Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Page 143

NORSK ÖRNEFNABÓK
149
Ýmis þau atriði, sem höf. nefnir í kaflanum um málfræðileg
atriði, eru ekki svo vel rannsökuð í íslenskum örnefnum sem vert
væri, svo að samanburður er torveldur. Hann minnist þar m. a. á
kynskipti nafna, t. d. þegar hvorugkynsorð verða að kvenkynsorð-
um í mjög gömlum bæjanöfnum (52), t. d. Torg>Torgar, Nes>Nesj-
ar, HlQð>Hlaðir og LQnd>Landir. Hann segir réttilega að þetta sé
líka þekkt á Islandi. Sem dæmi þessa má nefna Eiðar af eið(i), þ. e.
karlkynsorð orðið til úr hvorugkyni, eða úr kvenkyni. Laugar(nir)
af laug.
Norsku náttúrunöfnin eru fróðleg til samanburðar við hin ís-
lensku, enda er þar að vonum margt líkt. Af fimm síðari liðum í
norskum árnöfnum hafa a. m. k. þrír verið til á Islandi, þ. e. lækur
og á, einnig bekkur (Kvíabekkur). Ekki þekki ég dæmi þess, að elv
og grov hafi verið til hér sem síðari liðir, þó að þessi orð komi fyrir
í árheitum eða sem nöfn á lækjum (Ölfusá, Gróf (Gröf)). Stofn-
orðin tvö (þ. e. lækur og á) eru í vesturdölum Austurlandsins (frá
Guðbrandsdal til Þelamerkur) og á Vestur- og Norðurlandinu (lok) ;
og á Austurlandinu og Rogalandi (á). Árnafnið Dynja svarar til
Dynjandi hér og Gláma til Gláma sem m. a. er nafn á flóaflæmi í
Stafholtstungum. Árheitið Migande á sér hliðstæðu hér, og norsku
fossanöfnin Hangande og Rjukan(de) eiga sér líka nafna, Hang-
andifoss á Kvískerjum og Rjúkandi í Miðfirði.
Höf. nefnir m. a. sem nöfn á vötnum Blanktjorna og Blankvatnet
sem séu víða á Austurlandinu og Þrændalögum og beri nafn af tæru
vatni. Fyrri liður þessara nafna er a. m. k. í einu nafni hér á landi;
Blankur heitir lækur í landi Hólmláturs á Skógarströnd.
Fjarðanöfnin Altafjorden, Brevik, Straumfj orden og Torskefjord
þarf ekki að skýra fyrir íslendingum, en erfiðara er með nöfnin
Flatanger, Porsanger og Stavanger. Nafnliðurinn -anger (að fornu
-angr) er algengur í norskum fjarðaheitum og talinn þýða annað-
hvort „hinn þröngi“ eða „hinn bogni, sveigði“ (fjörður). Orðliðurinn
er ekki til í íslenskum fjarðanöfnum en er varðveittur í örnefninu
Einangur sem nafn á dal á Síðu og sem fossnafn í Kjós.
Ýmsar líkingar eru með íslenskum og norskum fjallanöfnum en
þó eru norsku nöfnin eðlilega mörg torkennilegri og fornlegri en þau
íslensku. Þannig er t. d. um nöfnin Siggjo, Kunna og Stim (nú Stem-
hesten), þar sem hið fyrsta er talið skylt sögninni að sjá, annað
lýsingarorðinu kunnur, en hið þriðja skýrt með latínu stimulus „odd-
mjór stafur". Samanburðarnöfn eru líka mörg til og er þá oft kennt
til dýra, s. s. Hesten, Oksen, Galten, Bukken o. fl. Fyrst talda nafnið