Eimreiðin - 01.01.1899, Síða 116

sögunni við. Endirinn, lýsingin á jarðarför Halls gamla og ptests eins, sem
jarðaður er um leið, þar sem einmitt var tækifæri fyrir gott skáld að sýna list
sína, hefir tekist miður vel og liggur við að vatnsbragð sé að honum. Mann1
getur ekki annað en dottið i hug, hvað mundi hafa orðið úr þvi efni hjá Gesti
Pálssyni. Andstæðurnar hefðu Uklega orðið eitthvað dálítið skýrari hjá honum
og komið mun betur við tilfinning lesandans.
Önnur sagan heitir »C7r heimahögum«, og er lýsing á lambarekstri fram til
fjalla. Er sú lýsing ágæt og langbezti kaflinn í bókinni (t. d. samtalið um tóuna).
En hún hefði átt að enda á miðri bls. 37. Síðari kaflinn (bls. 37 — 47) skemmir
að mun og kemur fyrsta kaflanum ekkert við. í þessum síðara kafla er lýsing
á tveim mönnum, vanþakklátum ónytjung, sem þiggar af sveit, og fátækum
atorkumanni, sem hefir mikla ómegð, en klífur þrítugan hamarinn, til þess að
þurfa ekki að verða sveit sinni til byrðar. Þetta hefði getað verið dágott efni í
sérstaka sögu, en þá hefði meðferðin á því þurft að vera stórum betri. Eins og
þessi kafli nú er settur, er hann lítið annað en tveir samanhengislausir útúrdúrar,
sem eyðileggja lýsinguna á lambarekstrinum sem listarheild.
Þriðja sagan — ef sögu skyldi kalla — heitir *Sjóskrimslið«. Hún er eins
konar níðgrein, en hin mesta afmán og höfundinum miklu fremur til minkunar
en þeim, sem hún á að meiða. í henni er ekkert nýtilegt, nema hin vanalegu
tilþrif í stílnum og ýmsar almennar gagnrýnishnútur, sem gætu verið góðar, e.
þær stæðu í nokkru sambandi við efnið, en væri ekki hreytt út eins og hörðum
hrossataðsköglum yfir óþrifa mosamóa.
Fjórða sagan heitir »Útbygging* og er aðalefni hennar að lýsa, hve harð-
ýðgislega ungur prestur fer að þv(, að bola örsnauðan barnamann burt af einni
kirkjujörðinni, og hverjar hvatir hans eru til þess. Það er þó að eins lítill hluti
sögunnar, sem segir frá þessu. Hitt er mestmegnis lýsingar á náttúrunni, veðra-
brigðum og margs konar samtíningur um hitt og þetta án verulegs samanhengis.
Bygging sögunnar er því ákaflega lausleg og fjarri öllum listareglum, og eigin-
lega lítið í hana varið nema endirinn. Þar hefir höf. tekist upp. Lýsingin á
heimili öreigans og komu prestsins þar (bls. 88—94) er ágæt (einkum samtal
bamanna við móður slna o. s. frv., og veitingar hjónanna við prestinn) og eins
lýsingin á ræðu prestsins á jóladaginn og áhrifum hennar (bls. 96).
Líti maður yfir sögusafn þetta ( heild sinni, þá verður ekki annað sagt, en
að það hafi tekist fremur laklega. Það sýnir, að höf. hefir ekki enn auga fyrir
því, hvemig bvgging sagna á og þarf að vera, til þess að þær geti haft tilætluð
áhrif og ríði ekki í bága við allar listareglur. Söguskáld getur hann því ekki
heitið enn, en ýmislegt virðist benda á, að hann geti orðið það, ef hann leggur
sig til og vandar sig. Hann hefir allglögt auga og getur vel stílfært það, sem
hann vill segja frá. í stílnum er og nú orðið minni tilgerð en áður var, og er
það framför. En honum hættir til að láta alt lenda í eimtómum lýsingum á
því ytra, enda er hann þar sterkastur á svellinu. En hann má ekki halda, að
úr þeim lýsingum einum verði saga. Hann verður að kafa betur í hugsana-
djúpið og rannsaka betur sálarlíf manna og innra eðli, en hann hefir gert hingað
til. Geri hann það og geti, er ekki örvænt, að hann geti orðið söguskáld. Hann
hefir sýnt, að hann er Ijóðskáld; hitt hefir hann ekki sýnt enn þá.
Hinn ytri frágangur bæklingsins er slæmur: prentun, pappfr og prófarka-
lestur, og kostnaðarmanni hans lltt til sóma. V. G.