Eimreiðin - 01.01.1899, Síða 53

53
óstint, og þótti mönnum breytingarnar fáar, er menn báru þær
saman við hina gagngerðu endurskoðun benedizkunnar. Þó var
frumvarpið samþykt fyrst í neðri deild með töluverðum breyting-
um (og því af sumum kallað nýtt frumvarp) og síðan í efri deild,
er breytti því aftur í sama horf og það hafði upprunalega verið í.
En þegar það kom til neðri deildar aftur, var það felt þar, þó ein
tvö atkvæði vantaði nú á, að það næði líka samþykki þeirrar
deildar. En þó að málið fengi þessi úrslit að lokum, má þó svo
að orði kveða, að alí þingið féllist á stefnuna sjálfa (ef til vill að
einum 4 mönnum undanteknum). Aðeins vildu þeir, sem urðu
frumvarpinu að falli, halda fast við hina upprunalegu mynd stefn-
unnar, eins og hún kom fram í hinni fyrnefndu ræðu 6. nóv. 1895
(hjá dr. V. G.) og tillögum landshöfðingja 20. des. s. á. Þeir vildu
sem sé skjóta inn í frumvarpið þvi ákvæði, að ráðgjafi Islands
skyldi ekki mega sitja í ríkisráðinu. Þetta ákvæði hefir síðan verið
kallað »ríkisráðsfleygurinn«. Að þessu vildu formælendur frumvarps-
ins aftur ekki ganga, með því það var á allra vitorði, að það hlyti
að verða frumvarpinu að falli hjá stjórninni, samkvæmt ótvíræðum
yfirlýsingum hennar í bréfi til landshöfðingja 29. maí 1897, er vísað
var til í boðskap konungs til alþingis. Þessi ágreiningur um »ríkis-
ráðsfleyginn« varð því einn málinu að falli, en um stefnuna sjálfa
mátti heita að þingið væri alt á einu máli.
Þó að þessi stefna fari ekki fram á margar breytingar, þá eru
samt kostir hennar eigi allfáir. Til þess að gera sér vel ljóst,
hverjir þeir eru, er nauðsynlegt, að athuga núverandi stjórnarfar
vort til samanburðar og hverjir megingallar eru á því. Jafnframt
verða menn og að hafa hinar aðrar umbótastefnur í huga, og að-
gæta, hvernig þessi stefna sneiðir fyrir öll þau sker, sem þær
hljóta að stranda á.
Hinn tilfinnanlegasti galli á núverandi stjórnarfari voru er sá,
hve mjög það er því til fyrirstöðu, að verulegur og happasæll ár-
angur geti orðið af löggjafarstörfum alþingis. Eftir hvert einasta
þing eru fleiri eða færri af frumvörpum þeim, er þingið hefir sam-
þykt, skorin niður af stjórninni, oft til stórmikils hnekkis fyrir
framfarir vorar. Þetta stafar sumpart af þekkingarleysi stjórnar-
innar á þörfum vorum, þar sem oddviti hennar, ráðgjafinn, er út-
lendur maður, sem aldrei hefir land vort séð, ekkert skilur í tungu
vorri og verður að hafa löggjafar- og stjórnarstörf vor í hjáverkum.
En sumpart stafar það líka af því, að málin eru oft svo laklega