Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Side 46

48
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sjá má er kirkja þessi annars eðlis en hin. Hún er lengri, 10.68 m,
mjórri, 4.56 m, lægri, 2.42 m undir bita með þrisvar sinnum fleiri
stöfum, liver biti hefur sitt par. Hinsvegar er hún með súðþaki að
innan og skammbitum í sperrum líkt og forveri hennar. Á þeirri fyrri
var einfalt stafverksþil að framan og aftan, en hér er komið svonefnt
slagþil yfir stafverksþilið. Hún er sömu gerðar og Grafarkirkja,
millistig milli stafverks og bindingsverks, húsgerð sem maður rekur
sig hvarvetna á í úttektum 18. aldar.
Það er reyndar sjálfur Ólafur Stephensen sem lætur reisa þessa
kirkju. Hann er eigandi Hóla í þennan tíma. Yfir kirkjudyrum er
,,ein fjöl með bíldhöggvaraverki og proprietarii hr. amtmannsins Ól-
afs Stephanssonar nafni þar á“, eins og segir í kirkjustólnum 1776.
Það er sama um þessa kirkju að segja og hina fyrri, hægur vandi
er að gera af henni teikningar sem skýra megindrætti í uppbyggingu
hennar, enda nauðsynlegt til að átta sig á því sem hér er verið að
fara (49. og 50. mynd).
Af reikningi kirkjunnar sést að mikið hefur verið notað af nýju
efni í hana. Þar með er ekki sagt að viðir eldri kirkjunnar hafi ekki
verið nýttir. Um það efni fræða vísitasíur okkur líka. Árið 1782 þann
12. ágúst er séra Erlendur á Hrafnagili enn í Hólum og lætur skrifa
í kirkjustólinn: ,,bæði kór og kirkja voru vel og vandlega upp byggð
árið 1774, svo vel af þeim gömlu þó ógölluðu viðum kirkjunnar
sem öðrum nýjum og vænum viðum, þá til hennar reparation tillögð-
um“.
Seinasti biskup í Norðlendingafjórðungi Sigurður Stefánsson fræð-
ir okkur nánar um þetta atriði. Vísitasía hans 14. júlí 1791 er ó-
venju nákvæm. 1 fyrsta lagi segir hann um þilið í kirkjunni: „frá
efri til neðri syllu er plægt gamalt þó gott og sterklegt strikað þil.“
1 öðru lagi segir hann þetta um súðina og aðra viði: „Uppyfir allri
kirkjunni er súð mestanpart af fornum við, nema í innra kórsins
stafgólfi er hún nýleg, eins og miðstafir, sperrur, biti og áfellur. I
framkirkjunni eru og líka allir stafir að undanteknum fremstu horn-
stöfum, nýlegir og sæmilega sterkir.“
Hér er í hnotskurn lýst hvernig staðið hefur verið að kirkjubygg-
ingum á íslandi fyrrmeir. Allt nýtanlegt úr eldri kirkjunni er brúkað
þegar ný er reist. Með þessum hætti geta fornir viðir geymst lengi,
einkum þar sem veðurskilyrði eru góð.
Af orðum biskups má ráða með nokkurri vissu hvað er nýtt og
hvað gamalt í torfkirkju II. Ný er súðin yfir innsta stafgólfi, á hinum
er súðin úr torfkirkju I endurnotuð. I kórnum eru miðstafirnir, bitinn