru því teknar hér
með, þó að þær kunni, ef til vill, að byggjast aftur.
22. RauðnefsstaSir. Þeir eru austasti bær á Rangárvöllum,
efsti við Fiská og víðkunnir úr Landnámu sem landnámsjörð Hrólfs
rauðskeggs. Hét hún í fyrstu Fors, eftir fossi þeim, sem þar er í Fiská,
austan við túnið. Bújörðin var stór, ekki aðeins „Hólmslönd öll milli
Fiskár ok Rangár“, heldur líka að sjálfsögðu allt hið næsta austan
Fiskár, sennilega upp að Tindfjallajökli og upp á norðurhorn Þrí-
hyrnings. I landnámi þessu hafa nú um margar aldir verið tvær jarðir
aðrar og jafnstórar: Þorleifsstaðir og Reynifell, 20 hundruð hvor.
Niðjar Hrólfs voru, að jöfnu, gæðamenn og göfugmenni, svo sem
þeir Þorkell máni og Þorgeir Ljósvetningagoði. Og sonur Hrólfs, Þor-
steinn rauðnefur, sem bærinn er kenndur við, var enginn kotbóndi.
Landnáma lætur hann eiga eitthvað nokkuð mikið yfir 2200 sauð-
fjár. — Þótt fjártala þessi virðist nú vera ýkjum blandin, þá er og
ekki ólíklegt, að í fjársafnið hafi slæðzt nokkrar kindur úr nálægum
fjárhögum annarra. En ósennilegt má þó sýnast, að allan þennan
fjárfjölda hafi rekið í fossinn, eins og það er orðað: ,,Þá nótt,
er hann andaðist, rak sauðinn allan í fossinn“. — Hefir það mátt
vera meiri ,,fítonsandinn“, sem fylgdi Þorsteini. Og eigi er ósenni-
legt, að hann hafi þar ætlað sjálfum sér legurúm, af því að hann
„blótaði forsinn“ og lét bera í hann (matar-) „leifar allar“. Af því
heitir fossinn Leifðafoss. Þetta, sem nú er sagt, má heita allt hið sögu-
lega, er sagt verður um jörð þessa að fornu fari.
Jörðin. Rauðnefsstaðir sjást aldrei einu sinni nefndir með nafni í
14 bindum Fornbréfasafns, langt fram á 16. öld.1 Og er einkenni-
legt, að þeir skyldu ekki vera skattskyldir að Odda, eins og flestar
aðrar stóru jarðirnar á Rangárvöllum, á dögum hinna miklu Odda-
verja. Rauðnefsstaða verður eigi heldur vart í 6 bindum Alþingis-
bóka og ekki fyrr en 1641, í visitasíu Brynjólfs biskups. Þá eru Rauð-
1) Og í 15. bindi, bls. 662, mun: „Reijne“ tákna Reynifell, en ekki Rauð-
nefsstaði.