Eimreiðin - 01.01.1901, Blaðsíða 8

8
orö hans, sem þjóðkunn eru: um hvat váru guðin reið, er hér
brann hraunit, er nú stöndum vér. Og það er víst, að báðir
þessir menn voru óskírðir og að öllu útliti heiðnir, — Ulfr, því
að annars hefði ekki heiðna manninum dottið í hug að skora á
hann, og Snorri var vitanlega fyrst skírður árið iooo.
Samskonar »trúmaður« var Porgeir Ljósvetningagoði; hefði
hann verið heiðinn í anda og trúfastur, hefði hann náttúrlega
aldrei gert það, sem hann gerði á þinginu iooo, og Hallur hefði
aldrei snúið sér til hans, — en hin ágæta ræða hans hefur eflaust
lagt smiðshöggið á málið; þegar hinn heiðni lögsögumaður sner-
ist svo áþreifanlega í kristna flokkinn, var málinu þar með lokið.
Paö er einkennilegt, að hér er talað um tvo heiðna goða, sem
auðsjáanlega voru kristninni hlyntir, og jafneinkennilegt er það, að
heimildarritin nefna ekki einn einasta málsmetandi mann á nafn,
er hafi verið verndarmaður heiðninnar — ekki einu sinni Runólf
goða, er bezt hafði gengið fram í því að sekta Hjalta Skeggja-
son; en nú var sonur hans gisl í Norvegi, og hefur hann líklega
ekki kært sig um að hafa sig mjög í frammi. — Pað var hann,
sem Hjalti sagði storkandi um: »gömlum kennum vér nú goð-
anum að geifla á saltinu«. Sömuleiðis má minnast þess, að sonur
Guðmundar ríka var og gisl Ólafs Tryggvasonar. Mótstöðuflokk-
urinn — »heiðingjar«, er ritin kalla — var því höfuðlaus her.
Aðrar og dýpri ástæður en þessar, er nú voru taldar, finst mér
alls ekki við þurfa málinu til skýringar; þær eru fullnógar, til þess
að skýra, hve greiðlega tókst til á alþingi árið iooo. Og heim-
ildarritin gefa enga ástæðu eða átyllu til þess, að grafa eftir dýpri
orsökum til þessa merka viðburðar.
Engu að síður hefur höf. ekki þótt þetta nóg, og reynir hann
því til aö finna aðrar ástæður, ríkari hvatir, eða með öðrum orð-
um pólitískar orsakir. Til þess að geta skýrt það, þarf höf. að
fara frekara út í stjórnarsögu landsins og goðavaldið.
Árið 930 kom alþingi í fyrsta sinn saman og voru þá þegar
frá upphafi lögrétta og dómstóll sitt í hvoru lagi, og voru þau
sniðin eftir hinni norsku lögréttu, er reyndar var líka dómstóll;
en hinum íslenzku lögsmiðum (eða lögsmið, Úlfljóti) hugsaðist það
snjallræði, að greina löggjöf og dóma í tvent, af þeirri aðalástæðu,
að þeir sáu, að sömu mönnunum var það alveg ókleift, að semja
lög eða lagabætur og sýsla ýmislegt annað, er í lögréttu fór fram,
og þar að auki hlýða á allar sakir og sakargögn og dæma — alt