Eimreiðin - 01.01.1899, Side 52

52
henni einu sinni meðmælt, þá er hún nú ekki fáanleg, samkvæmt
þvi sem ráðgjafi Islands bæði hefir lýst yfir við oss og líka skrifað
landshöfðingja 31. mai 1897. Hana má þvi álita gersamlega fallna
úr sögunni — sem betur fer.
6. Valtýskan eða sijórnartilboðið ’<)']. Þessi stefna fer
að eins fram á að gera þær einar breytingar á stjórnarskránni, er
álíta má, að mesta þýðingu hafi fyrir þjóðlíf vort. Hún vill láta
hina ytri umgjörð stjórnarfyrirkomulagsins vera alla hina sömu og
nú er. En hún vill gera stórvægilegar breytingar á hinu innra
eðli stjórnarfyrirkomulagsins og afstöðu stjórnarinnar til alþingis.
Hún vill að skipaður sé fyrir ísland sérstakur ráðgjafi, er ekki hafi
öðrum ráðgjafastörfum að gegna og sé Islendingur eða að minsta
kosti skilji og tali islenzka tungu. Enn fremur að þessum ráðgjafa
skuli heimilt að sitja á alþingi og, ef hann vill, hafa þar annan
mann við hlið sér (t. d. landshöfðingja). Loks á ráðgjafinn að
bera ábyrgð fyrir alþingi á öllum stjórnarstörfum sínum (en ekki
eins og nú á stjórnarskránni einni). Laun ráðgjafans eiga eins og
hingað til að greiðast úr ríkissjóði, og laun þau til fulltrúa stjórn-
arinnar á alþingi, sem nú eru greidd úr landssjóði, að falla niður.
Auk þessa er farið fram á, að skjóta inn i 61. gr. stjórnarskrár-
innar ákvæði, er fyrirgirði óþörf aukaþing, þegar fyrir fram er
vist, að enginn árangur getur af þeim orðið. Annars ekki.
Þessi stefna var fyrst fram sett af einum þingmanni (dr.V. G.)
í ræðu, er haldin var í lögfræðingafélagi einu i Khöfn (»Juridisk
Samfund*) 6. nóv. 1895 og síðan var prentuð á íslenzku í Eim-
reiðinni (II, 1—20). Hálfum öðrum mánuði síðar kom hún og
fram frá annari hlið, frá landshöfðingja í bréfi hans til stjórnar-
innar 20. des. 1895, en um tillögur hans varð mönnum þó ekki
kunnugt fyrir en í þingbyrjun 1897. Þó ber þess að geta, að
bæði ræða þingmannsins (sbr. Eimr. II, 17) og tillögur landshöfð-
ingja fóru að auki fram á, að ráðgjafi Islands skyldi ekki sitja í
rikisráðinu. En frá þessari kröfu hafði þingmaðurinn horfið, er
málið kom til kasta alþingis 1897, og munu ástæður hans fyrir
því verða ljósar af því, sem hér fer á eftir. A síðasta alþingi bar
þingmaðurinn brevtingar sínar fram í frumvarpsformi, og hafði
stjórnin gefið fulltrúa sínum á þinginu umboð til þess að lýsa þvi
yfir, að frumvarpið mundi ná staðfesting konungs, ef það yrði
samþykt óbreytt af þinginu. I fyrstu var frumvarpinu tekið mjög