Eimreiðin - 01.01.1899, Page 8

hinn fagra búning þeirra og bæta með því smekkvísi sína og
auðga anda sinn, en stælingin varð að minsta kosti aukaatriði.
Nám latínu og latneskra bókmenta snerist ósjálfrátt í sömu stefnu;
þó reyndu menn enn þá að læra rnálið svo, að þeir gætu notað
það í ræðum og ritum, einkum vegna prófanna. En þetta gekk
ekki eins liðlega við lægri skólana. Raunar viidu sumir nýhúman-
istar einnig gjöra grískuna að aðalmálinu þar og byrja kensluna
með henni; en latínan hélt þó yfirráðunum vegna gamals vana
og vegna þess, að surnir voru svo skynsamir, að þeir sáu að rás
viðburðanna leyfði ekki að umhverfa þessu þannig. Að vísu
batnaði kensluaðferðin, og í orði var það oft tekið fram, að aðal-
atriðið skyldi vera að lesa rit höfundanna og kynnast hugsunum
þeirra, en í reyndinni urðu það stílæfingarnar, öldungis eins og
áður. Og grískan hlaut þvi miður að feta alt of mjög í fótspor
latínunnar; grískar stílæfingar voru teknar upp og þar með mál-
fræðisstagl. I einstöku skólum kendu menn nálega ekki annað
en latínu og grísku, og létu allar aðrar námsgreinir sitja svo á
hakanum, að þær í raun réttri voru hvergi til nema á tímatöfl-
unni; þar og hvergi annarsstaðar náðu menn nokkru, sem heitið
gat klassisk mentun. En í flestum skólum reyndu menn sam-
vizkusamlega að kenna bæði fornmálin og hinar nýju námsgreinir,
og varð þá árangurinn harla lítilfjörlegur í hvorutveggja. Læri-
sveinarnir urðu að fást við of margt og það var lagt of mikið að
þeim, svo að bæði andleg og líkamleg heilbrigði þeirra og þrek
beið tjón af. Vér verðum og sjálfsagt að játa, að nýhúmanisminn
hafði slæm áhrif á hinar þjóðlegu bókmentir, sem einmitt um
þetta leyti tóku að blómgast á Þýzkalandi. Schiller hefur í kvæði
einu frægu kvartað yfir því, að nú væru hinir dýrðlegu tímar
liðnir, er hinir fögru grísku guðir stýrðu heiminum og voru hver-
vetna á ferli. En bæði hann og hinir aðrir miklu samtíðarmenn
hans, snillingar gullaldarbókmentanna þýzku, bjuggu grískum goð-
um, sagnhetjum og hugsjónum nýtt riki í þessum bókmentum,
þar sem þau þó eiginlega áttu ekki heima; með þessu gjörðu þeir
þær óaðgengilegri fyrir alþýðu. Heima hjá oss fór á líkan veg,
Að vísu leið alllangt frarn á þessa öld, áður en grískan komst í
nokkur met við háskólann og í lærðu skólunum, en hin ágætu
skáld vor um aldamótin höfðu mikil kynni af þýzku skáldunum
og drógu mikinn dám af dálæti þeirra á Forngrikkjum; og þótt
vér hefðum ekki Grikki sjálfa hér heima, þá höfðum vér þó i