Eimreiðin - 01.01.1899, Page 1

Skólinn og fornmálin.
I. RÆÐA VIÐ SIÐBÓTARHÁTÍÐ HÁSKÓLANS 17. NÓV. 1898.
Eftir prófessor M. Cl. Gertz.
Háttvirta samkoma!
Hinn stórmerkilegi atburður, er háskóli vor minnist á hverju
ári um þetta leyti, stóð í allri rás sinni í nánu sambandi við húman-
ismann1, þótt hann raunar að mestu leyti ætti róta sína að rekja
til annara orsaka. En eitthvert helzta einkenni húmanismans var
endurfæðing hinnar klassisku2 fornaldar í vísindum, skáldskap og
fögrum listum. Munu menn þvi afsaka, þó ég sem fornmálafræð-
ingur noti þetta tækifæri, er mér er ætlað að tala, til að benda á,
hvernig námi fornmálanna og hinna fornu bókmenta hefur verið
varið á háskólum og öðrum skólum alt til vorra tíma. Mun ég
gjöra það í fám orðum og aðeins benda á helztu atriðin og bæta
þar við nokkrum hugleiðingum um framtíðarhorfur þessa náms.
Mentalíf það, sem vér sjáum hefjast með kvæðum Hómers,
þróaðist stöðugt alt til loka hins vestlæga Rómaveldis. Þá var
raunar gullöld þess fyrir löngu liðin, en menjar hennar voru eptir,
auðugar grískar og latneskar bókmentir. Mentir Austurlanda og
Vesturlanda hötðu um þúsund ár haldist í hendur, en nú skildust
þær, og stóð svo um nálega önnur þúsund ár. Arfleifð fornaldar-
innar skiftist. Austurlöndin héldu gríska hlutanum, geymdu hann
og lögðu rækt við hann. Umönnunin var þó ekki ætíð jafnmikil
eða dyggileg, svo að talsvert glataðist, er tímar liðu fram. Grikkir
1 Húmanisma kalla menn þá mentunar og uppeldisstefnu, er leggur aðaláherzl-
una á nám fornmálanna og hinna fornu bókmenta, og' álítur það meira al-
ment mentandi en nokkuð annað, — og húmanista þá menn, er þeirri stefnu
fylgja. ÞÝÐ.
2 Klassiskur, um rit og rithöfunda, er beztir eru í sinni röð og þykja fyrir-
mynd; einnig um tíma þá, er slíkir rithöfundar hafa lifað á, einkum í
fornöld. ÞÝÐ.